Mierkavańni

Dźmitryj Navoša: Navat praz 10—15 hadoŭ paśla razbureńnia našaha tatalitaryzmu my budziem sustrakać babul-łukašystak

U 2022-m vajna — heta nie tolki kali rakiety bambiać harady i tanki pierachodziać dziaržaŭnyja miežy, ale kali jašče i viaducca sapraŭdnyja bajavyja dziejańni ŭ telenavinach, miemach i fejkach. Chto apynajecca ŭ zonie paražeńnia i atrymlivaje śmiarotnyja traŭmy, sajt kyky.org abmierkavaŭ ź Dźmitryjem Navošam, hiendyrektaram i suzasnavalnikam Tribuna Digital.

«Vy za vajnu, ci vas pasadzić?»

KUKU: Ci varta daviarać apytańniam hramadskaj dumki, jakija pakazvajuć kałasalnuju padtrymku Pucina i «śpiecapieracyi»?

Dźmitryj Navoša: Karotki adkaz: nie asabliva. Kali daŭžej, to FOM, UCDHM i inšym «kantralavanym» sacyjołaham daŭno viery niama, ich ličby — prosta padvid hetaj usioachopnaj kramloŭskaj chłuśni. Sacyjałohija ŭ Rasii nie stolki instrumient paznańnia realnaści, kolki instrumient jaje pieraŭtvareńnia. Ludziam, chto suprać Pucina, z dapamohaj takoj «sacyjałohii» davodziać, što jany adščapiency, marhinały.

Da sacyjałohii «Levady» davier jość. Ale padčas vajny i represij navat źviestki niezaležnych sacapytańniaŭ varta ŭsprymać sa skiepsisam. Heta ž, pa sutnaści, apytańni nakštałt «vy za vajnu, ci vas pasadzić?»

Skazanaje, viadoma, nie značyć, što rasijanie suprać vajny — a tolki toje, što realnyja ličby pa jaje ŭsprymańni nam daviedacca niama adkul. Mnohija pa-raniejšamu znachodziacca ŭ ščaślivym televizijnym deliryi, dzie «ukry bambiać sami siabie», a vojska RF niasie dabro i svabodu. A častka ludziej, navat ubačyŭšy ŭ Internecie realnaść hetaj varvarskaj vajny, adreahavali na jaje patryjatyčnymi sutarhami. Siaredni čałaviek, bieź vidavočnych psichałahičnych adchileńniaŭ, nie moža kamfortna ŭsprymać siabie častkaj zła (tut u mianie ŭ hałavie krucicca «Hans, my što, złydni?»), tamu mozh sam padsoŭvaje ludziam niejkija apraŭdańni.

— Kali apytańni praŭdzivyja — u vas jość niejkaje tłumačeńnie, čamu faktyčna toj ža adsotak, jaki ŭ RF padtrymlivaje vajnu, u Biełarusi — suprać vajny (u pryvatnaści — suprać udziełu ŭ joj biełaruskich vojskaŭ)?

— U Biełarusi mienš ludziej, jakija paddajucca teleprapahandzie. Tak było jašče ŭ 2020-m — inakš Łukašenka nie prajhraŭ by vybary. Plus u Rasii jość jašče taki kampanient, jak impierstva, usia hetaja šavinistyčnaja pycha. Biełarusam choć by jano, na ščaście, nie ŭłaścivaje. U nas inšyja «škodnyja zvyčki» — naprykład, savok i vyvučanaja biezdapamožnaść.

Znoŭ ža, jakasnaj sacyjałohii pa Biełarusi mała. Ja daviaraju ličbam majsterni Vardamackaha abo Chatham House, ale ich apytańni majuć svaje abmiežavańni. Davodzicca ŭličvać inšyja faktary — dadzienyja «Hołasa», dadzienyja pa aŭdytoryi ŭ miedyja — prapahandysckich vs. niezaležnych. A taksama niazdolnaść Łukašenki źbirać masavyja mierapryjemstvy ŭ svaju padtrymku — u toj čas jak Pucin zhaniaje na svoj vajskovy šabaš u Łužnikach pad 200 tysiač.

