«Tolikaŭ» možna było choć niejak kantralavać». Biełarusy tłumačać kałaps na miažy novym «biznesam»
Na biełaruska-polskaj miažy praciahvaje raści čarha — pavodle źviestak Dziaržpahrankamiteta, pa stanie na 16.00 18 žniŭnia ŭ joj stajać 4480 lehkavych aŭto i 120 aŭtobusaŭ. Niekatoryja padarožniki ličać, što transpartny kałaps uźnik praz čarhovuju niezakonnuju schiemu abychodu čarhi, u jakoj udzielničajuć asoby z pryjarytetnym pravam pierasiačeńnia miažy — u tym liku ludzi z invalidnaściu i pasažyry z dziećmi, a taksama matacyklisty. Takimi padazreńniami z «Lusterkam» padzialiŭsia adzin z čytačoŭ.
Jak śćviardžaje čytač «Lusterka», asoby ź invalidnaściu i ludzi ź dziećmi zarablajuć na pryjarytetnym prachodžańni biełaruska-polskaj miažy.
Pavodle jaho, jany padsadžvajucca ŭ lehkavyja aŭtamabili da šłahbaŭma, što dazvalaje prajści kantrol na biełaruskim baku ŭ abychod ahulnaj čarhi, a potym «vychodziać na moście (praz raku Buh, jakaja raździalaje Biełaruś i Polšču. — Zaŭv. red.), nie pierasiakajučy polskaj miažy, i tak pa kole».
«A matacyklisty taksama zarablajuć za košt taho, što ŭ ahulnaj čarzie ŭ punkcie [propusku] nie stajać. Uvohule takija pasłuhi kaštujuć ad 250−300 jeŭra. Sutnaść u tym, što ludzi biaruć dziaciej da troch hadoŭ i tak kursujuć», — kaža surazmoŭca, dadaŭšy, što da taho ž palaki «žudasna pavolna pačali pracavać».
Padobnyja padazreńni ahučvajuć u pamiežnych čatach. Tam pišuć, što z pačatkam rostu čarhi na miažy pačało źjaŭlacca niezvyčajna šmat transpartnych srodkaŭ, jakija jeduć u abjezd ahulnaj čarhi — u pryjarytetnym paradku. U hetym bačać čarhovuju niezakonnuju schiemu.
«Kali z čarhi za sutki prajechała 270 mašyn, i ź ich 100 — «pryjarytet», to łahična, što heta ŭžo biznes: handal invalidami», — ličyć adzin karystalnik.
Inšyja pišuć:
- «Ni matacykły, ni invalidy ŭ statystyku nie traplajuć. Matacykłaŭ za sutki 60 štuk, ciapier u čarzie jašče 30 staić. A pastajannyja karusieli ź invalidami vielmi mocna tarmoziać ahulnuju čarhu, adnak polski bok prymaje ŭ zvyčajnym rytmie. I atrymlivajecca, što, pakul prajeduć invalidy i matacykły, mašyny z ahulnaj čarhi — pa reštkavym pryncypie».
- «Matacyklisty, jakija ŭsiudy lezuć biez čarhi i zabirajuć vaš čas. Brava biełaruskim chłopcam-pamiežnikam, jakija nie puścili ich na most u kolkaści kala 20 štuk. Ale na polskaj miažy jany nachabna lezuć i zabirajuć čas na prachodžańnie pravierki dakumientaŭ».
- «Učora prachodzili miažu Biełaruś — Polšča. U dvoryku z boku Biełarusi — jak u psichanieŭrałahičnym dyspansiery, takoj kolkaści invalidaŭ nidzie za raz nie ŭbačyš, mnohija ź ich naohuł nie razumiejuć, što adbyvajecca, — ich vodziać za ruku sprytnyja mužyčki. Paśla mosta, naturalna, nivodnaha invalida niama. Prachodžańnie ŭsioj miažy — vosiem hadzin, palaki pracujuć vielmi pavolna».
- «Tolikaŭ» (tak u narodzie nazyvajuć ludziej, jakija za hrošy zajmajuć miescy ŭ čarzie, ale sami nie pierasiakajuć miažy. — Zaŭv. red.) možna było choć niejak kantralavać, pieraškadžajučy im u čarzie. Ciapier i heta stała niemahčymym».
U čatach užo źjaŭlajecca mnostva paviedamleńniaŭ u duchu «šukaju spadarožnika-invalida abo ź dziciom da troch hadoŭ».
Niekatoryja padarožniki dapuskajuć, što havorka moža iści pra arhanizavanuju «mafiju», jakaja nažyvajecca na ludziach ź invalidnaściu:
«Pra ceńnik u 300 jeŭra i što biednyja invalidy chočuć zarabić! Niekalki tydniaŭ tamu ŭziaŭ takoha invalida na moście ŭ bok Biełarusi, i voś što jon raskazvaŭ. Jon sam nie miascovy, nie z Bresta i navat nie z vobłaści. Jaho pryvieźli adniekul ź Biełarusi, źniali jamu tut u Breście kvateru, pryvoziać na miažu i padsadžvajuć u mašyny.
Na «zvarotcy» raskazvajuć kazki pra biednaha baćku, ludziej, da jakich jaho padsadžvajuć, prosiać, kab na moście jany znajšli jamu adrazu mašynu nazad, kab tam nie stajaŭ. Pa viartańni ŭ Biełaruś jaho zabirajuć ź miažy i viazuć na kvateru, i tak pa kole!
