«Pakul pašpart dziejničaje». Emihranty pra toje, ci nie strašna im adpraŭlać u Biełaruś dziaciej na letnija kanikuły
Nie ŭsie biełaruskija emihranty mohuć biaśpiečna viarnucca na radzimu, ale mnohija adpraŭlajuć tudy dziaciej na kanikuły. Most spytaŭ biełarusaŭ, jakija žyvuć u Polščy, ci bajacca jany takich pajezdak dziaciej i ci hatovyja pajechać ź imi sami.
«Sumuje pa biełaruskim marožanym»
Usie členy siamji Raisy majuć polskaje hramadzianstva, u tym liku 10-hadovaja dačka Alina. Termin dziejańnia biełaruskaha pašparta ŭ dziaŭčynki jašče nie skončyŭsia, tamu baćki adpraŭlajuć jaje na leta ŭ Biełaruś — u hości da svajakoŭ.
— Tam zastalisia jaje stryječnyja braty i siostry, babula i dziadula, — kaža biełaruska. — Jana zadavolenaja, joj tam padabajecca. Jašče sumuje pa biełaruskim marožanym.
Raisa i jaje muž u Biełaruś nie jeździać «z-za pieraściaroh», tamu pa Alinu pryjazdžaje ciotka. Pry vyjeździe z Polščy dziaŭčynka pradjaŭlaje polski pašpart, pry vyjeździe ź Biełarusi — biełaruski pašpart i dazvoł na vyjezd.
— Dazvoł na vyjezd my zrabili daŭno: kali rabili pieršy pašpart i vizu. Tady treba było zhoda dvaich baćkoŭ. U pašpartnym stale my ad ruki zapoŭnili zajavu, što dazvalajem vyjezd dziciaci. Heta było biaspłatna, a [dazvoł dziejničaje] da 18 hadoŭ, — uzhadvaje Raisa.
U hetym hodzie Alina pajechała ŭ Biełaruś užo druhi raz.
— [Biełaruski] pašpart dziejničaje jašče dva hady. Pakul pašpart dziejničaje — adpraŭlajem, a jak dalej budzie jeździć — nie viedajem, bo my «nieŭjaznyja» i zrabić joj novy nie zmožam, — dzielicca surazmoŭca.
«Nidzie nie zaśviacilisia»
Maryna z mužam pierajechali ŭ Polšču ŭ 2022 hodzie — z pačatkam vajny va Ukrainie. Tady mužčyna pracavaŭ va ŭkrainskaj kampanii ź jurydyčnaj asobaj u Biełarusi i, kab nie stracić adzinuju krynicu dachodu ŭ siamji, nie admoviŭsia ad rełakacyi.
Praz vosiem miesiacaŭ paśla pierajezdu biełarusy atrymali vidy na žycharstva i pačali jeździć u Biełaruś pa spravach, a svaju dačku, šaścihadovuju Miełaniju, stali adpraŭlać na kanikuły da babuli i dziaduli ŭ Biełaruś. Pa słovach surazmoŭcy, takaja mahčymaść značna źmianšaje finansavuju nahruzku na ich siamju.
— U polskich dziciačych sadkach, jak i ŭ škołach, jość kanikuły. Možna, viadoma, pasprabavać zapisacca ŭ dziažurny sadok, ale heta vielmi składana. Plus stres dla dziciaci — novyja dzieci i vychavacieli, — kaža Maryna. — A płacić kala 4 tysiač złotych (1000 jeŭra) u miesiac za dziciačy łahier — heta vielmi doraha. Na hetyja hrošy ŭsioj siamjoj možna ŭ Turcyju źlatać. A babula ź dziadulem chočuć bačyć unučku.
Zaprašać baćkoŭ u Polšču na ceły miesiac dla Maryny taksama nie varyjant. Jana ličyć, što jany nie zmohuć užycca ŭ arandavanaj kvatery płoščaj 45 kvadratnych mietraŭ. Da taho ž nieviadoma, ci daduć pažyłym ludziam vizy.
Kvitki ŭ Biełaruś i nazad na darosłaha i dzicia kaštujuć prykładna 700—800 złotych (da 400 jeŭra). Pryblizna stolki ž Maryna z mužam vydzialajuć na ŭtrymańnie dački.
— Baćki, viadoma, admaŭlajucca, ale my ŭsio adno nastojvajem, — dzielicca biełaruska.
Adpuskać dačku ŭ Biełaruś Maryna z mužam nie bajacca.
— My chadzili na pratesty, ale nidzie nie zaśviacilisia. Nas nie zatrymlivali. Miažu my ŭžo stolki razoŭ pierachodzili, i ŭ nas ni telefony nie praviarali, ničoha, — kaža jana. — U Polščy na akcyi my nie chodzim. Kamientaryi starajemsia nidzie nie pakidać.
«Raptam zaŭtra pačnuć dystancyjna pazbaŭlać baćkoŭskich pravoŭ»
Dzijana z mužam i synam źjechali ź Biełarusi ŭ 2021 hodzie — paśla vobšuku, zatrymańnia i aryštu na 15 sutak. U Polščy muž i syn biełaruski atrymali pastajannyja vidy na žycharstva pa Karcie palaka, a jana sama — mižnarodnuju abaronu.
Dzicia pary chodzić u dziciačy sadok i ni razu paśla pierajezdu nie byŭ na radzimie, jak i baćki. Na dumku Dyjany, choć dzicia tut ni pry čym, adpraŭlać jaho ŭ Biełaruś na kanikuły niebiaśpiečna.
— Nieviadoma, što ŭ ich u hałovach. Siońnia dzieci spakojna pierasiakajuć miažu, a zaŭtra ich pierastanuć vypuskać, buduć zabirać u dziciačyja damy, a baćkoŭ pačnuć dystancyjna pazbaŭlać baćkoŭskich pravoŭ, bo tyja — ekstremisty i terarysty, — razvažaje surazmoŭca. — Pieražyvaju, jak syn budzie reahavać, kali vyraście. Ale pakul my z mužam adkazvajem za jaho i možam prymać takija rašeńni, jon nie budzie jeździć u Biełaruś, pakul tam ničoha nie źmienicca.
Baćki biełarusaŭ u Polšču taksama nie pryjazdžajuć: bajacca pryciahnuć da siabie ŭvahu pierasiačeńniem miažy ź Jeŭrasajuzam i aścierahajucca stracić pracu. Tamu Dzijana z mužam spraŭlajucca svaimi siłami.
— Uvohule my ŭžo pryvykli spraŭlacca biez starońniaj dapamohi. Uvieś hod syn chodzić u sadok. Adzin letni miesiac u sadku — kanikuły. Na dva tydni muž biare adpačynak, a jašče dźvie tydni starajemsia jaho zabaŭlać, pracujučy paralelna. Ale heta tak ža, jak kali jon doma, kali chvareje, — kaža dziaŭčyna. — U Polščy možna zapisvać dziaciej u dziciačyja łahiery, i vybar ich — vielizarny, ale my prytrymlivajemsia mierkavańnia, što dziciaci taksama patrebny adpačynak — padureć adnavić siły pierad novym navučalnym hodam doma, u zvykłym asiarodździ.
Kancert Maksa Karža pačaŭsia z zatrymkaj na dźvie hadziny. «Biełaruś top!» — kryčać i jon, i fanaty9
Kamientary