Ci pavinna NATA paśla dronavaj ataki na Polšču zadziejničać 5-ty artykuł? Adnaznačna — nie. Ale reahavać musić rašuča

Adno z hetych pytańniaŭ — adnosna efiektyŭnaści polskich pavietranych sił.

Niahledziačy na nievialikuju kolkaść dronaŭ i niahledziačy na toje, što da ich źbićcia dałučylisia nie tolki polskija źniščalniki, ale i avijacyja sajuźnikaŭ pa NATA (Niderłandy dasłali najnoŭšyja F-35, byŭ zadziejničany italjanski AWACS i h. d.), źbić udałosia tolki niekalki bieśpiłotnikaŭ. A adna z rasijskich «Hierbier» pralacieła nad Polščaj nie mienš za 300 kiłamietraŭ i ŭpała na pole ažno ŭ centry krainy — u Łodzinskim vajavodstvie. Zdajecca, hety dron pryziamliŭsia, bo vyčarpaŭ paliva.

Ale va Ukrainie bolš za ŭsio pytańniaŭ hučyć da reakcyi NATA na hety incydent.

Šmat chto paličyŭ by za najlepšaje bačyć supolnaje rašeńnie, što heta — napad Rasii na Aljans, jaki zapuskaje miechanizmy kalektyŭnaj abarony.

Zrešty, praviły NATA nie supadajuć z hetymi čakańniami. Niahledziačy na toje, što rasijskaje ŭvarvańnie ŭ pavietranuju prastoru Polščy było naŭmysnym — jano nie pieraadoleła paroh, jaki dazvalaje stavić pytańnie ab zapusku viadomaha «artykuła 5». U hetym tekście «Jeŭrapiejskaja praŭda» tłumačyć, jaki heta paroh.

Miž tym vielmi padobna, što Rasija śviadoma spłanavała svaju ataku tak, kab nie pierakročyć hety paroh. Mienavita tamu dronavaja ataka, pieraadoleŭšy SPA, nie pryviała da achviar u Polščy (nie vyklučana, što «Hierbiery», nakiravanyja na Polšču, naohuł nie byli zabiaśpiečanyja bajavoj častkaj).

Meta Rasii — nie pačać vajnu z NATA, a pakazać suśvietnyja prablemy Aljansu, a taksama pasunuć «čyrvonyja linii» adnosna dapuščalnaści svaich dziejańniaŭ. Hetych metaŭ Kreml, pa vialikim rachunku, dasiahnuŭ. I kali Zachad nie znojdzie mahčymaść dla adekvatnaj reakcyi — jość padstavy čakać, što eskałacyja z boku RF, u tym liku na terytoryi NATA, praciahniecca.

Čamu hetaja ataka asablivaja, choć jana i nie pieršaja?

Toje, što adbyłosia ŭ noč na 10 vieraśnia — daloka nie pieršy vypadak parušeńnia miažy dziaržavy — člena NATA rasijskimi bieśpiłotnikami. Polšča rehularna sutykajecca z tym, što na jaje terytoryju nie tolki zalatajuć, ale navat tam i vybuchajuć rasijskija bajavyja drony. U apošnija miesiacy, z rostam rasijskich dronavych atak pa Ukrainie, padobnaje adbyvajecca davoli rehularna.

Kolkaść incydentaŭ z «Šachiedami», jakija ŭpali na terytoryi Rumynii ci prosta pralacieli nad jaje pavietranaj prastoraj, składana i paličyć, choć hetyja incydenty pieravažna datavanyja 2023-2024 hadami, kali rasijanie asabliva časta atakavali ŭkrainskija party na Dunai, raźmieščanyja prosta na miažy.

