«Adny vierać, što viernucca, inšyja — nie». Jak pracuje biełaruskaja škoła ŭ Polščy
U Varšavie — i afłajn, i anłajn — bolš za try hady pracuje škoła, dzie sprabujuć padtrymać u maleńkich biełarusaŭ suviaź z Radzimaj. Raskazvajem ab prajekcie, što abjadnoŭvaje vučniaŭ ad Bałharyi da Emirataŭ.
Biełaruskaja škoła ŭ Varšavie ŭźnikła ŭ lutym 2022 hoda. Jana zbolšaha raźličanaja na dziaciej, jakija apynulisia paśla 2020-ha ŭ Polščy i inšych krainach śvietu, ale byli ŭ joj i vučni znutry Biełarusi.
Kiraŭnik škoły — 72-hadovy Aleś Łozka. Jašče ŭ Biełarusi jon šmat hadoŭ pracavaŭ u dziaržaŭnaj škole, spačatku nastaŭnikam, a potym dyrektaram. Apošniaja dla Łozki pazicyja pierad emihracyjaj — kiraŭnik Tavarystva biełaruskaj škoły. Kali Łozka paśla 2020-ha pierabraŭsia ŭ zamiežža, jon vyrašyŭ, što tamtejšym maleńkim biełarusam patrebnaja svaja, biełaruskaja škoła.
Prablema ŭ tym, što ŭ Polščy niemahčyma adkryć biełaruskuju škołu poŭnaha profilu, raskazvajuć «Našaj Nivie» ŭ samoj škole:
«Pa ich praviłach, usie dzieci, jakija prybyvajuć u krainu, pavinny vučycca ŭ polskich škołach. Dzieci z dyjaspar majuć prava na piać hadzin zaniatkaŭ na svajoj movie na tydzień».
Tamu Łozka stvaryŭ škołu, dzie možna vyvučać pradmiety, jakich niama ŭ polskaj škole. Naprykład, biełaruskuju movu i litaraturu, biełaruskuju historyju i kulturu. Dzieciam dajuć viedy, patrebnyja dla raźvićcia nacyjanalnaj identyčnaści, kab, kali tyja viernucca ŭ Biełaruś, jany nie adstavali ad svaich adnahodkaŭ.
Škoła pracuje anłajn, ale jość i afłajn-filijały ŭ Varšavie, Krakavie, Hdańsku i Biełastoku. Raskład — try ŭroki na tydzień u vypadku z anłajn-navučańniem i da piaci ŭrokaŭ pa subotach, kali dzicio vučycca afłajn. Ale ŭ vypadku z afłajnam havorka nie tolki pra pradmiety, źviazanyja ź Biełaruśsiu. Kali baćki žadajuć, dla dziaciej arhanizujuć i zaniatki pa inšych pradmietach, i mastackija hurtki.
Što da anłajn-zaniatkaŭ, tut daviałosia padładžvacca pad roznyja hadzinnyja pajasy, dzie žyvuć vučni, bo za try hady pracy ŭ škole vučylisia dzieci z bolš čym 20 krain śvietu. Baćkam prapanujuć na vybar adzin z troch varyjantaŭ času, kali buduć zaniatki — u vyniku znachodzicca čas i dla vučniaŭ z takich dalokich krain, jak Emiraty, Indaniezija dy Japonija.
«My imkniemsia prytrymlivacca prahram, napracavanych u Biełarusi, było b ciažkavata zrabić svaje prahramy i zachavać u ich sistemnaść navučańnia. Hladzim pa biełaruskaj prahramie, jakija temy pavinny vyvučacca ŭ pieršym kłasie, čaćviortym, siomym i tak dalej.
Viadoma, uličvajem toj ideałahičny składnik, jaki časam prysutničaje ŭ biełaruskich prahramach. Našy nastaŭniki ŭmiejuć z hetym pracavać», — raskazvajuć u škole.
Cikava atrymałasia z nastaŭnikami. Staražyły škoły ŭspaminajuć, što kali try hady tamu dali abjavu pra nabor piedahohaŭ, atrymali bolš za sto zajavaŭ. Byli tam viadomyja proźviščy i navat ludzi z navukovymi stupieniami. Daviałosia zrabić konkurs siarod kandydataŭ.
U anłajn-škole vučacca dzieci z nulavoha da dziasiataha kłasa. Što da afłajnu, u minułym hodzie samym starejšym tam byŭ siomy kłas.
«Bolš za ŭsio dziaciej u nas navučajecca ŭ pačatkovych kłasach. Mahčyma, heta źviazana z tym, što za miažu pierajechała šmat maładych siemjaŭ», — zaŭvažajuć u škole.
U pazaminuły hod, kali ŭ škoły jašče byli hranty na pracu, atrymlivałasia nabrać bolš za 500 vučniaŭ — bolš, čym u niekatorych škoł unutry Biełarusi. Paźniej ich kolkaść trochi pamienieła. Na zaniatki afłajn u Varšavie chodziać prykładna paŭsotni dziaciej, u drabniejšych haradach trochi mieniej.
Ciapier hrantaŭ niama, i baćkam davodzicca płacić za navučańnie dziaciej. Adna ź ličbaŭ — 50 złotych (kala 14 dalaraŭ): stolki ŭ minułym hodzie płacili baćki za adnu subotu ŭ afłajn-škole. Polskija ŭłady dapamahajuć — biaspłatna dajuć škole pamiaškańni dla pracy z kampjutarami.
U škole razvažajuć — mahčyma, jašče nie ŭsie baćki viedajuć, što za miažoj jość taki biełaruski prajekt. Ale moža być i inšaja pryčyna, jakaja ŭstrymlivaje zapisvać dziaciej u hetuju škołu:
«Adny baćki vierać, što niekali jany ź dziećmi viernucca na Radzimu, a niekatoryja ŭsio-tki vyrašyli zastacca tut nazaŭsiody. Niedzie pałova baćkoŭ vyrašyli zastavacca, dyk jany i addajuć svaich dziaciej u polskija škoły. Kali b dzieci sapraŭdy navučalisia pa-biełarusku, vučyli historyju i kulturu Biełarusi, suviaź z Radzimaj u ich była b».
Zapisacca ŭ škołu možna tut.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Dzieci rastuć z adčuvańniem, što być biełarusam pačesna, jak vypusknikom Harvarda». U Batumi dziejničaje biełaruskamoŭnaja škoła — voś jak heta pracuje
U Minsku dabudavali nietypovuju škołu. I pa dyzajnie, i pa śpiecyjalizacyi
Jak vyhladaje pieršy dziciačy sadok u «Zialonaj havani», pabudavany za $4 miljony
Kala 19 tysiač kamier płanujuć ustalavać kala minskich padjezdaŭ. Heta amal u 10 razoŭ bolš, čym ciapier3
Kamientary
TBŠ u 2010-2019 hadach była arhanizacyjaj-fantomam, isnavała pry TBM, ale nijakaj dziejnaści nie viałosia, prynamsi ŭ miedyjaśfiery arhanizacyja adsutničała całkam. Jak i samo TBM. Čym zajmałasia TBŠ? Chto tudy ŭvachodziŭ?
"Ciapier hrantaŭ niama" - što? Jak niama? Nie dali? Jaki fond nie daŭ? Ci moža paprasić "prezident-elektku" paspryjać? Padrabiaźniej, kali łaska.