Mikoła Buhaj: Drakachrust zrazumieŭ moj artykuł z dakładnaściu da naadvarot
Najhoršaje, što moža być, heta hulnia ŭ karysny idyjatyzm, piša Mikoła Buhaj, rezka palemizujučy z vodhukam Juryja Drakachrusta na svoj artykuł «Treba pieraharnuć staronku 2020-ha i pačać žyć novymi realijami».
«Z hetaj uładaj niama pra što razmaŭlać, jana nie maje nijakaj racyi, jana niazdolnaja da pazityŭnaj evalucyi, źmieny mohuć adbycca tolki praź jaje zrynańnie. Prapanova Mikoły Buhaja «pieraharnuć staronku» — heta prapanova admovicca ad takoha kreda», — napisaŭ Juryj Drakachrust u refleksii z nahody majho artykuła.
Nie, Jurju, vy zrazumieli maje idei z dakładnaściu da naadvarot.
Ja na sto pracentaŭ pierakanany, 1) što z Łukašenkam niama pra što razmaŭlać, što 2) jon nie maje nijakaj racyi, što 3) jon absalutna niazdolny da pazityŭnaj evalucyi. I navat u čaćviortym punkcie vy napałovu pamylajeciesia. Źmieny, sapraŭdy, nie mohuć adbycca praz zrynańnie Łukašenki, jany mohuć adbycca tolki paśla taho jak Rasija abo asłabnie, abo źmienić svaje ŭjaŭleńni pra nacyjanalnyja intaresy.
Para raźvitacca ź iluzijami, jakija byli ŭ kahości da 2020-ha, a ŭ kahości da 2022 hoda. I zasiarodzicca na doŭhaterminovym zachavańni patencyjału nacyi, a nie na karotkaterminovych i niedasiažnych metach — voś była hałoŭnaja ideja majho artykuła.
Ja častkova sam vinavaty ŭ tym, jak zrazumieli maje dumki Juryj Drakachrust i Hłafira Žuk — jakaja pabačyła ŭ artykule zamach na ideały 2020-ha. U naš viek burnaj infarmacyjnaj płyni mnohija čytajuć tolki zahałoŭki. A moj zahałovak byŭ nakolki čaplalny, nastolki ž vyjaviŭsia padmanny dla mnohich, bo jaho kožny razumieŭ pa-svojmu.
Ja nahadaju asnoŭnyja dumki taho artykuła.
Režym u Biełarusi zrabiŭsia tatalitarnym. Heta bolš nie aŭtarytarny režym, jaki moža źmianicca na vybarach ci ŭ vyniku aksamitnych narodnych pratestaŭ. Heta režym kštałtu kitajskaha, rasijskaha, paŭnočnakarejskaha i kubinskaha. Pryčym my ŭstupili ŭ epochu, kali tatalitarnyja režymy dla kantrolu nad hramadstvam vykarystoŭvajuć tatalnaje videanazirańnie i instrumienty štučnaha intelektu. Što heta aznačaje ŭ doŭhaterminovym płanie — pakul nichto nie viedaje.
Jość i adno, što karenna adroźnivaje biełaruskuju dyktaturu ad usich inšych na śviecie: režym nastolki zaležyć ad Rasii, a Rasija nastolki ličyć Biełaruś pa pravie svajoj terytoryjaj, što sama naša viekavaja dziaržaŭnaść praciahvaje visieć na vałasku. Heta jašče bolš uskładniaje našu situacyju: nam by samu Biełaruś zachavać.
Lubyja sproby siłavoj baraćby z takim tatalitaryzmam zhubnyja. Dyj uvohule, luboje łabavoje supraćstajańnie biessensoŭnaje. Racyjanalna ciapier paźbiahać usiaho, što moža pravakavać represii, paźbiahać usiaho, što pryvodzić biełarusaŭ da nieabchodnaści emihracyi, što źmianšaje nasielnictva Biełarusi.
Byŭ by 2020-y ci nie było b jaho, 2022-hi zdaryŭsia b usio adno. (Archivy pakažuć: ja schilny dumać, što kali b nie 2020-y, biełaruskaja armija ŭziała b niepasredny ŭdzieł va ŭvarvańni va Ukrainu ŭ 2022-m, ale paśla 2020-ha zadziejničać jaje pabajalisia). Rasija pieraviała situacyju ŭ Jeŭropie ŭ inšuju płoskaść. I, jak vyjaviłasia, Zachad moža heta tolki ź ciažkaściu strymać, ale nie moža spynić.
Bolšaść biełarusaŭ usie hetyja apošnija piać, čatyry, try hady čakali, što abo Łukašenka sam adkrucić svoj tatalitarny pavarot nazad, abo Zachad zdoleje pastavić Rasiju na miesca, pakarać jaje za vajnu. Ni pieršaha, ni druhoha nie zdaryłasia.
«My stali tolki častkaj bolš šyrokaha siužeta, — jak skazaŭ na kanfierencyi «Novaja Biełaruś» ekanamist Źmicier Kruk. — Biełaruś — zakładnica rasijskaj palityki».
Biełarusy zmušanyja — moža być i nadoŭha, nie ad nas adnych zaležyć — admovicca ad nierealistyčnych čakańniaŭ. I prosta aściarožna padtrymlivać usio stvaralnaje, usio, što supraćstaić rusifikacyi ŭ lubych jaje formach i prajavach (ja razumieju hetaje paniaćcie šyroka — nie tolki moŭnuju rusifikacyju, ale i raspaŭsiud rasijskaha ŭpłyvu i kantrolu va ŭsialakich jaho formach). Padtrymki ci, prynamsi, «niakrytyki» zasłuhoŭvaje ŭsio choć u niejkaj stupieni biełaruskaje i refleksiŭnaje.