Reakcyja rumynaŭ na tyja vypadki asabliva charakternaja. Spačatku ŭ Buchareście sprabavali abvierhnuć sam fakt pralotu rakiet i dronaŭ nad svajoj terytoryjaj, niahledziačy na paviedamleńni ŭkrainskich Pavietranych sił — ale šmatlikija śviedčańni nie pakinuli sumnievu, što heta zdarajecca. Paśla ŭłady niekatory čas kateharyčna admaŭlali vypadki padzieńnia i vybuchaŭ «Šachiedaŭ» na rumynskaj ziamli — ale heta ŭžo aburyła miascovych žycharoŭ i žurnalistaŭ. Heta stała urokam, i asprečvańni vidavočnaha spynilisia.

A pieršy vypadak parušeńnia miažy NATA rasijskim dronam adbyŭsia jašče da pačatku prymianieńnia «Šachiedaŭ» — u sakaviku 2022 hoda, kali saviecki bieśpiłotnik «Stryž» bieśpieraškodna i, padobna, nie pryciahvajučy ŭvahi da siabie, pralacieŭ pa niebie jak minimum Vienhryi i Charvatyi i zvaliŭsia ŭ mikrarajonie charvackaj stalicy Zahraba, cudam nikoha nie paraniŭšy i paškodziŭšy 40 aŭtamabilaŭ.

Kožny raz, kamientujučy hetyja incydenty, urady paciarpiełych dziaržaŭ i pradstaŭniki NATA byli vymušanyja pierakonvać žurnalistaŭ, što heta, maŭlaŭ, «nienaŭmysny» incydent. Što drony «źbilisia z kursu», i tamu nielha kazać pra ataku, nakiravanuju na Polšču, Rumyniju ci Charvatyju adpaviedna.

Hetyja tłumačeńni časta byli nie zusim sumlennymi. Jość padstavy mierkavać, što jak minimum ataki na dunajskija party rasijanie śviadoma prakładali pa terytoryi Rumynii, dzie nie chapaje i srodkaŭ SPA, i navučanych vajskoŭcaŭ. Ale kančatkovaj cellu ataki sapraŭdy kožny raz byŭ mienavita ŭkrainski, a nie rumynski abjekt.

A voś «zaloty» bieśpiłotnikaŭ u Polšču da hetaha času sapraŭdy mahli być i vypadkovymi — albo z-za pamyłak u elektronicy, albo z-za supraćdziejańnia REB tyja mahli stracić aryjenciroŭku.

Ciapier usio pryncypova inakš. Navat pavodle aficyjnych źviestak havorka idzie pra 19 dronaŭ, jakija pierasiekli polskuju miažu. Heta nie moža być vypadkovaściu, heta — śviadomaje kiravańnie vajskovaj techniki na Polšču.

Darečy, kolki mienavita bieśpiłotnikaŭ rasijanie nakiravali na Polšču — skazać niemahčyma, bo značnuju ich kolkaść źbili ŭkrainskija Pavietranyja siły jašče na maršrucie.

Jašče adno adroźnieńnie — u surjoznaści ŭsprymańnia incydentu polskim vojskam. Palaki rehularna padymajuć svaju bajavuju avijacyju padčas rakietnych napadaŭ na zachodnija vobłaści Ukrainy — kab taja pakružyła ŭ niebie i nie zrabiła ničoha, časam prapuskajučy navat tyja abjekty, jakija pierasiakajuć polskuju miažu. Spravazdačy polskich pavietranych sił pra «ciažkuju noč» tady, kali rakiety traplajuć u abjekty na ŭkrainskaj terytoryi, kožny raz vyklikajuć va Ukrainie chvalu ździeklivych paraŭnańniaŭ i miemaŭ.

A ciapier, upieršyniu z pačatku poŭnamaštabnaj vajny, avijacyju nie tolki padniali ŭ nieba, ale i dali zahad na bajavoje prymianieńnie. Palaki źbili častku dronaŭ. Na čas bajavoj pracy i navat paśla jaje zaviaršeńnia pryjšłosia zakryvać pavietranuju prastoru i spyniać pracu čatyroch polskich aeraportaŭ, u tym liku najbolš zahružanaha varšaŭskaha.

