Палац сярэдзіны XVIII стагоддзя ў Дзятлаве доўгі час безвынікова спрабавалі прадаць. Набылі яго некалькі гадоў таму, толькі калі цану знізілі да сімвалічных трох базавых. Цяпер палац ізноў прадаецца.
Палац Радзівілаў у Дзятлаве выставілі на электронны таргі на пляцоўцы «БУТБ-Маёмасць», паведамілі ў прэс-службе біржы. Райвыканкам прапануе купіць яго за 296 тысяч рублёў (каля 90 тысяч даляраў) з задаткам 30 тысяч рублёў, якія трэба выплаціць перад аўкцыёнам.
Помнік архітэктуры стаяў пустым шэсць гадоў перад тым, як яго змаглі прадаць. Спачатку ў 2021 года будынак спрабавалі прадаць за 145 тысяч рублёў, у маі і жніўні наступнага года — ужо за 31 тысячу рублёў, зменшыўшы першапачатковую цану на 80%. Але ахвотных не знайшлося.
Толькі калі на чарговым аўкцыёне, які прайшоў у лістападзе 2022 года, цану за ўвесь будынак знізілі да 3 базавых велічынь, або 96 рублёў, з'явіўся адзіны пакупнік — расійскі бізнэсовец, які ўрэшце і стаў уласнікам палаца Радзівілаў.
Яго прадстаўніца казала, што гаворкі пра камерцыялізацыю аб'екта не ідзе, і што палац будзе мець толькі сацыяльную накіраванасць, магчыма, у ім з'явіцца рэабілітацыйны цэнтр або іншая ўстанова для дапамогі людзям.
Аднак за тры гады ніякіх заўважных змяненняў на тэрыторыі палаца ў Дзятлаве не адбылося. Калі ўласнік цягам некалькі гадоў не пачынае аднаўляць помнік архітэктуры, то па беларускім заканадаўстве гісторыка-культурную каштоўнасць дзяржава можа адабраць. Гэта адбываецца даволі часта, калі купец не ацаніў належным чынам сваіх фінансавых магчымасцей і маштабы бюракратычнай цяганіны. Сама тое, відаць, адбылося і з палацам Радзівілаў у Дзятлаве.
Цяпер яго прапануюць купіць за цану, якая ў тры тысячы разоў перавышае тую, на якую спакусіўся ўсяго адзін чалавек за ўсе тыя гады, калі палац спрабавалі прадаць. Так, пасля няўдалых аўкцыёнаў яе зноў будуць паніжаць і ўрэшце дойдуць ізноў да пары базавых, але губляецца час — а стан помніка не становіцца лепшым.
Абгортка ў стылі ракако
У іншых абставінах за палац Радзівілаў пазмагалася б нямала аматараў даўніны, але з палацам у Дзятлаве не ўсё так проста.
Здзецел, або Зецела, як калісьці называўся горад, узнік на ўскрайку тэрыторыі, заселенай балтамі. У наваколлі да ХVІ стагоддзя гаварылі на балцкай гаворцы. Літоўскамоўныя астраўкі ў навакольных лясах датрывалі да канца ХІХ ст.
Тутэйшы маёнтак вядомы аж з XV стагоддзя. У 1672 годзе Дамінік Мікалай Радзівіл атрымаў яго ў якасці пасагу ад сваёй жонкі Ганны Марыяны з Палубінскіх. Далей Дзятлавым валодалі тры пакаленні шыдлавецка-жырмунскай галіны Радзівілаў.
Радзівілы жылі ў замку, які быў пабудаваны яшчэ за часамі Астрожскіх, якія валодалі Зецелам да сярэдзіны XVII стагоддзя, і які быў абноўлены ў канцы XVII стагоддзя. У адным з дакументаў гэтага часу згадваецца двухпавярховы каменны палац. У гады Паўночнай вайны, якая доўжылася з 1700 па 1721 гады, будынак моцна пацярпеў.
Мяркуецца, што менавіта пры сыне Дамініка Радзівіла, Мікалаі Фаўстыне, пачалося ўзвядзенне новага палаца, асновай для якога паслужыў будынак XVII стагоддзя. Мікалай Фаўстын памёр у 1746 годзе, а палац, як сцвярджаюць гісторыкі архітэктуры, быў скончаны толькі ў 1751 годзе. Гэта значыць, што будаўніцтва працягваў ягоны малодшы сын Станіслаў Радзівіл.
Праўда, Станіслаў перадаў рэзідэнцыю дачцэ і зяцю, а сам пачаў будаўніцтва новага ансамбля ў Жырмунах. Палац у Жырмунах не захаваўся, але вы маглі чуць пра гэтую мясціну.
