Bałharyja — byccam nie zanadta dalokaja i ekzatyčnaja, ale ŭ toj ža čas mała vyvučanaja biełarusami kraina. Devby pasłuchaŭ raskazy IT-śpiecyjalistaŭ, jakija žyvuć i pracujuć tam.
Historyja pieršaja. Bałkanski rełaks, hory, adekvatnaja arenda, darahija jajki
Siamion i Aksana — mieniedžary ŭ Capital.com. U 2018—2021 hadach jany žyli i pracavali ŭ Minsku, a potym vyrašyli paŭdzielničać u rełakacyjnaj prahramie kampanii i siarod niekalkich varyjantaŭ vybrali Bałharyju. Voś jak jany z dvuma dziećmi zmahli ŭładkavacca ŭ Safii.
— U nas było try opcyi: Kipr, Bałharyja i Litva, — raspaviadaje Aksana. — Na Kipry my raniej byvali jak turysty i sumniavalisia, što nam padydzie hetaje miesca. U Litvu taksama nie chaciełasia. Tady my źjeździli ŭ Safiju, ahledzielisia i vyrašyli, što heta lepšaja opcyja.
Jak prachodziła lehalizacyja
— Spačatku najmalnik zaklučaje z budučym supracoŭnikam bałharskaha ofisa pieradkantrakt i padaje pakiet dakumientaŭ dla vydačy dazvołu na pracu (u našym vypadku jaho razhladali try miesiacy). Paśla hetaha źviartaješsia ŭ pasolstva pa vizu D (u našym vypadku — 7 pracoŭnych dzion), a ŭžo pa pryjeździe ŭ krainu idzieš u mihracyjnuju słužbu i zamaŭlaješ blue card. Paśla hetaha členy siamji mohuć padavacca na ŭźjadnańnie.
Termin dziejańnia blue card zaležyć ad praciahłaści pracoŭnaha kantrakta, kartu vydajuć maksimum na piać hadoŭ. Nam vydali karty na 4 hady.
Praz 5 hadoŭ lehalnaha pražyvańnia možna atrymać PMŽ, a jašče praz 5 hadoŭ pastajannaha pražyvańnia — hramadzianstva (praŭda, treba admovicca ad užo isnujučaha; vyklučeńnie — kali zaklučaješ šlub z hramadzianinam Bałharyi).
Jašče dla hramadzianstva patrabujecca zdać ekzamien na viedańnie movy, ale ŭsiaho tolki na ŭzroŭni A1 — kažuć, heta zusim prosta.
To-bok lehalizavacca ŭ Bałharyi nam było nie składana — mahčyma, tamu što nasielnictva źmianšajecca, i kraina zacikaŭlenaja ŭ pryciahnieńni kvalifikavanaj pracoŭnaj siły.
Jakoje ŭražańnie ad krainy i stalicy
— Tut cudoŭna, asabliva ŭ Sofii. Tak, nacisk pravilna stavić na pieršy skład. Upieršyniu my pačuli heta ŭ samalocie: «Praz 20 chvilin naš bort zrobić pasadku ŭ Sofii», — i taksama vielmi ździvilisia.
Heta Bałkany z usimi bałkanskimi pryhažościami — cudoŭny klimat, smačnaja ježa, rassłablenaja atmaśfiera. Hiedanizm tut u pašanie: nichto nikudy nie śpiašajecca, ludzi žyvuć svajo žyćcio i atrymlivajuć asałodu ad jaho.
Safija vielmi zialonaja, užo ŭ miežach horada pačynajucca hory sa ściežkami dla chajkinhu. Jość i harnałyžnyja trasy. Uzimku pa darozie ŭ ofis časta možna sustreć ludziej z bordami i łyžami, jakija jeduć katacca.
Da Čornaha mora (Varny) treba jechać 4—5 hadzin na mašynie abo ciahniku, abo lacieć 40 chvilin samalotam, zatoje zusim pobač — Hrecyja ź Mižziemnym moram. Safijancy (tak siabie nazyvajuć žychary stalicy) lubiać jaho bolš, čym Čornaje.
