«Pan Tadevuš», abo Što važniejšaje — aśvietnictva ci mastactva?

Pa słovach režysiora Mikałaja Pinihina, pastanoŭka «Pana Tadevuša» — aśvietnicki prajekt, tamu što bolšaść biełarusaŭ nie čytała hetaha tvoru i ŭvohule mała razumieje, što adbyvałasia na biełaruskich ziemlach u 1812 hodzie.

Paema Adama Mickieviča (u pierakładzie Jazepa Siemiažona) upieršyniu atrymała sceničnaje ŭvasableńnie ŭ biełaruskim teatry.

Adna ź linij «Pana Tadevuša» — zmahańnie za niezaležnaść Rečy Paspalitaj. Ksiondz Robak z rodu Saplicaŭ (Siarhiej Žuraviel), ahituje lićvinaŭ da paŭstańnia suprać rasijskich vojskaŭ i zmahańnia na baku Napaleona. Niezdarma dva varahujučyja šlachieckija kłany, jakija zmahajucca za zamak, zaklučajuć mir i razam ustupajuć u francuzskaje vojska.

Aśvietnickim zadačam padparadkavana i vizualnaje rašeńnie Zinovija Marholina.

Pryjemna, što jon ci nie adziny ź biełaruskich scenohrafaŭ dasiahnuŭ biassprečnaha pryznańnia ŭ rasijskim teatry. Ale adhukajecca na zaprašeńni Teatra imia Janki Kupały.

Scenahrafija ŭjaŭlaje saboj vieličnuju biełuju bramu. Asacyjacyj tut bahata: šlachiecki pałac, sklapieńni chrama, tryumfalnaja arka. Ciaham dziei na zadniku adbyvajecca prajekcyja hraviuraŭ Napaleona Ordy i asobnych kadraŭ ź filma Andžeja Vajdy «Pan Tadevuš».

Najbolš mocnymi ŭ pastanoŭcy źjaŭlajucca pačatak i finał.

U prałohu «zabranzavieły» Paet (Pavieł Charłančuk), da jakoha zavitvaje Dziaŭčyna-emihrantka (Valancina Harcujeva), litaralna na vačach naradžajecca nanoŭ i dumkami pieranosicca ŭ lubuju Litvu.

Finał śpiektakla — zaklik admovicca ad ramantyčnych iluzij. Žaŭniery, jakija ŭstupili ŭ vojski Napaleona nad svaimi nacyjanalnymi simvałami (darečy, paśla hramadskaha prahladu z charuhvaŭ źnikła «Pahonia»), viartajucca dadomu raźbitymi.

Zamak, jaki ŭvasablaŭ saboj simvał dziaržaŭnaści, pačynaje hareć. Doždž zahasiŭ ahoń, tamu budynak zastajecca acalełym. Jaho ruiny nahadvajuć stan mnohich biełaruskich zamkaŭ. Taki finał uvasablaje kaniec staroj Litvy i pieršyja kroki da novaj Biełarusi.

Aśvietnicki padychod spracoŭvaje tolki tady, kali sumiaščajecca z mastackaj interpretacyjaj i abahulnieńniem.

Na maju dumku, hałoŭnaj supiarečnaściu «Pana Tadevuša» stała prablema transfarmacyi tekstu paemy.

Hety žanr, dzie amal niama dyjałohaŭ i replik hierojaŭ, adzin z samych składanych dla teatra.

Jak adaptavać jaho da sceny? Mahčyma, praz składanuju mietafaryčnaść, jak toje zrabiła litoŭski režysior Ramunie Kudzmanajcie ŭ «Dziadach» Teatra Č (navat kali ŭličvać, što ŭ taja paema maje dramatyčny charaktar, a «Pan Tadevuš» — lira-epičny). Ale takich sprob u «Panu Tadevušu» nie nazirajecca.

Mahčyma, u rečyščy psichałahičnaha teatra? Tak, u pastanoŭcy zaniatyja najlepšyja akciory Kupałaŭskaha. Ale režysior nie daje im asablivaj mahčymaści dla samavyjaŭleńnia. U vyniku na scenie dziejničajuć nie žyvyja ludzi, a nośbity peŭnaj rysy charaktaru.

Naprykład, jość drenny (major Płut) i dobry (kapitan Rykaŭ) rasijskija aficery, patryjatyčny ksiondz Robak, prastavaty Tadevuš (Pavieł Charłančuk), jakija ź pieramiennym pośpiecham imknucca ctvaryć składanyja psichałahičnyja vobrazy.

A voś u vobrazach Telimeny (Śviatłana Anikiej), Zosi (Marta Hołubieva) i Hrafa (Raman Padalaka) pieravažajuć farsavyja intanacyi. Kali Telimena kliča Zosiu, taja haniajecca pa pakojach za muchami. Atrymlivajecca dysbałans, jaki nie idzie na karyść pastanoŭcy.

Pakolki vyraznaj režysiorskaj interpretacyi paemy niama, hałoŭnym u pastanoŭcy stanovicca kłasičny tekst Mickieviča.

Dadam, što pry słaboj raspracoŭcy mizanscen u «Panie Tadevušy» panuje statyka. Tamu momantami pastanoŭka pieratvarajecca ŭ zvyčajnaje dekłamavańnie paemy. Časam dastatkova nudnaje. U asobnych scenach jano razbaŭlajecca kadrami ź filma filma Andžeja Vajdy «Pan Tadevuš».

Reakcyja na śpiektakl pakazała, što mnohija hledačy hatovy zhadzicca i na taki varyjant, što sam fakt biełaruskaj tematyki i patryjatyčnaha duchu prynosić im radaść. Kali ŭsprymać «Pana Tadevuša» vyklučna jak aśvietnicki prajekt — hetaha dastatkova.

Ale kali režysior žadaŭ praź interpretacyju paemy dałučyć da nacyjanalnaj idei šyrejšaha hledača, jamu heta nie nadta ŭdałosia.

Tre' było śmialej adychodzić ad tekstu. Kab akramia čytańnia miełasia vyraznaja pazicyja režysiora. A tak ničoha hetaha niama. «Idylija» pavodle Dunina-Marcinkieviča mocna vyjhravała za košt chareahrafii. U «Pinskaj šlachcie» Pinihinu ŭdałosia «dastać» toje, što było ŭ aŭtara, ale čaho sučasnyja čytačy sami nie zaŭvažali, i jon zrabiŭ śpiektakl hamieryčna śmiešnym. Razynkaj «Adviečnaj pieśni» ŭ RTBD stali narodnyja śpievy. A ŭ «Panu Tadevušu» kupałaŭcy miechanična prahavorvajuć tekst…

Tamu najvyšejšaja płanka, uziataja Pinihinym u «Tutejšych», «Symonu-muzyku» i «Pinskaj šlachcie», zastałasia im niepieraadolenaj.

* * *

Chočacie pabačyć «Pana Tadevuša» sami? Treci premjerny dzień — 17 studzienia. Nastupnyja pakazy — 19 i 20 lutaha.

Pavialičyć

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0