Дональд Трамп выкарыстоўвае вайсковую і тэхналагічную перавагу Амерыкі, каб навязаць Еўропе аднабаковыя гандлёвыя ўмовы. Сітуацыя ўсё больш нагадвае гістарычныя падзеі, якія ў Кітаі называюць «стагоддзем прыніжэння». Ці зможа Еўропа знайсці выйсце?
Каб патлумачыць, што цяпер адбываецца ў гандлёвых адносінах ЗША і Еўропы, аглядальнік выдання Politico Антонія Цымерман прапануе зазірнуць у гісторыю. Пасля паразы ў Першай опіумнай вайне ад Брытаніі, кітайская дынастыя Цын у 1842 годзе падпісала дамову, якая выракла Кітай на больш чым 100 гадоў замежнага прыгнёту і каланіяльнага кантролю.
Гэта была першая з так званых «нераўназначных дамоваў» (unequal treaties), калі вайсковы і тэхналагічны гігант таго часу навязваў аднабаковыя ўмовы слабейшаму боку.
Брытанія, маючы велізарны гандлёвы дэфіцыт з Кітаем (бо купляла шмат шоўку і чая, а прадаць у адказ амаль нічога не магла), сілай прымусіла кітайцаў адкрыць рынак для разбуральнага гандлю опіумам. Умовы дамовы былі зневажальнымі: Кітай саступіў Ганконг, выплаціў кантрыбуцыю і адкрыў свае парты для брытанскіх гандляроў.
Ключавой прычынай паразы Кітая стала яго тэхналагічнае адставанне і самазаспакоенасць. Яшчэ ў 1793 годзе імператар Цяньлун ганарліва заявіў брытанцам, што Кітаю не патрэбныя «тавары варвараў».
У выніку, нягледзячы на тое, што порах і агнястрэльная зброя былі вынайдзены ў Кітаі, адсутнасць інавацый прывяла да таго, што кітайская зброя адставала ад брытанскай прыкладна на 200 гадоў.
Як гэта тычыцца сучаснай Еўропы?
Праз амаль два стагоддзі Еўрапейскі саюз пачынае адчуваць сябе на месцы тагачаснага Кітая.
Нядаўні візіт кіраўніцы Еўракамісіі Урсулы фон дэр Ляен на гольф-курорт Дональда Трампа ў Шатландыі скончыўся падпісаннем вельмі незбалансаванай гандлёвай дамовы. Гэта выклікала асцярогі, што Еўропа страціла свой уплыў як сусветная гандлёвая дзяржава.
Крытыкі назвалі гэтую дамову «актам падпарадкавання», «палітычнай паразай ЕС» і «ідэалагічнай капітуляцыяй». Згодна з ёй, ЕС прыняў 15-працэнтныя мытныя пошліны на большасць еўрапейскіх тавараў.
Але нават гэта не супакоіла Трампа. Літаральна праз некалькі дзён ён заявіў, што гатовы ўвесці новыя пошліны за «лішнія» еўрапейскія рэгуляцыі ў сферы лічбавых тэхналогій, якія закранаюць амерыканскіх IT-гігантаў.
Ён таксама папярэдзіў: калі Брусель не саступіць, Вашынгтон абмяжуе пастаўкі жыццёва неабходных мікрачыпаў. І гэта адбылося ўсяго праз тыдзень пасля таго, як Брусель, як ён лічыў, атрымаў пісьмовыя гарантыі ад Вашынгтона, што яго лічбавы суверэнітэт у бяспецы.
Чаму Трамп можа так сябе паводзіць?
Як і брытанскія імперыялісты ў XIX стагоддзі, Трамп трымае ў руках вайсковыя і тэхналагічныя козыры. Ён ведае, што Еўропа па-першае, залежыць ад ваеннай падтрымкі ЗША для стрымлівання Расіі. Па-другое, яна не можа абысціся без амерыканскіх тэхналогій у сферы мікрачыпаў. Таму ён адчувае, што можа дыктаваць свае ўмовы.