Za 700 km — Stambuł, za 300 km — turecki horad Edyrne, kudy miascovyja lubiać jeździć na šopinh.
Zima kamfortnaja. Tak, u harach šmat śniehu, ale ŭnizie my bačyli jaho ŭsiaho paru razoŭ za zimu. Načami moža być maroz da minus 10, ale ŭdzień budzie ciopła. Daždžoŭ mała, uletku 35 hradusaŭ, adnak dziakujučy suchomu pavietru śpioka pieranosicca značna lahčej, čym na Kipry.
Nadvorje spryjaje prahułkam: na vychodnych my nie siadzim doma, a mnoha hulajem — u parkach poŭna fiestyvalaŭ i śviataŭ.
Uvohule, ličym, što ŭ bałharskaj stalicy — vielizarny turystyčny patencyjał.
Žyllo
Kvateru my pačali šukać z dapamohaj ahienctva: ruskamoŭnaja ryełtarka prapanoŭvała svaje hatovyja varyjanty. Ale paralelna my sami manitoryli rynak žylla i ŭ vyniku davoli chutka znajšli svoj varyjant. Ad prylotu da padpisańnia damovy prajšoŭ tydzień.
Naša kvatera znachodzicca ŭ samym centry Safii, u kapitalnym piacipaviarchoviku 1960-ch hadoŭ: šmat čaho bačyła, ale paśla renavacyi. Dźvie spalnyja, prastornaja haścioŭnia, kuchnia, vannaja — na samaj spravie, dobraja kvatera.
Adzinaje, da čaho pryjšłosia pryvyknuć, — heta toje, što ŭ kvaterach zvyčajna niama vannaŭ — tolki dušavaja kabina.
U 2022 hodzie my zaklučyli damovu arendy za 600 jeŭra ŭ miesiac, u hetym hodzie canu padniali da 700 jeŭra.
Zaraz hlanuŭ ceny — za hetyja hrošy ŭsio jašče realna znajści žyllo.
Kamunałka tut, prama skažam, tańniej, čym na Kipry. Samy vialiki rachunak za aciapleńnie, jaki my tut atrymlivali, byŭ paradku sta jeŭra. Darečy, pieršuju zimu aciapleńnie my naohuł nie ŭklučali — było kamfortna. Za vadu (nas čaćviora) płacim 20 jeŭra, za elektryčnaść — zimoj taksama 20, uletku moža vychodzić bolš za košt kandycyjaniera.
Tut nie było takoha ažyjatažu, jak, dapuścim, u Varšavie, kali ŭsie vyrašyli zarabić na mihrantach i arenda vyrasła ŭ razy. Jana vyrasła, ale nie tak mocna.
Jak kaštavała kvatera na ŭskrajku 350 jeŭra, a ŭ centry — 600—700 jeŭra, tak i zastavałasia kaštavać u 2022-m.
Potym ceny ŭsio ž vyraśli, asabliva na kuplu nieruchomaści, adnak u razumnych miežach.
Ceny
Aksana. A ŭ astatnim ceny tut jak paŭsiul abo nižej. Prajezd — 80 jeŭracentaŭ, ale možna kupić prajazny na hod za 180 jeŭra i karystacca ŭsimi vidami hramadskaha transpartu (raźvity dobra).
Frukty i harodnina kruhły hod tannyja, kuryca, śvinina — ad 5 jeŭra za kiłahram, šmat śviežaj ryby.
Adziny darahi pradukt — jajki: 3 jeŭra za dziasiatak. Kali bačyš pa akcyi pa 2,50 jeŭra — značyć, treba brać. I biełyja jajki źjaŭlajucca tolki na Vialikdzień, u asnoŭnym pradajuć karyčnievyja.
Adaptacyja dziaciej, škoła
Dźvie dački (im 7 i 15 hadoŭ) svabodna razmaŭlajuć pa-bałharsku. Chacia pieršy hod dla starejšaj byŭ chardkornym. Paśla pierajezdu jana pajšła ŭ 7-y kłas, a ŭ kancy hetaha kłasa zdajuć važny ekzamien, pa vynikach jakoha vyrašajecca, u jakuju navučalnuju ŭstanovu dzicia pojdzie dalej.