— Čamu prapahanda musiruje mienavita temu nacyzmu, a nie niejkuju inšuju? 

— Dyk heta ž hałoŭnaja rasijskaja relihija — kult Druhoj suśvietnaj (a zusim nie pravasłaŭje). Skrepa. Heta vielmi zručna. Ubiŭ u hałavu pravincyjnym padletkam, što «nacysty — heta vuń tyja», i ŭsio: u ciabie jość tysiačy i tysiačy sałdat, hatovych hublać kaniečnaści ŭ biessensoŭnaj bojni i pamirać u prydarožnaj kanavie pad Iziumam.

— Sałaŭjoŭ, Skabiejeva, Simańjan, Azaronak, Tur — prykłady, skažam tak, paśpiachovych prapahandystaŭ. Z tym ža Pratasievičam vyjšła vidavočnaja asiečka. Jak dumajecie, jak ludzi, jakich mnohija viedali jak pierśpiektyŭnych žurnalistaŭ, stanoviacca ruparami prapahandy? I čamu ŭ inšych nie vychodzić?

— Azaronka i inšych łukašenkaŭskich hiebielsiataŭ paśpiachovymi ličyć, ščyra kažučy, nie schilny. Paŭtarusia, jašče da 2020 hoda biełaruskaja prapahanda kantralavała ŭ asnoŭnym marhinałaŭ abo pažyłych, jakich dzieci nie navučyli karystacca smartfonam. Kab biełaruskaja prapahanda była paśpiachovaj, nie pryjšłosia b kidać za kraty dziasiatki žurnalistaŭ i błohieraŭ, błakavać i zabaraniać usie niezaležnyja miedyja, kryminalizavać padpisku na ich.

U Rasii prapahanda raznastajniejšaja i chitrejšaja, karystajecca nieabmiežavanymi resursami. Havorka realna pra miljardy dalaraŭ kožny hod.

Raźbirać matyvy prapahandystaŭ možna doŭha — u kaho hrošy, chto «ŭvajšoŭ u rolu» i zžyŭsia ź joj, a chto ad pačatku hnida, prystasavaniec abo šavinist.

— Arastovič — heta prapahanda?

— Arastovič nie žurnalist, jaho nielha ŭsprymać jak «čałavieka nad sutyčkaj». Jon udzielnik sutyčki, pradstaŭnik ułady krainy, što vajuje. Zrazumieła, jon «vajuje za svaich, — heta značyć adbiraje fakty i interpretuje ich tak, kab ukraincy vieryli ŭ siabie bolš, a ruskija — mienš. Ale kali b jon chłusiŭ tak adčajna, jak aficyjnyja pradstaŭniki RF, jaho b nie hladzieli stolki ludziej paŭsiul, uklučajučy Biełaruś.

— Jasna, što rasijski bok handluje fejkami šmat hadoŭ. Ale ciapier i ŭkrainski bok nie saromiejecca fejkaŭ, i pryznaje heta. Na vajnie «nie da zakonaŭ»?

— Jość «tuman vajny», jość pamyłki. Mabyć, što i naŭmysnych manipulacyj chapaje. Ale ja tut nie schilny apranać biełaje palito i vynosić vierdykty — ci, barani Boža, skočvacca ŭ hetaje ŭbohaje «ŭsio nie tak adnaznačna». Pa-mojmu, u hetaj vajnie ŭsio jakraz całkam adnaznačna. Zrazumieła, chto ahresar, a dla kaho hetaja vajna — vyzvalenčaja, Ajčynnaja.

— Ci zhodnyja vy z hipotezaj, što vajna viadziecca na dvuch frantach: «u poli» i ŭ infarmacyjnym paradku dnia? Kali tak, to jak by raźmierkavali pracentnyja suadnosiny važnaści hetych frantoŭ u ciapierašniaj vajnie?

— Dy viadoma. Udzielniki vajny nie tolki paviedamlajuć niešta svajmu narodu, ale taksama sprabujuć uździejničać na praciŭnika, a taksama na suśvietnuju hramadskuju dumku. Pracenty mnie nie padličyć. Ale kali b Ukraina nie trymałasia i na poli boju, i palityčna/infarmacyjna tak dobra, to nie atrymlivała b stolki dapamohi i padtrymki ad usiaho cyvilizavanaha śvietu.