Dyk što ž pieraškadžaje NATA zadziejničać artykuł 5?

Paśla papiarednich «zalotaŭ» rasijskich bieśpiłotnikaŭ (a taksama rakiet) na terytoryju NATA pytańnie pra kalektyŭnuju abaronu nie ŭźnikała ŭ pryncypie. Krainy, jakija mahli b źviarnucca da Aljansu z zapytam ab aktyvacyi artykuła 5 damovy NATA, publična zajaŭlali, što nie bačać dokazaŭ nakiravanych dziejańniaŭ Rasii suprać ich. Hetyja zajavy Rumynii, Polščy i inšych možna krytykavać, ale jany sapraŭdy mieli pad saboj hrunt.

Dronavaja ataka na Polšču ŭ noč na 10 vieraśnia dakładna nie była vypadkovaj. Bolš za toje, Varšava, kab źniać usie sumnievy, pryznała «akt ahresii» suprać krainy ŭ aficyjnaj zajavie svajho Hienštaba. A heta — nie prosta hučnyja słovy, a jurydyčny termin.

Dyk ci nie ciahnie siabroŭstva Polščy ŭ aljansie na aficyjnaje abaviazacielstva inšych dziaržaŭ-členaŭ stać na jaje abaronu? Karotki adkaz — nie.

I nieabchodna padkreślić, što pryčyna nie ŭ tym, što Aljansu nie chapaje žadańnia ŭstupać u kanflikt z Rasijaj. Hetaja prablema biassprečnaja — ale kankretna tut pieraškodaj źjaŭlajecca nie jana.

Dronavaja ataka na Polšču nie dasiahnuła taho ŭzroŭniu, kali sumiesnaja abarona stanovicca mahčymaj.

Artykuł 5 Vašynhtonskaj damovy NATA abaviazvaje ŭsie dziaržavy-členy «akazać dapamohu i ažyćciavić takija dziejańni, jakija buduć ličycca nieabchodnymi, uklučajučy prymianieńnie ŭzbrojenaj siły» ŭ vypadku «ŭzbrojenaha napadu» na luboha člena Aljansu.

Farmalna zafiksavanyja dźvie ŭmovy: pa-pieršaje, atakavanaja dziaržava pavinna źviarnucca pa takuju dapamohu, a pa-druhoje, «uzbrojeny napad» sapraŭdy pavinien byŭ adbycca, i ŭsie astatnija dziaržavy-členy pavinny z hetym pahadzicca.

A ciapier samaje važnaje: jak by dziŭna heta ni hučała, ale pa normach mižnarodnaha prava nie kožnaje prymianieńnie zbroi pamiž dziaržavami źjaŭlajecca «ŭzbrojenym napadam».

U svoj čas Mižnarodny sud AAN vyrašyŭ, što ŭzbrojenym napadam źjaŭlajucca tolki «najbolš surjoznyja formy prymianieńnia siły», i abaviazaŭ usie dziaržavy admiažoŭvać uzbrojenyja napady ad «inšych mienš surjoznych formaŭ».

Prynamsi, nie kožny akt ahresii suprać dziaržavy NATA dasiahaje toj linii, paśla jakoj možna kazać pra «napad» na jaje. Naprykład, člen NATA Turcyja ŭ 2015 i 2020 hadach, kali sutyknułasia z napadami «Isłamskaj dziaržavy» na jaje, taksama nie ŭzdymała pytańnie pra artykuł 5, a abmiežavałasia kansultacyjami pa biaśpiecy ŭ Aljansie. Heta značyć zrabiła toje ž, što i Polšča paśla rasijskich dronavych atak.

Vyraznaja miaža, paśla jakoj možna kazać pra «napad», u dakumientach NATA nie vyznačanaja. Ale Rasija zrabiła ŭsio, kab harantavana jaje nie pierakročyć.

