Jakim byŭ pieršy restaran kaŭkazskaj kuchni ŭ Minsku

Pra historyju źjaŭleńnia «Kaŭkazskaj stałoŭki» ŭ darevalucyjnym Minsku raskazaŭ u svaim navukovym artykule historyk Dzianis Lisiejčykaŭ. 

Kanstancinopalskaja «škoła»

Adkryćcio pieršaj u Minsku tak zvanaj «tureckaj» piakarni ŭ 1892 hodzie supała z tryvožnymi navinami pra mahčymuju epidemiju chalery. Ale varšaŭskaja hazieta «Słowo», apisvajučy padziei ŭ Minsku žniŭnia taho hoda, adznačała, što hałoŭnaj navinoj dnia dla minčukoŭ stała nie chalera, a adkryćcio «tureckaj» piakarni.

Ludzi stajali ŭ čerhach, litaralna vydzirajučy z ruk adzin u adnaho duchmianyja bułki i baranki. Vakoł kramy źbiralisia natoŭpy ludziej, zachoplenych nie tolki vodaram śviežaj vypiečki, ale i niezvyčajnym dla Minska, vytančanym i biezdakorna čystym interjeram kramy.

U piakarni, viadoma, pracavali nie tolki turki, ale i pradstaŭniki inšych narodaŭ, jakija byli paddanymi Asmanskaj impieryi. Bolš za toje, u aficyjnych dakumientach pačatku XX stahodździa piakarni nazyvalisia nie «tureckimi», a «kanstancinopalskimi».

Uładalnik sietki piakarniaŭ, turecki paddany Abduł-Rachman Efiendzi Chadžy-Husiejn Afli-ahły (u publikacyjach pa historyi Minska možna sustreć imia inšaha turka — Achmieda Ofli, — ale ŭ tureckaj movie nacisk zaŭsiody padaje na apošni skład — NN), sam afarmlaŭ svaje ŭstanovy pad takoj nazvaj, z adpaviednaj šyldaj.

Z časam zachapleńnie minčukoŭ pieratvaryłasia ŭ niezadavalnieńnie. Hazieta «Sieviero-Zapadnyj kraj» u červieni 1903 hoda pisała, što kožny viečar žychary Hubiernatarskaj i Zacharjeŭskaj vulic litaralna zadychalisia ad hustoha, rezkaha dymu z kominu «tureckaj bułačnaj». Uzdymałasia pytańnie pra nieabchodnaść ustanoŭki dymaspalvalnych prystasavańniaŭ u kominach. 

Ad 1901 hoda suprać Afli ŭsio čaściej padavali skarhi. Siarod zajaŭ byli i pravakacyjnyja. Naprykład, adzin ź miaščan napisaŭ učastkovamu, što atrymaŭ sajku z «niečym padobnym da kotki ci inšaj damašniaj žyvioły».

Na pradpryjemstvie pracavała kala 40 čałaviek. Spačatku ŭ piakarniach Afli pracavali pieravažna miascovyja žychary. Ale ŭ 1902 hodzie jany byli zamienieny «vyklučna na tureckich paddanych». Praŭda, śpis rabotnikaŭ za 1904 hod hetaha nie paćviardžaje — u im usio jašče byli słavianskija imiony i proźviščy. 

Palicyja paśla čarhovaj skarhi praviała pravierku i dakłała hubiernataru pra aburalnyja pavodziny rabotnikaŭ i asabliva — chamstva i pahardu z boku «tureckich paddanych».

Tym nie mienš hadavy dachod pradpryjemstva składaŭ surjoznuju sumu pa tych časach — da 20 000 rubloŭ. Spadar Afli nie vałodaŭ ruskaj movaj, a dakumientacyja viałasia pa-turecku. Pierakładčykam i pasrednikam pamiž im i ŭładami byŭ jahony kiraŭnik spraŭ, armianin Mikałaj Ter-Avaniesaŭ.

«Kaŭkazskaja stałoŭka»

U Minsk Ter-Avaniesaŭ, jaki taksama byŭ tureckim paddanym, prybyŭ najchutčej, u maładym uzroście, bo jaho žonkaj stała miascovaja katalička Franciška Adamaŭna, a nie žančyna z Asmanskaj impieryi ci Kaŭkaza.

Paśla niekalkich hadoŭ pracy ŭ sietcy «kanstancinopalskich» piakarniaŭ Mikałaj Ter-Avaniesaŭ adčuŭ, što nastaŭ čas dla samastojnaha biznesu. Jon dobra vyvučyŭ husty minčukoŭ i vyrašyŭ skarystacca ich cikaŭnaściu da ekzotyki. U horadzie na toj momant amal nie było ŭstanoŭ z kaŭkazskaj kuchniaj, i hety vakuum jon imknuŭsia zapoŭnić.