— Ad zbroi na fizičnaj vajnie hinuć ludzi. Jakija nastupstvy infavajny?

— Nu, my bačym pa toj ža Rasii — paŭkrainy kantužana prapahandaj. Ludzi admaŭlajucca ŭsprymać fakty, bo hetyja fakty burać usiu ich karcinu śvietu. I ŭ Biełarusi takich kantužanych chapaje. Navat praz 10—15 hadoŭ paśla razbureńnia našaha tatalitaryzmu my budziem sustrakać asobnych babul-łukašystak — jak u 90-ja sustrakalisia stalinisty.

Rasija viadzie hetuju vajnu, viadoma, u zusim varvarskich tradycyjach XX stahodździa. Typu, chto mocny — toj i maje racyju, źniščym ich, a potym «pieramožca napiša historyju». Ale ciapier amal usio anłajn, usim adrazu, biez usialakich historykaŭ, bačnyja vidavočnyja vajennyja złačynstvy i vidavočna zło. Adsiul ža stolki žadańnia ŭ śviecie dapamahać Ukrainie.

«Ministerstva cenzury? Ni ŭ jakim vypadku!»

— Dzie miaža taho, što ty zmahaješsia z prapahandaj i vykryvaješ jaje, — i taho, što sam stanovišsia prapahandystam, prosta ź inšaha boku? Jaskravy prykład — BiełTA i Chartyja, jak dva baki adnaho miedala.

— Nu, kali jość dźvie krynicy navin, dva pohlady na toje, što adbyvajecca (navat kali heta krajnija pohlady) — heta ŭžo lepš, čym tatalitarnaje nasadžeńnie adzina pravilnaj interpretacyi. Prosta krynic pavinna być bolš, kankurencyja mierkavańniaŭ i interpretacyj — šyrejšaja.

— Poźnier niejak kazaŭ, što bolš za ŭsio jamu soramna za toje, što kaliści jon byŭ prapahandystam. Siońnia Poźnier maŭčyć pra vajnu. Maŭčańnie ŭ ciapierašniaj situacyi — heta ŭžo padtrymka?

— Na moj asabisty pohlad, Poźnier nie prosta «kaliści byŭ», jon i zastaŭsia prapahandystam. Pucinskaja prapahanda — chitraja i składana ŭładkavanaja, u jaje jość instrumienty dla samych roznych aŭdytoryj. Poźnier — instrumient dla tych, chto razumniejšy.

I tak, heta prosta dziŭna, što ciapier jamu davodzicca prykidvacca miortvym. Prosta maŭčać pra hałoŭnuju padzieju ŭ historyi Rasii, Ukrainy za try dziesiacihodździ.

— Vy šmat hadoŭ žyli i pracavali ŭ Rasii. Možacie rastłumačyć, čamu mnohija zorki staŭleńnie da vajny vykazali maksimum u sumnych pastach u Instagram?

— Banalnaja historyja pry dyktatury: strach, niehatoŭnaść stracić u hrašach. Toje, što stolki prykmietnych ludziej, ad navukoŭcaŭ i režysioraŭ da repiera Fejsa, vykazalisia pra vajnu naŭprost i biez vykručvańniaŭ — užo vialiki prahres.

— Dźmitryj, jak vy zaraz staviciesia da miedyjaprajektaŭ, u jakich prymajecie ŭdzieł: heta ŚMI «nad sutyčkaj» abo miedyja, jakija vidavočna zaniali bok — i, atrymlivajecca, razmyli miažu pamiž žurnalistykaj i prapahandaj?

— Padychod «Trybuny», usich našych redakcyj va ŭsich krainach, hranična prosty i prazrysty: infarmacyju my dajem usiu, ničoha nie ŭtojvajem. Publikujucca naviny ŭsich relevantnych krynic, navat kali jany nam nie padabajucca. Što da nienavinnych publikacyj, artykułaŭ i pastoŭ, to my, naadvarot, zaachvočvajem kožnaha aŭtara vykazvać svaje dumki, našy miedyja — hranična aŭtarskija, biez chałodnaha farmalizmu.