Što pavinna było adbycca, kab dziejańni RF stali napadam na NATA? Jak minimum, havorka pavinna iści pra metanakiravanuju, śviadomuju i sankcyjanavanuju rasijskim kiraŭnictvam ataku na kankretnyja važnyja abjekty ŭ Polščy. Pryčym usie vydzielenyja słovy majuć značeńnie.

Vypadkovaje pierasiačeńnie miažy rasijskimi dronami abo rakietami, jak heta nieadnarazova było ŭ minułym — źjaŭlajecca aktam ahresii suprać Polščy, Rumynii i h.d., ale nie źjaŭlajecca ŭzbrojenym napadam na ich.

Ciapierašniaja historyja z metanakiravanym vykarystańniem dronaŭ suprać Polščy — taksama nie źjaŭlajecca napadam, tamu što hetyja bieśpiłotniki, miarkujučy pa ich chaatyčnych padzieńniach u roznych pavietach krainy — nie mieli kankretnych celaŭ na polskaj terytoryi. A kali paćvierdzicca zdahadka, što jany nie nieśli bajavoj častki — heta dadatkova vyklučyć kłasifikacyju hetaj historyi jak napadu na Polšču.

Navat kali ŭrešcie drony trapiać u peŭny abjekt na terytoryi dziaržavy — člena NATA — pavinna nie być abhruntavanych padstaŭ dla sumnievaŭ u tym, ci nie było heta vypadkovaściu, naprykład, pamyłkaj naviadzieńnia.

Naprykład, u vypadku traplańnia ŭ fiermu pad Lublinam budzie niaprosta dakazać, što Pucin vajuje mienavita z uładalnikam hetaj fiermy. Adnak adnačasovy zapusk niekalkich dronaŭ i/abo rakiet u łahistyčny centr u Žešuvie nie pakinie sumnievaŭ u tym, što havorka idzie pra śviadomy napad. Navat u vypadku, kali hetyja drony i rakiety sabjuć na padlocie da celi.

Voś u hetym vypadku pierad NATA sapraŭdy paŭstanie pytańnie, jak dziejničać i jakimi buduć nastupstvy ŭžyvańnia artykuła 5 u dačynieńni da Rasii. Ale ciapier pra heta niama padstaŭ havaryć.

Navošta heta Pucinu?

U adroźnieńnie ad pravił i zvyčajaŭ NATA abo normaŭ mižnarodnaha prava, jakija źjaŭlajucca choć niejak urehulavanymi i zrazumiełymi dla śpiecyjalistaŭ — adnosna matyvaŭ dziejańniaŭ Kramla ŭ hetaj vajnie možna rabić tolki zdahadki.

Zrešty, z vysokaj upeŭnienaściu možna śćviardžać, što Pucin razumieje: ciapierašniaja ahresija suprać dziaržavy NATA, chaj navat uzvažanaja i dakładna nie vykliča ŭzbrojenych dziejańniaŭ Aljansu ŭ adkaz, źjaŭlajecca śviadomym pavyšeńniem stavak z rasijskaha boku ŭ supraćstajańni z Zachadam.

A historyja z dronavaj atakaj na Polšču, adnosna naŭmysnaści jakoj niama nijakich sumnievaŭ, dadatkova padymaje vierahodnaść taho, što i inšyja elemienty adnačasovaha abvastreńnia — naprykład, abstreł «Iskanderam» Doma ŭrada ŭ Kijevie — nie źjaŭlajucca vypadkovymi.

Čamu mienavita ciapier? Ci źjaŭlajecca heta elemientam cisku na Trampa i ź jakoj mienavita metaj? Ci źviazana heta ź niadaŭniaj sustrečaj Uładzimira Pucina, Si Czińpina i jašče niekalkich «antyzachodnich» lidaraŭ u Piekinie? Ci jość zhoda Kitaja na heta kantralavanaje abvastreńnie?

Adkazy na hetyja pytańni možna tolki dapuskać biez upeŭnienaści. Ale jość taksama całkam zrazumiełyja zadačy RF, jakija raźviazvaje dronavaja ataka na Polšču.

Stratehičnaja meta Pucina — razvał «kalektyŭnaha Zachadu « i padryŭ davieru pamiž čalcami NATA. Vidavočna spłanavanaja Rasijaj ataka na člena Aljansu (dy jašče i Polšču, blizkaha sajuźnika ZŠA), paśla jakoj NATA nie moža ŭčynić dziejańniaŭ u adkaz — idealna padychodzić dla hetaj mety. Tamu što pytańniaŭ i pretenzij da «biezdapamožnaha NATA» — nie paźbiehnuć.

Taksama vielmi efiektyŭnym staŭ padryŭ davieru da SPA Aljansu. Vyniki adbićcia hetaj ataki, uličvajučy pryciahnieńnie jašče i niderłandskaj avijahrupy, źjaŭlajucca sapraŭdy nieprymalna drennymi. Viadoma, heta možna rastłumačyć i tym, što drony nie nakiroŭvalisia na stratehičnyja abjekty, dzie abarona, mahčyma, vyšejšaja; i tym, što polskaje vojska nie maje bajavoha vopytu, a rasijanie ŭ vajnie z Ukrainaj hety vopyt atrymali. Ale heta — chutčej «apraŭdańnie», čym tłumačeńnie, i jano nie raźbivaje arhumientaŭ pra niedastatkovuju abaronu NATA, a, mahčyma, tolki ŭzmacniaje ich.

Akramia taho, ad arhanizacyj, jakija manitorać infarmacyjnuju prastoru ŭ Polščy, pastupaje infarmacyja, što ŭ polskim siehmiencie sacsietak aktyvizavalisia boty, jakija prasoŭvajuć vyhadnyja Rasii naratyvy — ad «NATA vam nie dapamoža» da «Ukraina vinavataja».

U situacyi, jakaja skłałasia, nie tolki Polšča, ale i Aljans u cełym apynulisia pierad niaprostym vybaram.

Kali dziejničać pavodle starych zvyčajaŭ, što jość u NATA jašče z časoŭ supraćstajańnia z SSSR — heta značyć ustrymacca ad adkazu, i eskałacyi, a zamiest hetaha «pačać dyjałoh» z Rasiejaj, kab takoha bolš nie paŭtaryłasia — heta stanie dla Aljansu pravałam, a dla Pucina — adnaznačnaj pieramohaj.

Akramia taho, heta zaśviedčyć dla Kramla, što stratehija pastupovaj eskałacyi vydatna pracuje, i my vielmi chutka ŭbačym pierachod na inšyja prystupki. U tym liku z užyvańniem zbroi suprać kankretnych abjektaŭ na polskaj terytoryi.

Kab paźbiehnuć hetaha, NATA pavinna reahavać, ale rabić heta asimietryčna, nievajennym šlacham. I šlach nie źjaŭlajecca sakretam, pra jaho ŭžo kaža aficyjny Kijeŭ.

U pryvatnaści, pavinien być sapraŭdy balučy dla Kramla ahulny sankcyjny adkaz členaŭ ES i NATA. Ale ci hatovy Zachad, a pierš za ŭsio prezident ZŠA Donald Tramp pieraadoleć svaju nierašučaść i zrabić hety krok? Hetaje pytańnie zastajecca adkrytym.

A jašče Kijeŭ zaklikaje NATA narešcie pačać źbivać rakiety i drony jašče nad Ukrainaj — a dziakujučy hetamu i samomu atrymać nieabchodny vopyt dla samaabarony. Rašeńnie daŭno naśpieła, jakoje pavinna było być pradyktavana instynktami samazachavańnia.

Mahčyma, haniebny vynik u abaronie Polščy ad dronavaj ataki narešcie prymusić sajuźnikaŭ viarnucca da hetaha varyjantu.

• 7
• 0
• 2
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0