Spačatku nam prapanoŭvali padstrachavacca i paŭtaryć 6-y kłas, kab byŭ +1 hod na padrychtoŭku. Ale my na siamiejnaj naradzie je vyrašyli, što zmožam i ź pieršaha razu. I sapraŭdy, praz try miesiacy dačka vydatna razmaŭlała pa-bałharsku. Jana paśpiachova zdała ekzamien i ŭžo druhi hod vučycca ŭ śpiecyjalizavanaj škole z pahłyblenym vyvučeńniem ispanskaj movy.
Małodšaja chodzić u tuju ž škołu. Tut centralizavanaje raźmierkavańnie: padaješ elektronnuju zajaŭku, u krasaviku dziaciej raźmiarkoŭvajuć, kali vas usio zadavalniaje — akiej, kali nie — čakaješ nastupnaha raźmierkavańnia. Navučańnie i padručniki biaspłatnyja. A jašče starejšaja dačka atrymlivaje 25 jeŭra stypiendyi za vydatnuju vučobu.
Z sacyjalizacyjaj u dziaciej taksama ŭsio dobra. Stolki dzion naradžeńnia, kolki naviedała ŭ pieršym kłasie naša małodšaja, jana nie naviedała za siem papiarednich hadoŭ žyćcia.
Adzin-dva razy na miesiac niechta zaprašaje na śviata. Nam padabajecca, što ŭsio prachodzić vielmi prosta: dzieci zabaŭlajucca na batutach z animatarami, a baćki ŭ hety čas pjuć kavu, razmaŭlajuć, zajmajucca svaimi spravami.
I niama ni pyšnaści, ni napružańnia, što tort ci stroj nie toj. Nie važna — ludzi pryjšli adpačyć.
Akramia taho, jość dadatkovaja padtrymka ad škoły — nienaviaźlivaja, ale adčuvalnaja. Naprykład, dzieciam davali dadatkovyja ŭroki bałharskaj, raz u miesiac ź imi razmaŭlaŭ psichołah. A raz u kvartał na razmovu z nastaŭnikam i psichołaham zaprašali taksama baćkoŭ i abmiarkoŭvali, jak u dziciaci spravy, jak jašče jamu možna dapamahčy. Heta było pryjemna.
Mova
Aksana. My pa-bałharsku, u adroźnieńnie ad dziaciej, havorym drenna. Spačatku było tak: nu što takoje, čamu kali ty bačyš hetyja litary na papiery, tabie ŭsio zrazumieła, ale kali słuchaješ vusnuju movu, to ničoha nie ŭłoŭlivaješ.
Piedahohi ŭ škole havorać vyrazna, a niekatorych ludziej na vulicy zusim niemahčyma zrazumieć.
Siamion. Ja adrazu paśla pierajezdu znajšoŭ sabie vykładčyka, zajmaŭsia ź im paŭtara hoda, u vyniku ŭsio razumieju, elemientarnyja rečy kažu, ale dalej praces nie pajšoŭ, bo niama asiarodździa znosin. U ofisie 90% kaleh — bałhary. Jany ŭsie anhłamoŭnyja.
Aksana. Heta tamu što ty ź ludźmi mała razmaŭlaješ. U ofisie kali pačnieš razmaŭlać z kalehami pa-bałharsku, ciabie abaviazkova padtrymajuć.
Dla znosin u kramach i kafe bałharskaj nam chapaje. A voś kali dzieci razmaŭlajuć ź siabrami, ja ich nie razumieju.
Ale baćkoŭskija čaty — padtrymka.
Miedycyna
Aksana. Surjoznych vypadkaŭ u nas, na ščaście, nie było. Jość biaspłatnaja miedycyna pa dziaržstrachoŭcy, ale my joju nie karystalisia: prosta naša kampanija apłačvaje i pryvatnuju strachoŭku, i pa joj praściej znajści daktaroŭ, jakija havorać nie tolki pa-bałharsku. U pieršy hod nam heta było asabliva važna.