Inšymi słovami — maksimalna abjektyŭnyja fakty i maksimalna subjektyŭnyja asabistyja mierkavańni. Pryčym usie majuć prava na mierkavańni — nie tolki aŭtary, ale i karystalniki, u kamientarach abo błohach.

— Ci treba novaj Biełarusi Ministerstva infarmacyi?

— U sensie Ministerstva cenzury? Viadoma ž, nie. Ni ŭ jakim vypadku. Adsutnaść cenzury, kankurentny miedyjny rynak važnyja ŭ toj ža stupieni, što i palityčnaja kankurencyja i svabodnyja vybary. Biez usiaho hetaha kraina prosta zojdzie na nastupnaje koła pakut, navat kali pamianiać «drennaha cara» na «dobraha».

— Ci źmianiłasia vaša staŭleńnie da biełarusaŭ jak nacyi? Bo my pierastali być «ulubioncami śvietu». Asabliva na fonie ŭkraincaŭ, jakija abaraniajuć svaju krainu. Jak dumajecie, u što transfarmujecca bačańnie biełarusaŭ z boku inšych krain?

— Majo — nie, nie pamianiałasia. Zhurtavanaść ukraincaŭ, hatoŭnaść vajavać i vałancioryć — fienamienalnyja. Ale heta ž samo pa sabie nie harantuje ŭkraincam abaviazkovaj pieramohi, choć ja vielmi ŭ jaje vieru. Salidarnaść, mužnaść socień tysiač biełarusaŭ u 2020-m taksama byli fienamienalnyja. Heta budzie viachoj u historyi krainy.

Toje, što łukašystam udałosia zadušyć narodnuju chvalu 2020-ha — sapraŭdnaja katastrofa. Unutry hetaj katastrofy my zaraz i znachodzimsia, status krainy-suahresara — tolki adzin ź jaje elemientaŭ, a ryzyka naohuł stracić krainu — adna z klučavych ryzyk. Ale čym usio skončycca i jak nas buduć usprymać u śviecie, pa-raniejšamu zaležyć ad biełarusaŭ.

— Jakaja kraina, na vaš pohlad, pieramahaje: Biełaruś ci «Biełoruśsija»? 

Tut byccam by naležyć skazać što-niebudź aptymistyčnaje, i siarednieterminova ja — viadoma ž, aptymist. Łukašyzm supraćnaturalny, niežyćciazdolny, a tamu i nie vyžyvie. Navat kali nichto naohuł nijak nie budzie jamu supraciŭlacca. Ale dobra b usio ž taki supraciŭlacca pa miery siłaŭ, niejak paskarać praces — bo zanadta doraha nam, jak narodu, abychodzicca kožny nastupny miesiac ci dzień.

Kamientary

Ciapier čytajuć

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Usie naviny →
Usie naviny

Izrailskaja rakieta ŭdaryła pa rezidencyi Viarchoŭnaha lidara Irana Ali Siejeda Chamieniei3

Padčas izrailskaj ataki na Iran zabili kamandzira śpiecpadraździaleńnia «Kuds»1

Nietańjachu ŭvioŭ Iran u zman z dapamohaj viasiella, a Tramp — svaimi zajavami8

Izrail pačaŭ novuju chvalu ŭdaraŭ pa Iranie12

Tramp: Niezrazumieła, ci zastałasia ŭ Irana jadziernaja prahrama3

«Raniej byŭ smačniejšy». U tyktoku abmierkavali minułaje i sučasnaść kvasu z žoŭtaj bočki6

U Minsku źjavilisia «čystamaty». Što heta takoje i jak jany pracujuć?9

«Ja ŭžo adnojčy ŭciakaŭ ad dyktatury». U ZŠA syna biełaruskaha palityčnaha ŭciekača chočuć departavać pa novaj schiemie Trampa31

Biełaruskija ajcišniki źjazdžajuć ź Litvy? Jak źmianiajecca kolkaść biełarusaŭ u Litvie pa typach DNŽ12

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Što moža čakać tych, kaho buduć sudzić pa spravie «Biełaruskaha Hajuna»?

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić