«Stahodździe prynižeńnia» Jeŭropy moža tolki pačynacca — Politico

Kab patłumačyć, što ciapier adbyvajecca ŭ handlovych adnosinach ZŠA i Jeŭropy, ahladalnik vydańnia Politico Antonija Cymierman prapanuje zazirnuć u historyju. Paśla parazy ŭ Pieršaj opiumnaj vajnie ad Brytanii, kitajskaja dynastyja Cyn u 1842 hodzie padpisała damovu, jakaja vyrakła Kitaj na bolš čym 100 hadoŭ zamiežnaha pryhniotu i kałanijalnaha kantrolu.

Heta była pieršaja z tak zvanych «nieraŭnaznačnych damovaŭ» (unequal treaties), kali vajskovy i technałahičny hihant taho času naviazvaŭ adnabakovyja ŭmovy słabiejšamu boku.

Brytanija, majučy vielizarny handlovy deficyt z Kitajem (bo kuplała šmat šoŭku i čaja, a pradać u adkaz amal ničoha nie mahła), siłaj prymusiła kitajcaŭ adkryć rynak dla razburalnaha handlu opiumam. Umovy damovy byli źnievažalnymi: Kitaj sastupiŭ Hankonh, vypłaciŭ kantrybucyju i adkryŭ svaje party dla brytanskich handlaroŭ.

Klučavoj pryčynaj parazy Kitaja stała jaho technałahičnaje adstavańnie i samazaspakojenaść. Jašče ŭ 1793 hodzie impieratar Ciańłun hanarliva zajaviŭ brytancam, što Kitaju nie patrebnyja «tavary varvaraŭ».

U vyniku, niahledziačy na toje, što porach i ahniastrelnaja zbroja byli vynajdzieny ŭ Kitai, adsutnaść inavacyj pryviała da taho, što kitajskaja zbroja adstavała ad brytanskaj prykładna na 200 hadoŭ.

Jak heta tyčycca sučasnaj Jeŭropy?

Praz amal dva stahodździ Jeŭrapiejski sajuz pačynaje adčuvać siabie na miescy tahačasnaha Kitaja.

Niadaŭni vizit kiraŭnicy Jeŭrakamisii Ursuły fon der Lajen na holf-kurort Donalda Trampa ŭ Šatłandyi skončyŭsia padpisańniem vielmi niezbałansavanaj handlovaj damovy. Heta vyklikała aściarohi, što Jeŭropa straciła svoj upłyŭ jak suśvietnaja handlovaja dziaržava.

Krytyki nazvali hetuju damovu «aktam padparadkavańnia», «palityčnaj parazaj ES» i «ideałahičnaj kapitulacyjaj». Zhodna ź joj, ES pryniaŭ 15-pracentnyja mytnyja pošliny na bolšaść jeŭrapiejskich tavaraŭ.

Ale navat heta nie supakoiła Trampa. Litaralna praź niekalki dzion jon zajaviŭ, što hatovy ŭvieści novyja pošliny za «lišnija» jeŭrapiejskija rehulacyi ŭ śfiery ličbavych technałohij, jakija zakranajuć amierykanskich IT-hihantaŭ.

Jon taksama papiaredziŭ: kali Brusiel nie sastupić, Vašynhton abmiažuje pastaŭki žyćciova nieabchodnych mikračypaŭ. I heta adbyłosia ŭsiaho praz tydzień paśla taho, jak Brusiel, jak jon ličyŭ, atrymaŭ piśmovyja harantyi ad Vašynhtona, što jaho ličbavy suvierenitet u biaśpiecy.

Pavialičyć

Čamu Tramp moža tak siabie pavodzić?

Jak i brytanskija impieryjalisty ŭ XIX stahodździ, Tramp trymaje ŭ rukach vajskovyja i technałahičnyja kozyry. Jon viedaje, što Jeŭropa pa-pieršaje, zaležyć ad vajennaj padtrymki ZŠA dla strymlivańnia Rasii. Pa-druhoje, jana nie moža abyścisia biez amierykanskich technałohij u śfiery mikračypaŭ. Tamu jon adčuvaje, što moža dyktavać svaje ŭmovy.

Jeŭrapiejskija čynoŭniki ŭskosna pryznajuć, što hetaja damova — vynik stratehičnaj słabaści Jeŭropy. Havorka idzie nie tolki pra handal, ale i patreby ŭ amierykanskaj padtrymcy na fonie vajny va Ukrainie i hłabalnaj niestabilnaści.

Dyrektar Instytuta hłabalnaj publičnaj palityki ŭ Bierlinie Torsten Bienier ličyć, što damova — «pramy vynik słabaści Jeŭropy ŭ śfiery biaśpieki, jaje niazdolnaści zabiaśpiečyć ułasnuju vajennuju biaśpieku i taho, što jana 20 hadoŭ nie inviestavała ŭ jaje».

Jak i kitajskaja dynastyja Cyn, jakaja ŭ svoj čas hrebavała madernizacyjaj vojska i technałohij, Jeŭropa taksama doŭha ihnaravała tryvožnyja sihnały.

Kiraŭnica handlovaha dyrektaratu Jeŭrakamisii Sabina Vajand ščyra pryznaje: «My płacim canu za toje, što praihnaravali tryvožny zvanok, jaki atrymali padčas pieršaha terminu Trampa, — i znoŭ zasnuli».

Paśla zakančeńnia Chałodnaj vajny jeŭrapiejskija krainy mocna skaracili vydatki na abaronu, što zrabiła ich zaležnymi ad ZŠA. A samazaspakojenaść u technałahičnaj śfiery pryviała da taho, što ES adstaje ad hłabalnych kankurentaŭ amal va ŭsich krytyčna važnych technałohijach.

Amierykanski handlovy pradstaŭnik Džejmisan Hryr užo abviaściŭ pačatak novaha suśvietnaha paradku, ździekliva nazvaŭšy jaho «sistemaj Ternbiery» — pa naźvie holf-kurorta Trampa. Jon paraŭnaŭ hetuju damovu z Bretan-Vudskaj sistemaj, jakaja vyznačyła paślavajenny finansavy paradak u 1944 hodzie, što padkreślivaje maštab amierykanskich ambicyj.

Što dalej?

Ekśpierty adznačajuć, što tekst dakumienta vielmi niapeŭny i daje Trampu šyroki prastor dla dalejšych patrabavańniaŭ. Naprykład, kali Jeŭropa nie vykanaje abiacańnie inviestavać u ekanomiku ZŠA 600 miljardaŭ dalaraŭ (što, na dumku ES, źjaŭlajecca tolki dekłaracyjaj namieraŭ biznesu, a nie abaviazkam), Tramp pahražaje ŭvieści myty ŭ 35%.

Pryniaŭšy hetuju damovu, Brusiel pakazaŭ, što šantaž pracuje. Za hetym uvažliva sočyć Kitaj, jaki sam vałodaje vielizarnymi ryčahami ŭpłyvu (naprykład, kantraluje zdabyču redkich mietałaŭ, nieabchodnych dla zialonaj i ličbavaj ekanomiki).

Što moža zrabić Jeŭropa, kab paźbiehnuć prynižeńnia? Ekśpierty i palityki bačać niekalki šlachoŭ:

1. Umacavacca znutry. Masava inviestavać va ŭłasnuju abaronu, štučny intelekt, kvantavyja vyličeńni, zialonyja technałohii i abaraniać svaje stratehičnyja haliny pramysłovaści.

2. Dyviersifikavać partnioraŭ. Umacoŭvać handlovyja suviazi ź inšymi nadziejnymi partniorami, takimi jak błok krain Paŭdniovaj Amieryki (MIERKASUR), Indyja, Indaniezija i krainy Azijacka-Cichaakijanskaha rehijonu.

U kančatkovym vyniku, jak adznačajuć analityki, pierad Jeŭropaj staić vybar: albo ŭmacavać svaje pazicyi centra svabodnaha handlu ŭ śviecie, albo pieratvarycca ŭ pole bitvy, na jakim razhortvajecca kankurencyja pamiž ZŠA i Kitajem.

• 8
• 0
• 0
• 1
• 1
• 3
• 0
• 0