Bajcoŭski klub pa-biełarusku
Atrymaŭšy zadańnie zrabić materyjał pra biełaruskamoŭnych futbolnych zaŭziataraŭ, ja źviazaŭsia praź Internet z prychilnikami mienskaha «Tarpeda». Damovilisia sustrecca na akcyi pratestu suprać likvidacyi klubu. Idučy na vyznačanaje miesca, uvieś čas namahaŭsia ŭjavić futbolnaha fanata, jaki razmaŭlaje pa-biełarusku. Typovy vobraz pradstaŭnika zaŭziatarskaha asiarodku, pieraviazanaha šalikam z klubnaj atrybutykaj, amal zaŭsiody niećviarozaha, čaściej za ŭsio łysaha i maciuklivaha, ź biełaruskaj movaj niejak nie viazaŭsia. Adnak maje čakańni nia spraŭdzilisia. Ja ŭbačyŭ zvyčajnych maładych ludziej, apranutych, jak bolšaść biełaruskich studentaŭ. Ubačyŭšy takich u natoŭpie, ja naŭrad ci padumaŭ by, što pierada mnoju futbolnyja zaŭziatary.
Atrymaŭšy zadańnie zrabić materyjał pra biełaruskamoŭnych futbolnych zaŭziataraŭ, ja źviazaŭsia praź Internet z prychilnikami mienskaha «Tarpeda». Damovilisia sustrecca na akcyi pratestu suprać likvidacyi klubu. Idučy na vyznačanaje miesca, uvieś čas namahaŭsia ŭjavić futbolnaha fanata, jaki razmaŭlaje pa-biełarusku. Typovy vobraz pradstaŭnika zaŭziatarskaha asiarodku, pieraviazanaha šalikam z klubnaj atrybutykaj, amal zaŭsiody niećviarozaha, čaściej za ŭsio łysaha i maciuklivaha, ź biełaruskaj movaj niejak nie viazaŭsia. Adnak maje čakańni nia spraŭdzilisia. Ja ŭbačyŭ zvyčajnych maładych ludziej, apranutych, jak bolšaść biełaruskich studentaŭ. Ubačyŭšy takich u natoŭpie, ja naŭrad ci padumaŭ by, što pierada mnoju futbolnyja zaŭziatary.
Siarhiej i Dzianis u zaŭziatarskim asiarodździ vosiem-dziesiać hadoŭ — pałovu žyćcia. Robicca zrazumiełaj ich tryvoha za ŭlubiony klub i rašučaść zrabić usio mahčymaje dziela jaho zachavańnia.
«Zaŭzieć» pa-biełarusku
Biełaruskamoŭnych siarod fanataŭ niašmat, a tych, chto karystajecca movaj pryncypova, i pahatoŭ. Adnak heta najbolš aktyŭnaja i intelektualnaja hrupa fanackaha asiarodździa. Hetyja ludzi robiać zaŭziatarskija sajty, vypuskajuć časopisy dy ŭlotki pa-biełarusku. Svajoj enerhijaj jany zachaplajuć astatnich. Chłopcy raskazvajuć pra etničnaha rasiejca, što praz znajomstva ź imi pačaŭ razmaŭlać pa-biełarusku.
Da biełaruščyny jany pryjšli nie adrazu, adnojčy zrazumieŭšy, što pa-inšamu prosta nielha. Lubaja zaŭziatarskaja hrupoŭka maje ŭ arsenale nabor ahitacyjnych srodkaŭ — himny, lozunhi, kryčałki, atrybutyku. Tarpedaŭskija fanaty pierakłali svoj himn na biełaruskuju movu, a pierad adnoj z apošnich hulniaŭ adzin amatar vykanaŭ jaho pierad usim stadyjonam. Jašče raniej hledačam razdavalisia ŭlotki ź biełaruskim tekstam himnu. Maładyja ludzi z zajzdraściu adznačajuć: «U luboj narmalnaj krainie stadyjony śpiavajuć himny svaim kamandam na svajoj movie, čym nikoha nia ździviš». Adnak aptymizmu nia traciać i vierać, što adnojčy padtrymka na stadyjonie budzie hučać na rodnaj movie. Na hulniach z udziełam «Tarpeda» možna ŭbačyć vielizarnuju čorna-biełuju raściažku z nadpisam biełaruskaj łacinkaj «Najvialikšy i najlepšy. My zaŭždy z taboj».
Amatary…
Bolšaść abyvacielaŭ maje stereatypnaje ŭjaŭleńnie pra zaŭziataraŭ, nie adroźnivajučy prostaha amatara ad futbolnaha chulihana. Dzianis — amatar. Jon naviedvaje tolki chatnija hulni svajho klubu i nia schilny da bojek z apanentami. Tym nia mienš, jon aktyŭna ŭdzielničaje ŭ žyćci amatarskaj płyni.