I voś ciapier pytańnie, chto na hetym bolš zarablaje: invalid ci ludzi nad im? I tak, jon nie mieŭ ničoha, ni DNŽ, ni vizy. Na pytańnie čamu, adkaz adzin: «A navošta, ja ž nikudy vyjazdžać nie źbirajusia!»»
A adna biełaruska padzialiłasia ŭłasnym dośviedam baraćby z takoj schiemaj:
«Pakolki času volnaha akazałasia bolš čym dastatkova, ja nie palenavałasia pryjści prosta pad šłahbaŭm na ŭjezd da miažy tam, dzie pamiežniki, i pačała zabivać usie numary, jakija padjazdžajuć da šłahbaŭma.
Dva dni ja stajała z mužam pa paŭhadziny. Za hety čas kala 12 mašyn prajazdžaje — naohuł nidzie nie zarehistravanyja. Jość zarehistravanyja, ale tyja, jakija ŭ čarzie 756-ja i vyšej. Jak vyjaviłasia, jany zarehistravanyja ŭ zvyčajnaj čarzie, a zajazdžajuć pa «pryjarytecie», dzie jany nie zarehistravanyja, a prosta pa fakcie najaŭnaści asoby takoj ilhotnaj u mašynie.
Takich mašyn ja naličyła ŭ pieršy dzień try. Źniała fota i videa. Z hetym my adrazu ž źviarnulisia ŭ «Biełmytniaservis», dzie paśla taho, jak ja pakazała našyja fota– i videazdymki, staršaja na źmienie supracoŭnica, papiarednie stelefanavaŭšysia z tryma svaimi načalnikami, pry nas vydaliła numary z čarhi».
U čatach hučać i inšyja zakliki zmahacca z «pryjarytetčykami» — u pryvatnaści, pisać zvaroty ŭ aficyjnyja viedamstvy i cisnuć na toje, što pa zakonie znachodžańnie starońnich asobaŭ na pamiežnym pierachodzie biez asablivych padstaŭ nie dapuskajecca.
Naprykład, prapanujuć taki varyjant zvarotu ŭ Dziaržpamiežkamitet i Kamitet dziaržkantrolu:
«Na pamiežnym pierachodzie «Brest — Terespal», dzie dziejničaje sistema elektronnaj čarhi, šyroka vykarystoŭvajecca niezakonnaja schiema abychodu čarhi. Asoby, jakija majuć prava pryjarytetnaha pierasiačeńnia miažy, za hrašovuju ŭznaharodu padsadžvajucca abo padsadžvajuć inšych pasažyraŭ u aŭtamabili, jakija prachodziać pa pryjarytetnaj linii. U dalejšym takija asoby nie pierasiakajuć miažu, a viartajucca nazad u Biełaruś.
U hetych schiemach udzielničajuć dzieci da troch hadoŭ, baćki jakich takim čynam niadobrasumlenna i skvapna zarablajuć hrošy. A taksama da ŭdziełu pryciahvajuć niedziejazdolnych ludziej, jakija majuć paśviedčańnie invalidaŭ i nie razumiejuć, što robiać i dzie znachodziacca. […]
Hetyja dziejańni stvarajuć štučnyja zatrymki, pravakujuć karupcyjnyja schiemy, parušajuć pravy hramadzian, jakija čakajuć pierasiačeńnia miažy ŭ elektronnaj čarzie, i padryvajuć davier da ŭstanoŭlenaha paradku».
Inicyjatary zvarotu prapanujuć źmianić praviły pierasiačeńnia miažy ŭ Bieraści.
- Dla lhotnikaŭ uvieści abmiežavańnie: karystacca pravam pryjarytetnaha prajezdu tolki raz na miesiac. Kali kamuści sapraŭdy treba jeździć čaściej, to dazvoł možna atrymlivać indyvidualna praź Dziaržpahrankamitet. Pry hetym adznačajecca, što ciapier aŭtamabilu nieabaviazkova znachodzicca ŭ zonie čakańnia ŭ Breście, a značyć, čałavieku ź invalidnaściu ci adnamu z baćkoŭ z maleńkim dziciom niama nieabchodnaści hadzinami stajać u čarzie. Tamu aŭtary idei ličać mahčymym zusim skasavać pryjarytetny prajezd dla lhotnikaŭ praz hety punkt propusku.
- Pa toj samaj łohicy prapanujecca prybrać asobny paradak dla matacyklistaŭ i ŭklučyć ich u ahulnuju čarhu z aŭtamabilami ŭ zonie čakańnia ŭ Breście.
Polskija pahraničniki raskazali, kolki čałaviek nie puścili ź Litvy ŭ Polšču paśla adnaŭleńnia pamiežnaha kantrolu pamiž krainami
Čarha aŭto na polska-biełaruskaj miažy nie źmianšajecca
Na fonie nierealnaj čarhi na vyjezd u Polšču Pamiežny kamitet zaklikaje vybirać alternatyŭnyja šlachi vyjezdu
Kolkaść mašyn na polskaj miažy pieravysiła čatyry tysiačy
«Dajechać siamjoj da Vilni i nazad, addaŭšy bolš za 1,5 tysiačy rubloŭ — hučyć z haliny fantastyki, ale heta pieratvarajecca ŭ realnaść»
Kamientary