Pavialičyć

U 1906 hodzie jon atrymaŭ dazvoł na adkryćcio restarana. U tym ža hodzie arandavaŭ adpaviednaje pamiaškańnie — na rahu vulicy Padhornaj (ciapier Karła Marksa) i Zacharjeŭskaha zavułka. Aficyjna restaran nazyvaŭsia «Kaŭkazskaja stałoŭka». U restaranie, vidać, isnavaŭ asobny VIP-pakoj, dzie prymalisia hości sa šlachieckich kołaŭ.

U 1910 hodzie ŭ «Kaŭkazskaj stałoŭcy» pracavali tolki sam haspadar z žonkaj, kucharka, jakaja była taksama i aficyjantkaj, i šviejcar. Kucharka była sa šlachieckaj siamji, što pakazvaje na vysoki status samoha restarana.

Usie pradukty nabyvalisia niedaloka ad restarana — na miascovym Vilenskim rynku pa Kałomienskaj vulicy (ciapier tut Michajłaŭski skvier). Faktyčna kuchnia restarana była interpretacyjaj kaŭkazskaj kulinarnaj tradycyi na asnovie biełaruskich praduktaŭ.

Pavialičyć

Dvuchpaviarchovy atynkavany dom, jaki spačatku nazyvali domam Lenskaha, a paśla jaho śmierci domam Sucina, mieściŭsia na ŭčastku, abmiežavanym vulicami Turemna-Ihumienskaj, Padhornaj i Zacharaŭskim zavułkam. U 1906 hodzie Ter-Avaniesaŭ arandavaŭ dla restarana tolki pieršy pavierch. Elektryčnaha aśviatleńnia ŭ domie nie było.

U 1909 hodzie adbyŭsia epizod, jaki śviedčyć pra vysokaje stanovišča armianskaha restaratara Ter-Avaniesava i jaho ŭpłyŭ na haradskija ŭłady. Jaŭrej-mieščanin abvinavaciŭ jaho žonku Francišku ŭ kišennym kradziažy, kali jana zakuplała pradukty na rynku. Choć heta mahła być banalnaja pamyłka abo pravakacyja kankurentaŭ, palicejski čynoŭnik pryciahnuŭ žančynu da adkaznaści. Praź niejki čas pa patrabavańni samoha Ter-Avaniesava čynoŭnika zvolnili z pasady.

U 1912 hodzie ŭ «Kaŭkazskaj stałoŭki» pačała ŭzrastać kankurencyja — u horadzie źjavilisia novyja restaracyi kaŭkazskaj kuchni, naprykład, «Kutočak Kaŭkaza» na susiedniaj Kałomienskaj vulicy (ciapier vulica Śviardłova).

Ale žabrakom Ter-Avaniesava zrabiła nie kankurencyja, a Pieršaja suśvietnaja vajna. Restaracyja praciahvała dziejničać u čas vajny, ale ŭviedzieny limit vydačy praduktaŭ i rost padatku z 85 rubloŭ da 160 rubloŭ za miesiac zrabili svaju spravu.

Lisiejčykaŭ ličyć vielmi imaviernym, što armianin Alaksandr Miaśnikian (Miaśnikoŭ), vychadziec z Nachičevani, jaki staŭ adnoj z klučavych fihur u Minsku paśla padziej 1917 hoda i prychodu da ŭłady balšavikoŭ, byŭ staršynioj Abłvykankama Zachodniaj vobłaści i hałoŭnakamandujučym Zachodnim frontam, moh naviedvać «Kaŭkazskuju stałoŭku» armianina Ter-Avaniesava.

Pavialičyć

Paśla abviaščeńnia savieckaj ułady ŭ Biełarusi pryvatnyja pradpryjemstvy byli abaviazanyja vypłačvać «nadzvyčajny revalucyjny padatak». Na «Kaŭkazskuju stałoŭku» było nakładziena 2000 rubloŭ štomiesiačnaha padatku. Ter-Avaniesaŭ apratestoŭvaŭ hetaje rašeńnie, źviartajučy ŭvahu na toje, što jon užo nie reśpiektabielny restaratar, a stary, biedny i chvory invalid, jaki nie zmoža zapłacić navat 20 rubloŭ. 

U dakumientach časoŭ polskaj akupacyi Minska proźvišča Ter-Avaniesava ŭžo nie značycca. Chutčej za ŭsio 70-hadovy stary pamior, ale jość nievialikaja imaviernaść, što vyjechaŭ. Ale 13-hadovaja historyja «Kaŭkazskaj stałoŭki» na hetym skončyłasia.

Siońnia dom, u jakim raźmiaščałasia «Kaŭkazskaja stałoŭka», maje adras vulica Karła Marksa, 9. Paśla vajny byŭ nadbudavany treci pavierch budynka. Jak i raniej, dom staić na rahu zavułka, ale kolišni Zacharaŭski zavułak siońnia staŭ biezymiennym.

• 4
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0