Pry vybary doktara aŭtamatyčna ŭklučaješ filtr: ci hatovy ty razmaŭlać pa-bałharsku, ci možaš na anhlijskaj, ci tabie padychodziać tolki ruskamoŭnyja. Viadoma, heta zvužaje vybar. Ale nam pašancavała, va ŭsich vypadkach źviartańnia pa mieddapamohu ŭsio było dobra.
Adnosiny da mihrantaŭ
Aksana. Da mihrantaŭ tut staviacca vielmi spakojna. Bałhary — vielmi samabytny narod. Jany lubiać svaju krainu, pry hetym adkrytyja dla ŭsich i vielmi talerantnyja.
Mihranty ich byccam nie turbujuć, hałoŭnaje — kab tyja nie leźli ŭ ich žyćcio i nie naviazvali svaju dumku.
Historyja druhaja. Dobraje staŭleńnie da ruskamoŭnych, dekretnyja 420 dzion, vielmi padobna na Biełaruś
Śviatłana rełakavałasia ź Minska ŭ tolki što adkryty tady sofijski ofis Capital.com vosieńniu 2022 hoda. Mienavita novy ofis davaŭ joj pierśpiektyvy karjernaha rostu — da Head of clients services. Inšych čakańniaŭ ad krainy ŭ jaje nie było. Voś jak akazałasia na spravie.
Jak vybirała krainu
Ja mahła pierajści ŭ inšyja adździeły, ale pakolki ŭsia maja karjera źviazana z klijenckimi servisami, ja padumała, što Bałharyja — niebłahi varyjant. Praanalizavała padatki i košt žyćcia i zrazumieła, što pry adnolkavym uznaharodžańni gross moj nieta — dachod u Bałharyi budzie cikaviejšy, čym u Polščy, Litvie abo tym bolš na Kipry.
Bolš tut ja atrymlivaju za košt padatkovaj staŭki — 11,5% za ŭsio ŭklučna ź piensijnymi adličeńniami.
Prahresiŭnaj škały tut niama, tak što ŭ roście zarobku možna siabie nie abmiažoŭvać.
Vydatki mianie taksama zadavalniajuć. Pradukty tut nie tannyja, ale na arendzie i kamunalnych płaciažach atrymlivajecca dobra ekanomić.
My z mužam (jon pracuje ŭ toj ža kampanii) arandujem kvateru z dobrym ramontam u novym domie ŭ dobrym rajonie (pobač — IT-ofisy) za 790 jeŭra. Heta 90 kv. m: dźvie spalnyja, dva sanvuzły i vialikaja haścioŭnia, sumieščanaja z kuchniaj.
Abmiarkoŭvali z polskimi kalehami — jany kažuć, što ŭ Varšavie takaja kaštavała b kala 2500 jeŭra.
Płacim my, viadoma, ŭ levach, ale kurs zamacavany dziaržavaj: 1 jeŭra kaštuje 1,94 leva.
U savieckich damach jość centralnaje aciapleńnie, u novych — hazavaje abo kandycyjanier. My aciaplajem hazam. Zimoj (prykładna ź śniežnia pa siaredzinu sakavika) kamunałka vyrastaje ŭ try razy, da 120 jeŭra — za haz, vadu i elektryčnaść. Ale my nie ekanomim na aciapleńni zusim. A letam płacim 30-40 jeŭra.
Nie viedaju, nakolki vysokimi ceny zdajucca miascovym žycharam, jakija pracujuć, dapuścim, u dziaržsiektary. Ale my, pracujučy ŭ IT, možam dazvolić sabie kamfortny ŭzrovień žyćcia.
Važny niuans: z 1 studzienia Bałharyja pierachodzić na jeŭra, tak što, na žal, čakajem, što ceny vyrastuć.
Lehalizacyja
Česna kažučy, ja zusim nie ŭdavaŭsia ŭ padrabiaznaści. Nam ničoha nie pryjšłosia rabić — kampanija pakłapaciłasia pra ŭsio sama. U Minsku my addali kaleham nievialiki pakiet dakumientaŭ (hałoŭnym, zdajecca, byŭ dypłom) i dalej prosta paŭhoda čakali dazvołu na pracu. Vizy D rabić nie pryjšłosia (u nas z mužam byli šenhienskija, ich chapiła dla ŭjezdu).