Еўрапейскія чыноўнікі ўскосна прызнаюць, што гэтая дамова — вынік стратэгічнай слабасці Еўропы. Гаворка ідзе не толькі пра гандаль, але і патрэбы ў амерыканскай падтрымцы на фоне вайны ва Украіне і глабальнай нестабільнасці.
Дырэктар Інстытута глабальнай публічнай палітыкі ў Берліне Торстэн Бенер лічыць, што дамова — «прамы вынік слабасці Еўропы ў сферы бяспекі, яе няздольнасці забяспечыць уласную ваенную бяспеку і таго, што яна 20 гадоў не інвеставала ў яе».
Як і кітайская дынастыя Цын, якая ў свой час грэбавала мадэрнізацыяй войска і тэхналогій, Еўропа таксама доўга ігнаравала трывожныя сігналы.
Кіраўніца гандлёвага дырэктарату Еўракамісіі Сабіна Ваянд шчыра прызнае: «Мы плацім цану за тое, што праігнаравалі трывожны званок, які атрымалі падчас першага тэрміну Трампа, — і зноў заснулі».
Пасля заканчэння Халоднай вайны еўрапейскія краіны моцна скарацілі выдаткі на абарону, што зрабіла іх залежнымі ад ЗША. А самазаспакоенасць у тэхналагічнай сферы прывяла да таго, што ЕС адстае ад глабальных канкурэнтаў амаль ва ўсіх крытычна важных тэхналогіях.
Амерыканскі гандлёвы прадстаўнік Джэймісан Грыр ужо абвясціў пачатак новага сусветнага парадку, здзекліва назваўшы яго «сістэмай Тэрнберы» — па назве гольф-курорта Трампа. Ён параўнаў гэтую дамову з Брэтан-Вудскай сістэмай, якая вызначыла пасляваенны фінансавы парадак у 1944 годзе, што падкрэслівае маштаб амерыканскіх амбіцый.
Што далей?
Эксперты адзначаюць, што тэкст дакумента вельмі няпэўны і дае Трампу шырокі прастор для далейшых патрабаванняў. Напрыклад, калі Еўропа не выканае абяцанне інвеставаць у эканоміку ЗША 600 мільярдаў даляраў (што, на думку ЕС, з'яўляецца толькі дэкларацыяй намераў бізнэсу, а не абавязкам), Трамп пагражае ўвесці мыты ў 35%.
Прыняўшы гэтую дамову, Брусель паказаў, што шантаж працуе. За гэтым уважліва сочыць Кітай, які сам валодае велізарнымі рычагамі ўплыву (напрыклад, кантралюе здабычу рэдкіх металаў, неабходных для зялёнай і лічбавай эканомікі).
Што можа зрабіць Еўропа, каб пазбегнуць прыніжэння? Эксперты і палітыкі бачаць некалькі шляхоў:
1. Умацавацца знутры. Масава інвеставаць ва ўласную абарону, штучны інтэлект, квантавыя вылічэнні, зялёныя тэхналогіі і абараняць свае стратэгічныя галіны прамысловасці.
2. Дыверсіфікаваць партнёраў. Умацоўваць гандлёвыя сувязі з іншымі надзейнымі партнёрамі, такімі як блок краін Паўднёвай Амерыкі (МЕРКАСУР), Індыя, Інданезія і краіны Азіяцка-Ціхаакіянскага рэгіёну.
У канчатковым выніку, як адзначаюць аналітыкі, перад Еўропай стаіць выбар: альбо ўмацаваць свае пазіцыі цэнтра свабоднага гандлю ў свеце, альбо ператварыцца ў поле бітвы, на якім разгортваецца канкурэнцыя паміж ЗША і Кітаем.
Каментары
Но в мире производства микрочипов это как Солнце в солнечной системе.
и это далеко не единственный уникальный актив Европы. это просто как пример.
а у них есть ВСЁ, чтобы на равных поговорить с Трампом.
Нет только главного: мозгов и яиц.