…i chulihanistyja džentelmeny
Siarhiej — chulihan sa stažam. Jaho biełaruskamoŭnaść — heta siamiejnaje. Siarod jaho paplečnikaŭ sustrakajucca vielmi roznyja ludzi — studenty, biznesmeny, rabočyja. Svaju padtrymku čorna-biełym vykazvajuć muzyki hurtu «Čyrvonym pa biełamu». Chulihany supravadžajuć svoj klub na vyjezdach, padtrymlivajuć na chatnich hulniach. Padčas matčaŭ zdarajucca sutyčki ź inšymi chulihanami — hetak varahujučyja baki vyśviatlajuć adnosiny. Takim čynam vytračvaje nehatyŭ, napružanaść. Taki sabie futbolny bajcoŭski klub. «Niechta zastajecca chulihanam na ŭsio žyćcio. Ja ž ciapier viedaju, na što ja zdolny ŭ ekstremalnych sytuacyjach, kali zastajeśsia adzin pierad niepradkazalnym natoŭpam. Ja vypraboŭvaju siabie i liču, što heta bolš realna i naturalna, čym zachapleńnie hornymi łyžami, — kaža Siarhiej. — Ja viedaju, što ciažka zrazumieć matyvy, jakija ruchajuć nami. Chulihanam moža stać nia kožny, ale ŭ kožnym čałavieku možna znajści tuju nianaviść, jakuju prosta nieabchodna niejak vylić. I lepš hety nehatyŭ adčujuć nia blizkija nam ludzi, a takija ž, jak my, padčas bojki. Viadoma, što heta nie cyvilizavana na ŭzroŭni čałaviectva, ale spraviadliva ŭ adnosinach da siamji i znajomych».
Apošnim časam sutyčki miž fanatami robiacca niečym nakštałt sportu. Vypracavany navat admysłovyja praviły: u 2001 h. u Viciebsku pradstaŭniki ŭsich chulihanskich hrupovak pryniali svojeasablivyja praviły «fair play», pavodle jakich zabaraniajecca ŭžyvańnie luboj zbroi, źbićcio tych, chto apynuŭsia na ziamli. Takoj inicyjatyvy nia viedaje nivodnaja fanackaja supolnaść śvietu.
«Tarpieda» u siecivie
Machańnie kułakami — nie adziny zaniatak chulihanaŭ. Kožny klub maje aficyjny i amatarski sajty. «Tarpedony» ŭžo piaty hod u siecivie, treci — pa-biełarusku. Internet-staronka karystajecca papularnaściu i aŭtarytetam ŭ naviedvalnikaŭ nia tolki ź Biełarusi, ale i siarod uschodnieeŭrapiejskich fanataŭ. Sajt źmiaščaje fotaarchiŭ, videašerahi, u chutkim časie źjavicca aŭdyjozapis himnu «Tarpeda». Štodnia jaho naviedvaje 150—200 čałaviek.
Da biełarusizacyi tarpedaŭskaha sajtu inšyja klubnyja amatary pastavilisia pa-roznamu. Adviečnyja «vorahi» — feny mienskaha «Dynama», jakija prytrymlivajucca prarasiejskich imperskich pohladaŭ, — padkreślena neŭtralna, a homielskija «vorahi» pieraniali ich vopyt. Na homielskim sajcie www.green-white.front.ru možna prahałasavać na karyść adnoj ź dziaržaŭnych moŭ. Pakazalna, što za biełaruskuju movu na ciapierašni momant prahałasavała 37% naviedvalnikaŭ. Siarhiej śćviardžaje, što siarod fanataŭ jość roznyja ludzi, i ŭ lubym asiarodździ znachodziacca zdolnyja zirnuć vyšej za nadumanyja sprečki. Internet dazvalaje kantaktavać takim zaŭziataram, nie zvažajučy na supiarečnaści.
Kapitany biez karabla
«Nas nichto nie prymušaje vandravać za svaimi kumirami, leźci ŭ bojku. Nam padabajecca tak žyć, i ŭ takich umovach macujecca sapraŭdnaje siabroŭstva i adkaznaść. Ja i maje siabry nikoli nie admovimsia ad svajho klubu, navat kali jon pierastanie isnavać. My vierym, što pieramožam! Raniej ci paźniej», — kaža Siarhiej.
Pavodle jaho słoŭ, niekatoryja jahonyja kalehi dyskredytujuć svaimi pavodzinami ŭvieś ruch, i dziakujučy im stvarajucca ŭstojlivyja stereatypy pra «niedalokich» i «admarožanych» fanataŭ. Biełaruskija fanaty nie «zaŭziejuć» za čužyja kluby, nie zvažajučy na słabaść nacyjanalnaha futbołu. Maładoje pakaleńnie amataraŭ žyvie pavodle ŭłasnych praviłaŭ i nie baicca vykazvać pačućci da svaich kumiraŭ na rodnaj movie.
❏
Adzinaje biełaruskamoŭnaje chulihanskaje vydańnie
Siomy hod tarpedaŭcy vydajuć časopis «Tarpedaŭski fan-kurjer». Vychodzić jon pry kancy kožnaha hodu i ŭjaŭlaje saboju spravazdaču pra futbolnyja i kalafutbolnyja padziei. Heta adzinaje biełaruskamoŭnaje chulihanskaje vydańnie ŭ našaj krainie. Nakład abmiežavany, tamu zamović časopis možna pa elektronnaj pošcie (adras [email protected]).
Kamientary