Якім быў першы рэстаран каўказскай кухні ў Мінску

Пра гісторыю з'яўлення «Каўказскай сталоўкі» ў дарэвалюцыйным Мінску расказаў у сваім навуковым артыкуле гісторык Дзяніс Лісейчыкаў. 

Канстанцінопальская «школа»

Адкрыццё першай у Мінску так званай «турэцкай» пякарні ў 1892 годзе супала з трывожнымі навінамі пра магчымую эпідэмію халеры. Але варшаўская газета «Słowo», апісваючы падзеі ў Мінску жніўня таго года, адзначала, што галоўнай навіной дня для мінчукоў стала не халера, а адкрыццё «турэцкай» пякарні.

Людзі стаялі ў чэргах, літаральна выдзіраючы з рук адзін у аднаго духмяныя булкі і баранкі. Вакол крамы збіраліся натоўпы людзей, захопленых не толькі водарам свежай выпечкі, але і незвычайным для Мінска, вытанчаным і бездакорна чыстым інтэр’ерам крамы.

У пякарні, вядома, працавалі не толькі туркі, але і прадстаўнікі іншых народаў, якія былі падданымі Асманскай імперыі. Больш за тое, у афіцыйных дакументах пачатку ХХ стагоддзя пякарні называліся не «турэцкімі», а «канстанцінопальскімі».

Уладальнік сеткі пякарняў, турэцкі падданы Абдул-Рахман Эфендзі Хаджы-Гусейн Афлі-аглы (у публікацыях па гісторыі Мінска можна сустрэць імя іншага турка — Ахмеда Офлі, — але ў турэцкай мове націск заўсёды падае на апошні склад — НН), сам афармляў свае ўстановы пад такой назвай, з адпаведнай шыльдай.

З часам захапленне мінчукоў ператварылася ў незадавальненне. Газета «Северо-Западный край» у чэрвені 1903 года пісала, што кожны вечар жыхары Губернатарскай і Захар’еўскай вуліц літаральна задыхаліся ад густога, рэзкага дыму з коміну «турэцкай булачнай». Уздымалася пытанне пра неабходнасць устаноўкі дымаспальвальных прыстасаванняў у комінах. 

Ад 1901 года супраць Афлі ўсё часцей падавалі скаргі. Сярод заяў былі і правакацыйныя. Напрыклад, адзін з мяшчан напісаў участковаму, што атрымаў сайку з «нечым падобным да коткі ці іншай дамашняй жывёлы».

На прадпрыемстве працавала каля 40 чалавек. Спачатку ў пякарнях Афлі працавалі пераважна мясцовыя жыхары. Але ў 1902 годзе яны былі заменены «выключна на турэцкіх падданых». Праўда, спіс работнікаў за 1904 год гэтага не пацвярджае — у ім усё яшчэ былі славянскія імёны і прозвішчы. 

Паліцыя пасля чарговай скаргі правяла праверку і даклала губернатару пра абуральныя паводзіны работнікаў і асабліва — хамства і пагарду з боку «турэцкіх падданых».

Тым не менш гадавы даход прадпрыемства складаў сур’ёзную суму па тых часах — да 20 000 рублёў. Спадар Афлі не валодаў рускай мовай, а дакументацыя вялася па-турэцку. Перакладчыкам і пасрэднікам паміж ім і ўладамі быў ягоны кіраўнік спраў, армянін Мікалай Тэр-Аванесаў.

«Каўказская сталоўка»

У Мінск Тэр-Аванесаў, які таксама быў турэцкім падданым, прыбыў найхутчэй, у маладым узросце, бо яго жонкай стала мясцовая каталічка Францішка Адамаўна, а не жанчына з Асманскай імперыі ці Каўказа.

Пасля некалькіх гадоў працы ў сетцы «канстанцінопальскіх» пякарняў Мікалай Тэр-Аванесаў адчуў, што настаў час для самастойнага бізнэсу. Ён добра вывучыў густы мінчукоў і вырашыў скарыстацца іх цікаўнасцю да экзотыкі. У горадзе на той момант амаль не было ўстаноў з каўказскай кухняй, і гэты вакуум ён імкнуўся запоўніць.

Павялічыць

У 1906 годзе ён атрымаў дазвол на адкрыццё рэстарана. У тым жа годзе арандаваў адпаведнае памяшканне — на рагу вуліцы Падгорнай (цяпер Карла Маркса) і Захар’еўскага завулка. Афіцыйна рэстаран называўся «Каўказская сталоўка». У рэстаране, відаць, існаваў асобны VIP-пакой, дзе прымаліся госці са шляхецкіх колаў.

У 1910 годзе ў «Каўказскай сталоўцы» працавалі толькі сам гаспадар з жонкай, кухарка, якая была таксама і афіцыянткай, і швейцар. Кухарка была са шляхецкай сям’і, што паказвае на высокі статус самога рэстарана.

Усе прадукты набываліся недалёка ад рэстарана — на мясцовым Віленскім рынку па Каломенскай вуліцы (цяпер тут Міхайлаўскі сквер). Фактычна кухня рэстарана была інтэрпрэтацыяй каўказскай кулінарнай традыцыі на аснове беларускіх прадуктаў.

Павялічыць

Двухпавярховы атынкаваны дом, які спачатку называлі домам Ленскага, а пасля яго смерці домам Суціна, месціўся на ўчастку, абмежаваным вуліцамі Турэмна-Ігуменскай, Падгорнай і Захараўскім завулкам. У 1906 годзе Тэр-Аванесаў арандаваў для рэстарана толькі першы паверх. Электрычнага асвятлення ў доме не было.

У 1909 годзе адбыўся эпізод, які сведчыць пра высокае становішча армянскага рэстаратара Тэр-Аванесава і яго ўплыў на гарадскія ўлады. Яўрэй-мешчанін абвінаваціў яго жонку Францішку ў кішэнным крадзяжы, калі яна закупляла прадукты на рынку. Хоць гэта магла быць банальная памылка або правакацыя канкурэнтаў, паліцэйскі чыноўнік прыцягнуў жанчыну да адказнасці. Праз нейкі час па патрабаванні самога Тэр-Аванесава чыноўніка звольнілі з пасады.

У 1912 годзе ў «Каўказскай сталоўкі» пачала ўзрастаць канкурэнцыя — у горадзе з’явіліся новыя рэстарацыі каўказскай кухні, напрыклад, «Куточак Каўказа» на суседняй Каломенскай вуліцы (цяпер вуліца Свярдлова).

Але жабраком Тэр-Аванесава зрабіла не канкурэнцыя, а Першая сусветная вайна. Рэстарацыя працягвала дзейнічаць у час вайны, але ўведзены ліміт выдачы прадуктаў і рост падатку з 85 рублёў да 160 рублёў за месяц зрабілі сваю справу.

Лісейчыкаў лічыць вельмі імаверным, што армянін Аляксандр Мяснікян (Мяснікоў), выхадзец з Нахічэвані, які стаў адной з ключавых фігур у Мінску пасля падзей 1917 года і прыходу да ўлады бальшавікоў, быў старшынёй Аблвыканкама Заходняй вобласці і галоўнакамандуючым Заходнім фронтам, мог наведваць «Каўказскую сталоўку» армяніна Тэр-Аванесава.

Павялічыць

Пасля абвяшчэння савецкай улады ў Беларусі прыватныя прадпрыемствы былі абавязаныя выплачваць «надзвычайны рэвалюцыйны падатак». На «Каўказскую сталоўку» было накладзена 2000 рублёў штомесячнага падатку. Тэр-Аванесаў апратэстоўваў гэтае рашэнне, звяртаючы ўвагу на тое, што ён ужо не рэспектабельны рэстаратар, а стары, бедны і хворы інвалід, які не зможа заплаціць нават 20 рублёў. 

У дакументах часоў польскай акупацыі Мінска прозвішча Тэр-Аванесава ўжо не значыцца. Хутчэй за ўсё 70-гадовы стары памёр, але ёсць невялікая імавернасць, што выехаў. Але 13-гадовая гісторыя «Каўказскай сталоўкі» на гэтым скончылася.

Сёння дом, у якім размяшчалася «Каўказская сталоўка», мае адрас вуліца Карла Маркса, 9. Пасля вайны быў надбудаваны трэці паверх будынка. Як і раней, дом стаіць на рагу завулка, але колішні Захараўскі завулак сёння стаў безыменным.

• 4
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0