Sto hadoŭ tamu śviatar-biełarus trapiŭ u Polšču pa abmienie palitviaźniami. Ciapier biełarusy adšukali jaho mahiłu

Adam Lisoŭski naradziŭsia ŭ 1882 hodzie ŭ vioscy Karandy kala Kreva. Paśla duchoŭnaj sieminaryi ŭ Vilni praciahvaŭ vyvučać teałohiju ŭ Sankt-Pieciarburhu, Insbruku i Miunchienie. Byŭ adnym ź pieršych katalickich śviataroŭ, jakija adkinuli pryncyp «katalik — heta palak» i padtrymali biełaruskaje adradžeńnie. U čas vučoby pisaŭ listy baćku pa-biełarusku. Kali pryjazdžaŭ na kanikuły ŭ rodnuju viosku, razdavaŭ sialanam «Dudku biełaruskuju» Franciška Bahuševiča.

Žyŭ ksiondz Lisoŭski ścipła. Pra jaho kazali, što jon nie mieŭ ni botaŭ, ni sutany — chadziŭ u tym, što chtości addavaŭ ci pazyčaŭ. Zatoje, kali mieŭ hrošy, to addavaŭ ich biadniejšym vučniam i studentam. Adzin z hałoŭnych biełaruskich dziejačaŭ pieršaj pałovy XX stahodździa ksiondz Adam Stankievič uspaminaŭ, što karystaŭsia z dapamohi Lisoŭskaha.

Adam Lisoŭski staraŭsia pasłužyć biełarusam i svaimi viedami, zdabytymi ŭ jeŭrapiejskich univiersitetach. Jon pierakłaŭ na biełaruskuju movu častku Novaha Zapavietu — Apakalipsis, Dziei Apostałaŭ i čatyry listy apostała Paŭła. Zrešty, jon dapamahaŭ nie tolki biełarusam — u 1910-1912 hadach u Minsku pracavaŭ u tavarystvie Oświata, jakoje zakładała polskija pačatkovyja škoły.

Pavialičyć

Jak asudzili ksiandza i jak jaho abmieńvali

U 1922 hodzie ksiondz Adam Lisoŭski znoŭ słužyŭ u Minsku — byŭ probaščam kaścioła imia Najśviaciejšaj Panny Maryi. U toj hod savieckija ŭłady pad markaj dapamohi haładajučym stali zabirać kaścielnyja i carkoŭnyja kaštoŭnaści — ksiondz Lisoŭski hetamu supraćstajaŭ. Za heta balšaviki asudzili jaho da śmiarotnaj kary, jakuju niečakana zamianili na piać hadoŭ turmy.

Pra vyzvaleńnie śviatara stała rupicca polskaja dypłamatyja. Jaho ŭklučyli ŭ śpis palityčnych viaźniaŭ dla abmienu. Paśla doŭhich miesiacaŭ pieramoŭ 28 krasavika 1924 hoda ksiondz Adam Lisoŭski ŭ hrupie sa 108 savieckich palitviaźniaŭ akazaŭsia na pamiežnym punkcie Kołasava kala Stoŭbcaŭ. Za ich Polšča pieradała Savietam 33 čałaviek, aryštavanych za kamunistyčnuju dziejnaść i špijanaž.

Pavialičyć

U Polščy ksiondz Adam Lisoŭski słužyŭ u vioscy Vyški, za 35 kiłamietraŭ ad Biełastoka. Chvareŭ na serca. Pamior 9 kastryčnika 1929 hoda va Ujazdoŭskim špitali ŭ Varšavie. Pry śmiarotnym łožku byŭ prysutny ksiondz-biełarus Piotra Tatarynovič, paźniejšy dyrektar biełaruskaj słužby Vatykanskaha radyjo.

Lisoŭski rasparadziŭsia, kab jaho pachavali ŭ miastečku Klaščeli. Jon chacieŭ lažać na mohiłkach pobač sa svaim «apiekunom i dabradziejem» ksiandzom Adolfam Płaskavickim, jaki słužyŭ u Klaščelach probaščam i pamior tam u 1915 hodzie.

Jak znajšli mahiłu

Zhadka pra toje, što ksiondz Adam Lisoŭski pachavany ŭ Klaščelach, pryvodzicca ŭ časopisie Chryścijanskaja Dumka za 1929 hod. Usie paźniejšyja publikacyi pra śviatara spasyłalisia na hety časopis.