A kali my pryjechali ŭ Safiju, nas prosta za ruku adviali kudy treba — i praz tydzień my zabrali blu-karty.
U karcie ŭkazana naša miesca pracy, my da jaho prymacavanyja.
Kali raptam pracu hublajem, to ŭ nas budzie kala dvuch miesiacaŭ na pošuk novaj. Pracaŭniku naniać zamiežnikaŭ kaštuje dadatkovych vysiłkaŭ (da taho ž jon pavinien płacić dadatkovy padatak), ale dumaju, što pracu ŭ Bałharyi ja b znajšła. U krainie šmat kampanij, jakija aŭtsorsinhujuć pasłuhi ŭ śfiery klijenckich servisaŭ.
Jak uražańni
Jechała siudy ja biez asablivych čakańniaŭ, i akazałasia, što mnie tut dobra.
Što padabajecca? Pryhožaja pryroda, dastupnaść hor (ja nie pakarać viaršyni, ale caniu mahčymaść lohka pajechać u hory, kab padychać śviežym pavietram), padatki, ceny na kamunalnyja pasłuhi i arendu žytła.
Što nie padabajecca? Mabyć, adna reč: tut haračavata, u lipieni-žniŭni ja ciarplu, ale heta maja asabistaja asablivaść. Zima tut karaciej, čym u Minsku, ale ŭsio ž jość.
Uvohule Bałharyja vielmi padobnaja na Biełaruś. Navat z punktu hledžańnia architektury: pa centry Safii bačna, što heta kraina byłoha sacłahiera. Niekatoryja budynki — prosta copy-paste, ich ciažka adroźnić ad našych.
Zdajecca, sacyjalistyčnaje minułaje Bałharyi nakłała adbitak i na biurakratyčnyja pracesy: jany mała adroźnivajucca ad našych. U Biełarusi mnie davodziłasia ščylna pracavać nad pracoŭnym hrafikam ahientaŭ (apłata načnych źmien, kolkaść źmien u miesiac) — jon pavinien stroha adpaviadać Pracoŭnamu kodeksu. Dumała, što paśla pierajezdu mnie pryjdziecca doŭha razabracca z hetym u Bałharyi, ale akazałasia, što tut amal tyja ž samyja praviły.
Bałhary
Ludzi taksama mientalna blizkija nam (u dobrym sensie), tamu mnie ź imi lohka. Tak, bałhary pa-ŭschodniesusiedsku bolš adkrytyja i emacyjnyja, pry hetym jany takija ž prostyja, jak biełarusy: adrazu zrazumieła, što jany dumajuć — u ahulnym, chłopcy biez zahadkaŭ. I jašče ŭ nas padobnaje staŭleńnie da žyćcia i pracy.
Ja pracavała ź ludźmi z roznych krain Jeŭropy i viedaju na dośviedzie, što damovicca z žycharami Bałkan kudy praściej. U bałkancaŭ taki ž dziełavy padychod da pracy: jany bolš skancentravanyja na praktycy i vyniku, čym na teoryi i biaskoncych mitynhach. Mohuć być nie tolki inicyjatarami, ale i vykanaŭcami. To bok tyja, chto niešta prapanujuć, zvyčajna mohuć i zrabić heta samastojna, bieź ijerarchičnych słajoŭ.
Pry hetym tut vielmi dobra staviacca da ruskamoŭnych. Bałharyja znachodzicca ŭ baku ad centra hieapalityčnaj katastrofy, jaje mienš zakranuła, tamu ludzi tut zaniatyja ŭ asnoŭnym tolki svaim žyćciom.
Pieraduziataściaŭ adnosna ruskamoŭnych tut niama, ź jakoj by krainy jany ni pachodzili.
Starejšaje pakaleńnie pamiataje ruskuju movu, maładoje havoryć pa-anhlijsku. Na pracy ŭ nas taksama ruskaja abo anhlijskaja, tamu bałharskuju movu my i nie pačynali vučyć.