У 2018 годзе машына з гноем, якая ехала праз руіны пампезнай палацавай брамы, зачапіла яе, абваліўшы вялікі кавалак цаглянай сцяны. Гэты выпадак стаў анекдатычным прыкладам адсутнасці адэкватнай аховы культурнай спадчыны ў Беларусі.
Рэзідэнцыі ў Дзятлаве пашчасціла нашмат болей. Пасля завяршэння будаўніцтва на высокай тэрасе над Дзятлаўкай паўстаў двухпавярховы палац на высокім цокалі. Мяркуецца, што ад ранейшага палаца новы палац атрымаў у спадчыну магутныя контрфорсы ў вуглах.
У канцы XVIII стагоддзя палац купіў граф Станіслаў Солтан. Пасля здушэння паўстання 1831 года палац быў канфіскаваны і перайшоў да расійскага вайсковага ведамства, у ім размясціліся штабы і лазарэт. Пасля чарговага вызвольнага паўстання, у 1864 годзе ў выніку перабудовы будынак страціў высокі дах. У 1889 годзе палац быў прыстасаваны пад казармы.
За польскім часам, у 1930 годзе, былы палац ператварылі ў прытулак для дзяўчатак. Пасля Другой сусветнай вайны і аж да нашага часу ў ім размяшчалася медыцынская ўстанова.
Нягледзячы на два стагоддзі выкарыстання палаца не па прызначэнні, на яго фасадах захавалася багатая ляпніна ў стылі ракако. Медальёнаў з партрэтамі людзей, якія ўпрыгожваюць сцены палац звонку, здаецца, больш нідзе ў Беларусі няма.
Нязручны помнік
Як можна зразумець, аб'ект шматслойны і складаны, а таму патрабуе асабліва далікатнай рэстаўрацыі, якая будзе здольная выявіць усе этапы існавання помніка.
Але ёсць шэраг куды больш важкіх прычын, чаму палац нікому не патрэбны і за адну базавую велічыню. Будынак захаваў цэльнасць, накрыты дахам, але абцяжараны не толькі ахоўнымі абавязацельствамі — ён размешчаны максімальна невыгодна для любога купца, які б хацеў на ім пасля зарабляць.
Па-першае, ён прадаецца з вельмі невялікім участкам у 40 сотак, які мае значны ўхіл да сядзібных ставоў. Самі ставы ў яго тэрыторыю не ўваходзяць і наўрад ці іх можна будзе купіць, то-бок палац як бы адарваны ад свайго гістарычнага асяроддзя.
Па-другое, з іншага боку палац Радзвілаў выходзіць сваім галоўным фасадам на тэрыторыю раённай бальніцы. Калісьці адсюль быў парадны пад'езд да палаца з колам гонару, абапал якога размяшчаўся рэгулярны парк. Але за савецкім часам проста на месцы парку пабудавалі велізарны гмах бальнічнага корпуса — не самае прыемнае і канфліктнае суседства.
І фактычна новы ўласнік не можа аднавіць ні парк, ні парадны пад'езд, бо ўсё гэта засталося на тэрыторыі бальніцы, якая наўрад ці зацікаўлена ў коле гонару.
У такой сітуацыя было б разумна, калі б дзяржава сама пачала рэстаўрацыю помніка, напрыклад, пад музей — ёй прасцей дамовіцца з кіраўніцтвам бальніцы пра нейкія саступкі.
Або прапанаваць купцам не толькі зніжку, але і нейкія прывілеі за аднаўленне палаца Радзівілаў, напрыклад, вяртанне паловы выдаткаў, якія будуць патрачаныя на аднаўленне помніка архітэктуры, як робяць у суседніх еўрапейскіх краінах.
Але нічога такога няма ў беларускім заканадаўстве, адзінае, што можа прапанаваць дзяржава — ненулявую перспектыву адабрання помніка, калі рэстаўрацыя не пачнецца ў абмежаваны тэрмін, і выплаты ў Фонд Лукашэнкі ў памеры 5% з усяго прыбытку, які атрымае ўласнік з палаца пасля паспяховага яго аднаўлення. Каго можна прывабіць такімі ўмовамі?
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬАдну з найвялікшых сінагог Беларусі прадаюць у Кобрыне
Знакамітую крывую царкву ў Кажан-Гарадку рамантуюць сайдынгам і шлакаблокамі ФОТЫ
У сядзібе Агінскіх аднаўляюць дзве барочныя капліцы
У Магілёве зносяць першую гарадскую электрастанцыю, каб уціснуць жылы дом у гістарычным цэнтры
У будынку ГУБАЗіКа ў цэнтры Мінска адкрыюць малую сцэну тэатра Янкі Купалы
Цяпер чытаюць
Што ўяўляе сабой база даных, якую сілавікі называюць «узломам «Новай Беларусі»8
Каментары