Žurnalist Ihar Karniej pra toje, jak atrymaŭ u spadčynu represavanyja hieny

Ledź nie 90 hadoŭ spatrebiłasia, kab choć krychu razbłytać kłubok tajamničaj historyi, jakaja nie davała spakoju niekalkim pakaleńniam našaj siamji. Dziela spraviadlivaści, vypadak nie z šerahu vyklučnych — miljony savieckich ludziej u toj ci inšaj stupieni pieražyli trahiedyju biasślednaj straty svaich rodnych.

Ad samaha dziacinstva čuŭ zhadki pra adnaho sa svaich dziadźkaŭ — starejšaha brata majoj lubimaj babuli Ziny. Navat praź dziasiatki hadoŭ svajaki mižvoli pierachodzili na šept, uspaminajučy šmatrazova pierakazanuju viersiju zahadkavaha źniknieńnia pryhažuna Kanstancina. U vyniku paźniejšych naviazanych kanśpirałahičnych «ukidaŭ» vychodziła, što nibyta jon byŭ «špijonam» (zvyčajna na takich niabačnych fantomaŭ balšaviki i viešali ŭsie svaje chiby), nie było tolki adzinstva nakont taho, jakaja vyviedka jaho zavierbavała — niamieckaja ci japonskaja. Aha, 25-hadovy chłopiec z hłuchoj biełaruskaj vioski zacikaviŭ suśvietnuju ahienturu. Urešcie — ni previentyŭnaha abvinavačvańnia, ni sudovych papier, ni mahiły.

I voś niečakana natrapiŭ na chaj i ścipłyja, ale ŭsio ž aryjenciry, apublikavanyja daśledčykami i vałanciorami rasijskaha «Miemaryjała».

Jakubovič Kanstancin Daniłavič ź vioski Lichasielcy Navahrudskaha vajavodstva, 1912 hoda naradžeńnia, biełarus. Dalej u bijahrafii — istotny prabieł, nastupny frahmient — užo z rezkaj pieradysłakacyjaj u Śviardłoŭskuju vobłaść RSFSR, h.zn. aryštancki pieryjad. Źniavoleńnie ŭpiaremiežku z prymusovaj adpracoŭkaj «špijonskich» hrachoŭ.

Miescam novaj «prapiski» paznačany Pieršauralski navatrubny zavod, parasiłavy cech. Narešcie, samaje dramatyčnaje: siamji nie paličyli patrebnym paviedamić navat paśla tak zvanaj «vyzvalenčaj misii» 1939 hoda.

Z archivaŭ vynikaje, što Kanstancin Jakubovič byŭ aryštavany 28 vieraśnia 1937 hoda, 26 śniežnia taho ž hoda asudžany (tak i nieviadoma — sudom ci vyjaznoj «trojkaj») da VYŠEJŠAJ miery pakarańnia. 3 studzienia 1938 hoda rasstralany.

Tut zusim niezrazumieła, jakim čynam jon trapiŭ u ruki čekistaŭ, bo zachodniaja častka Biełarusi na toj momant znachodziłasia pad polskaj jurysdykcyjaj — abo metanakiravana vykrali, abo sam paddaŭsia na savieckuju prapahandu i, jak toj Branisłaŭ Taraškievič, śviadoma šukaŭ ščaścia ŭ BSSR. U druhim vypadku — banalna saviecki zasłany, jakich u toj čas było proćma. Pry lubym raskładzie finał trahičny — «vorah naroda».

Na žal, ničoha kankretnaha pra miesca pachavańnia, jak i pra toje, što mienavita paśpieŭ «narabić» małady čałaviek, kab jaho asudzili na takoje. Taksama pakul nie ŭdałosia znajści źviestak, ci byŭ dziadźka Kanstancin paśmiarotna reabilitavany razam ź miljonami inšych achviar stalinskich represij.

Pavialičyć

Padobny los užo paśla vajny moh napatkać i jaho małodšaha brata, ale tym razam «pašancavała» — vysyłka zamiest zabojstva. 2 krasavika 1949 hoda Jakuboviča Ivana Daniłaviča z toj ža vioski Lichasielcy, užo Baranavickaj vobłaści, 1919 hoda naradžeńnia, aryštavali nibyta za suviaź z «lasnymi bratami». Jak potym vyśvietliłasia — na padstavie danosu. 4 sakavika 1950 hoda śpiecorhan pry NKVD «osoboje sovieŝanije» asudziŭ jaho pavodle art. 76 — «pasobnictva antysavieckaj arhanizacyi».

Vynik — 10 hadoŭ strohaha režymu ŭ papraŭča-pracoŭnym łahiery z kanfiskacyjaj majomaści. Žonka i mały syn zastalisia ni z čym, prytulili svajaki.

Adbyvaŭ termin za palarnym kruham u Varkucie, pieršyja piać hadoŭ biez prava pierapiski, u poŭnaj izalacyi ad siamji. Tolki paśla śmierci Stalina maja babula Zina, jaje braty i siostry daviedalisia, što Ivan žyvy. 1 červienia 1956 hoda jon byŭ reabilitavany i navat atrymaŭ materyjalnuju kampiensacyju za 7 hadoŭ prymusovaj pracy ŭ šachcie.

Choć farmalna byŭ vyzvaleny, nasamreč z zony nie adpuścili — prosta pieraviali na ablehčany režym. Pry hetym dazvolili siamji «ŭźjadnacca» — u Varkutu pryjechali žonka z synam. Zastalisia navat niekalki tahačasnych fotazdymkaŭ, u adroźnieńnie ad niezafiksavanaha nidzie Kanstancina.

Pavialičyć

U vyniku jany pražyli ŭ Komi ASSR da kanca 1960-ch — jašče 10 hadoŭ apraŭdany viazień zarablaŭ hrošy pavodle paŭnočnaha taryfu na budoŭlach. Dziadźki Vani nie stała ŭ 1985 hodzie, ja dobra pamiataju jaho spakojna-ścipłyja apoviedy pad čarku pra varkucinski «ekstrem», bo sam byŭ užo dosyć darosłym. Praŭda, tady navat u dumkach nie moh ujavić, što nie ŭ takoj stupieni, ale i mnie daviadziecca paciarpieć za «niełajalnaść» — nibyta i «savok» razvaliŭsia, a tradycyi zmahańnia ź inšadumstvam zastalisia. Tak što dziedaŭskija «palityčnyja hieny» nasamreč akazalisia «zaraznymi».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 0
• 0