Sacyjalizacyja
Ja — intraviert, mnie chapaje siamji. Plus u nas ža cełaja pierajechała biełaruskaja supolnaść, a z bałharami jość team-building na pracy. Tak što ŭ dadatkovaj sacyjalizacyi ja nie patrebnaja.
Miedycyna
Ja nie amatar chadzić da daktaroŭ, ale ciapier ja čakaju dzicia, tamu niemahčyma nie karystacca miedpasłuhami.
Nie viedaju, jak uładkavanaja sistema dziaržaŭnaj miedycyny — ja da jaje nie źviartałasia. U nas jość pryvatnaja klinika, kudy možna pryjści sa strachavoj kartaj i atrymać usie pasłuhi biaspłatna. Ci vybrać inšuju kliniku, nie pracujučuju sa strachoŭkaj naŭprost, zapłacić samomu i potym zapytać kampiensacyju.
Ja vybrała balnicu pobač z pracaj i tam nazirajusia: raz u miesiac prachodžu UHD i zdaju analizy. Z doktaram razmaŭlajem paŭanhlijskaj-paŭruskaj. Zadavolena. Da taho ž u nas u siamji jość miedyki, ja ź imi dzialusia vynikami analizaŭ i pryznačeńniami.
Voś jany mnie kažuć, što sistema viadzieńnia ciažarnaści ŭ Bałharyi vielmi padobnaja na biełaruskuju.
Naradžać płanuju ŭ Safii pa strachoŭcy. Viadoma, biez strachoŭki pryvatnaja miedycyna ŭ Bałharyi budzie prykładna ŭ try razy daražejšaj, čym u Biełarusi.
Sacyjalnaja abarona
Za 45 dzion da rodaŭ žančynie dajuć list niepracazdolnaści (mohuć i raniej, kali jana kiepska siabie adčuvaje), jon kampiensujecca ŭ pamiery, blizkim da jaje siaredniaj zarpłaty za apošni hod-paŭtara.
Paśla rodaŭ žančyna 420 dzion atrymlivaje štomiesiačnuju dapamohu ŭ pamiery 90% ad toj sumy, ź jakoj upłačvalisia strachavyja ŭznosy.
Ale heta nie aznačaje, što ja budu atrymlivać dapamohu, blizkuju da majoj zarpłaty, — značna mienš. Sprava ŭ tym, što na strachavyja ŭznosy ŭstalavany vierchni limit — jany raźličvajucca ad sumy kala 2000 jeŭra (to bok maksimum dapamohi — kala 1800 jeŭra). Maja zarpłata vyšej, tamu pa hrašach u dekrecie ja straču, ale ničoha strašnaha.
Pry naradžeńni, nakolki ja viedaju, vypłačvajecca adnarazovaja dapamoha kala 600 jeŭra. Kali chočaš zastavacca ŭ dekrecie daŭžej za 420 dzion (možna da troch hadoŭ z zachavańniem pracoŭnaha miesca), to płaciać niejkuju nievialikuju dziaržaŭnuju dapamohu. Ja płanuju vyjści na pracu praz hod.
Ź piensijnaj sistemaj my nie raźbiralisia. Viedaju, što płacim niekatoryja abaviazkovyja ŭznosy ŭ piensijny fond, ale na hetuju piensiju nie raźličvajem — bolš na siabie.
Płany na budučyniu
Naš płan — atrymać tut PMŽ (jano spraścić pieramiaščeńnie pamiž krainami), a dalej budzie bačna.
Mianiać Bałharyju na inšuju krainu, akramia Biełarusi, my dakładna nie płanujem. Pakul nam tut kamfortna. Kali b mnie prapanavali pierajechać kudyści jašče (u Polšču, na Kipr — dy kudy zaŭhodna), ja b admoviłasia.
Budu ščyraja: adnojčy ja chacieła b viarnucca damoŭ, a ŭ hety pramiežak času razhladaju Bałharyju jak krainu pastajannaha pražyvańnia.
Ciapier čytajuć
Na mitynhu ŭ Vilni zatrymali pravakatara. A Cichanoŭski zajaviŭ pra namier dabivacca sustrečy ź Zialenskim19
Kamientary