Zdajecca, nichto ź biełarusaŭ nie sprabavaŭ šukać mahiłu ksiandza Adama Lisoŭskaha. Va ŭsialakim razie pra heta nie ŭdałosia znajści nijakich zhadak. Tamu jedziem u Klaščeli.

U Biełastoku siadajem na ciahnik, jaki idzie pa čyhuncy, što kaliści viała ŭ Brest. Ciapier ciahniki chodziać tolki da pamiežnaj stancyi Čaromcha. Praz 70 kiłamietraŭ vychodzim na prypynku Klaščeli. Pa idealna ŭparadkavanaj vulicy idziom u centr pasielišča, jakoje maje status horada, choć ledźvie naličvaje tysiaču žycharoŭ. Haradskija pravy Klaščelam nadaŭ jašče ŭ 1506 hodzie Žyhimont Stary — jaho biust ciapier uzvyšajecca ŭ centry Klaščelaŭ.

Pavialičyć

Dzie šukać mahiłu ksiandza? Najpierš idziom da kaścioła, bo śviataroŭ, jak i inšych zasłužanych ludziej, časta chavali pobač sa śviatyniami. Tutejšy kaścioł u styli nieakłasicyzmu byŭ zbudavany ŭ 1907-1910 hadach, bo staruju śviatyniu paśla razhromu paŭstańnia 1863 hoda zabrali carskija ŭłady, razabrali i pastavili na tym miescy carkvu. Vakoł kaścioła jość niekalki mahił, ale my nie znachodzim tam ni mahiły ksiandza Lisoŭskaha, ni jaho «apiekuna i dabradzieja» ksiandza Płaskavickaha.

Pavialičyć

Zatoje na došcy abjaŭ kala bramy znachodzim adras plabanii — doma ksiandza. Jon tut nie pobač z kaściołam, jak zvyčajna, a pry hałoŭnaj vulicy miastečka. Padymajemsia na hanak, stukajemsia ŭ dźviery. Ksiondz, zdajecca, ździŭleny niečakanym vizitam nieznajomaha čałavieka.

— Niachaj budzie pachvalony Jezus Chrystus! — kažam. — Šukajem mahiłu ksiandza Adama Lisoŭskaha.

Ksiondz-probašč zaprašaje ŭ kancylaryju. Raskazvaje, što pra Adama Lisoŭskaha nie viedaje, ale pamiataje, što niejkija dva śviatary pachavanyja na mohiłkach za miastečkam.

— Adzin ksiondz [z pachavanych tam] byŭ adniekul z-pad Vilni… Moža, heta jon. Uvojdziecie na mohiłki praz bramu, padymieciesia navierch, potym pavierniecie ŭleva. Mahiła tam takaja charakternaja, ź mietaličnaj aharodžaj.

Na mohiłkach znachodzim patrebnaje pachavańnie. Na mahile dvaich śviataroŭ staić supolny pomnik.

Pavialičyć

«Śviatoj pamiaci. Ks. Adolf Płaskavicki. Hanarovy kanonik, probašč Klaščelskaha kaścioła. Naradziŭsia 17 červienia 1886 hoda, zasnuŭ u Hospadzie 11 studzienia 1915 hoda. […] Ks. Adam Lisoŭski. Kanonik Pinskaj kapituły. Žyŭ 45 hadoŭ. Pamior 9 kastryčnika 1929 hoda».

Pavialičyć

«My ŭ 2020 hodzie tak spadziavalisia, što ŭ vas atrymajecca»

Ciahnika ŭ Biełastok pryjšłosia b čakać da viečara, tamu vyrašajem padjechać aŭtaspynam. Praź niekalki chvilin spyniajecca mašyna — za rulom nastaŭnica, jakaja pracuje ŭ Čaromsie i viartajecca damoŭ u Bielsk.

— U vas chtości pachavany na hetych mohiłkach? — pytajecca kiroŭca.

— Nie. Pryjechali siudy, kab znajści mahiłu ksiandza, jaki ŭ pačatku XX stahodździa padtrymaŭ biełaruskaje adradžeńnie i pierakładaŭ Śviatoje Pisańnie na biełaruskuju movu.

— A, dyk vy ź Biełarusi? A my ž u 2020 hodzie tak spadziavalisia, što ŭ vas atrymajecca…

• 9
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 0
• 2