2020 hod, siarod usiaho, pakinuŭ nam u spadčynu hienijalnuju formułu pakutnika Vitolda Ašurka: «Biełarus biełarusu biełarus». Jana zachaplalnaja, padymaje nas nad palityčnymi padziełami.
Hetuju fiłasofiju, na maju dumku, treba raspaŭsiudzić i na padtrymku luboha, nie važna jakoha, biełaruskaha kapitału prosta tamu, što jon biełaruski — a značyć, procivaha rasijskamu.
Paŭnočnaja Kareja i Kuba — strašnyja prykłady taho, jak tatalitaryzm utvaraŭ zamknionaje koła navat u daličbavuju epochu. A tatalnaje videanazirańnie, ličbavy tatalitaryzm, mahčymy ŭ budučyni ŠI-kantrol za źmiestam anłajn-kamunikacyj i navat emocyjami — zusim strašennaja pierśpiektyva.
Ale kali chto i maje šancy vyrvacca ź ličbavaha tatalitaryzmu, to jość padstavy dumać, što Biełaruś — jeŭrapiejskaja kraina — budzie pieršaj siarod ich. 2020-y tamu zarukaj. Ale heta stanie mahčyma adno ŭ vypadku asłableńnia Rasii i navat tady zapatrabuje ad biełarusaŭ i biełaruskich uładaŭ vyklučnaj aściarožnaści.
Kali Łukašenki nie budzie, ułady Biełarusi mohuć admovicca ad tatalitaryzmu, jak tolki Rasija asłabnie. Ale treba čakać, pakul Rasija asłabnie. (I niastomna padtrymlivać usio toje, što jaje asłablaje, i ŭsich tych, chto jaje asłablaje. Na siońnia — heta Ukraina i kalinoŭcy).
Biełarusy ŭskočać u nastupnaje akno mahčymaściej, uzbrojenyja pamiaćciu pra słaŭny 2020-y.
Unutry Biełarusi idzie maŭklivaje ci, dakładniej, niehałosnaje supraciŭleńnie. Sama ratio byćcia dziaržaŭnych struktur pracuje na zachavańnie i ŭmacavańnie dziaržaŭnaści.
Što da dyjaspary, to sposab zachavańnia nacyjanalnaj tradycyi, nacyjanalnaha duchu, nacyjanalnaj pamiaci adziny i supierprosty — nie maŭčać. Dyjaspara, chto pad svaim imieniem, chto pad psieŭdanimami, ale havoryć. Chto jak moža — nie pakidaje nivodnaha rolika ŭ tyktoku biez kamientara, nie pakidaje nivodnaj vartaj dumki biez refleksii. Biełarusy za miažoju pakul buduć hołasam tych, chto ŭnutry, pa tych temach, na jakija ludzi ŭnutry krainy vykazvacca nie mohuć.
Juryj Drakachrust uspaminaje artykuł Jaŭhiena Prejhiermana 2020 hoda «Biełaruskaja dziaržaŭnaść staić pierad surjoznym vyprabavańniem». U im aŭtar pisaŭ, što spałučeńnie karanavirusnaha i ekanamičnaha kryzisaŭ moža stać trahičnym dla Biełarusi, kali ŭłady ci apazicyja narobiać pamyłak, što biez peŭnaha parazumieńnia pamiž uładaj i apazicyjaj Biełaruś mohuć čakać vielmi kiepskija časy. Prablema ŭ tym, što tyja pa-svojmu mudryja słovy byli jak hłas' vopijuŝaho v' pustyni, byli skiravanyja nie pa adrasie. Prejhiermanu b toj artykuł nadrukavać nie ŭ «Našaj Nivie», a ŭ «Biełarusi siehodnia», ale chto ž tam takoje nadrukuje? Ułady chacieli b, kab apazicyja zahruzła ŭ biaźlitasnym i biessensoŭnym dyjałohu ŭnutry siabie, ale kab toj dyjałoh nijak nie dabivaŭ unutr krainy.
Pry ciapierašnim raskładzie siłaŭ uładzie, Alaksandru Łukašenku nie treba nijakaje parazumieńnie, jamu treba hrošy z Rasii — jakija jon stracić, kali pojdzie na «parazumieńnie z hramadstvam». Łukašenka ad hetych hrošaj zaležyć, a ad hramadstva — nijak. Nijak, tamu što lubyja sposaby i formy pratestu zabaronienyja, a vybary — fikcyja. Dla razmovy z hramadstvam jość piernik — tyja samyja rasijskija hrošy, i jość dubinał — vializny siłavy aparat, dla jakoha tych rasijskich hrošaj chapaje. Nu chaj sabie jany nie tak užo i dobra ŭ paraŭnańni ź jeŭrapiejskimi siłavikami žyvuć, ale jany inšaha žyćcia nie viedajuć, jany nadresiravanyja na žyćcio takoje i vychavanyja ŭ duchu rasijskaha šavinizmu. Voś i ŭsia niemudrahielistaja «biełaruskaja madel».
Pieraharnuć staronku — heta nie abaviazkova značyć parazumiecca. Dla parazumieńnia patrebnyja dva baki, vola dvuch bakoŭ. Nijakaha parazumieńnia być nie moža, pakul toj bok jaho nie choča. Rabić vyhlad, što niejki dyjałoh idzie ci što jon mahčymy — heta nie prosta być karysnymi idyjotami, heta hulać u karysnych idyjotaŭ u spadziavańni, što heta niečamu dapamoža.
Ciapier čytajuć
Były vykładčyk Iniaza pierajšoŭ na biełaruskuju ŭ emihracyi. Jon razvažaje pra los univiersiteta, biełarusaŭ za miažoj i adroźnieńnie nas ad palakaŭ77
Kamientary