«Z tatam vyrašyli: naśpieŭ čas vučycca pa-biełarusku». Žančyna raskazała, jak u 80-ja hady jeździła za 20 kiłamietraŭ ad Minska dziela adukacyi na rodnaj movie

Punkt pryznačeńnia: saŭhas «Praŭda»

— U jakija hady ty vučyłasia ŭ škole?

— Zakončyła ŭ 1992 hodzie.

— Treba razumieć, što ŭ hety čas praktyčna nie było mahčymaści atrymać biełaruskamoŭnuju adukacyju ŭ haradach i ŭ stalicy. I praktyčna nie było takich vučniaŭ, chiba tolki Nasta Lisicyna, pra jakuju pisali raniej.

— Kali ja była ŭ trecim kłasie, my z tatam vyrašyli, što naśpieŭ čas vučycca pa-biełarusku. Jon cikaviŭsia hetymi sistemami i znajšoŭ, što ŭ Minsku niama takoj mahčymaści. Biez varyjantaŭ. Tady jon šukaŭ, dzie b blizka da Minska była biełaruskaja škoła. Z narmalnych, nie prosta pačatkovych škoł bližejšaja była, kudy ja jeździła, za 20 kiłamietraŭ. Heta pasiołak Navasielle, saŭhas «Praŭda».

Ja tam vučyłasia z čaćviortaha pa, ličy, dziasiaty kłas. 11-y pravučyłasia u humanitarnym licei imia Jakuba Kołasa.

U dziaviatym kłasie ŭ Minsku stvaralisia kłasy dla piedinstytuta. Fiłałahičnyja kłasy sa śpiecyjalnaściu biełaruskaja mova i litaratura. Naturalna, što ja ŭ heta ŭpisałasia, pasprabavała tam vučycca. To-bok baćki pačuli i prapanavali. Nie sychodziačy sa svajoj škoły, napisali zajavu. Ja tam pravučyłasia adzin miesiac.

Heta była ruskamoŭnaja škoła z ruskamoŭnymi ŭsimi pradmietami, dzie prosta, mabyć, bolš pašyrana dla śpiecyjalnaj hrupy vučniaŭ vykładałasia biełaruskaja mova i litaratura.

Mnie, dziciaci, jakoje vučyła ŭsio pa-biełarusku, takoje navučańnie matematyki i astatnich pradmietaŭ, kaniešnie, było vielmi niepryjemnaje, i ja adtul pajšła.

I byŭ ŭ mianie jašče dośvied. Zdajecca, u piatym kłasie. Pryjazdžali da nas čynoŭniki, sa mnoj razmaŭlali: «Jak heta ty tak doŭha jeździš? Davaj vučysia ŭ Minsku. Jość mahčymaść vučycca pa-biełarusku pa indyvidualnaj prahramie».

Ja hetuju indyvidualnuju prahramu prajšła za miesiac i zrabiła vysnovu, što heta ciažka. Heta było taksama ŭ ruskamoŭnym kłasie, zvyčajnym bližejšym. Mnie prapanavali navučańnie niekatorych pradmietaŭ indyvidualna pa-biełarusku, a niekatorych — razam z kłasam.

Hetaja sistema, viadoma, sama pa sabie takaja łažovaja. Tamu što adzin na adzin z nastaŭnikam. Voś historyja, adzin parahraf. My jaho za 15 chvilin užo absmaktali z usich bakoŭ. Astatnija 30 chvilin uroka što rabić? «Nu, davaj nastupny parahraf?» — «Davaj».

I ja tak zrazumieła, što my hetuju historyju projdziem daterminova za niekalki kłasaŭ. Albo budziem prosta duračku valać na ŭrokach. A astatnija pradmiety ty ŭsio adno vyvučaješ pa-rusku.

Heta ja jak dzicia vynieści nie mahła.

Pavialičyć

«Łupili ščaŭbany za ruskija słovy»

— A ŭ siamji zaŭsiody razmaŭlali pa-biełarusku, ci vy ŭ niejki momant pierajšli na biełaruskuju movu?

— Ciažka skazać. Pamiataju, što babuli razmaŭlali. Baćki, mabyć, taksama. Ja, pakul była małaja, u sadaŭskim uzroście, na pačatku škoły, nie źviartała ŭvahi. Jakuju movu čuła, tuju i ŭsprymała.

Ja tolki pamiataju, što, kali try miesiacy pravodziš na vioscy, na homielskim Paleśsi, pryjazdžaješ i razmaŭlaješ zusim na inšaj movie, čym tut. Ciabie pastajanna papraŭlajuć, tyrkajuć i śmiajucca ź ciabie.

A ty suprać ichniaj voli dalej razmaŭlaješ na hetaj trasiancy ci tam dyjalekcie. Ale z časam zaŭvažaješ, što ty ŭžo ŭsio, na dyjalekcie nie razmaŭlaješ, bo rassmaktałasia, vyvietryłasia.

Pamiataju, što my z tatam u druhim kłasie łupili ščaŭbany adzin adnamu za ruskija słovy, kab razmaŭlać čysta pa-biełarusku. To-bok my adzin adnamu «čyścili» movu. Voś kali ja zaŭvažaju słova, ja z takim zadavalnieńniem daju ščaŭban… A ŭžo sama starajusia bolš biełaruskich užyvać, kab nie było hetych ruskich.

— Ci pamiataješ, što kazaŭ tata, kali prapanavaŭ vučycca pa-biełarusku?

— Kab jeździć u škołu za horad? Oj, ja ž takoje mahu nie pamiatać. My prosta ź im damovilisia pra toje, što heta važna, što heta naša mova, ale tut nam nie dajuć vučycca. Zajavy dyrektaru jon, kaniešnie ž, pisaŭ, zajavy ŭ rana jon nasiŭ. Źviartaŭsia kudy možna, kab mnie dali biełaruskuju adukacyju. Nu nichto nie daje, značycca, my sami budziem jaje brać, znojdziem i budziem navučacca pa-biełarusku.

— Jak ty dabirałasia da toj viaskovaj škoły? Jak byŭ naładžany praces?

— Niepraciahły termin mianie tata sprabavaŭ vazić. Heta jaho, kaniešnie, vielmi vymotvała b, kali b jon praciahnuŭ. Bo daroha zajmała pryblizna chvilin sorak u adzin bok.

To-bok ty jedzieš na tralejbusie da prypynku. Dobra, što my žyli na ŭskrainie horada i adtul nie tak daloka było jechać. Na paŭhadziny mienš, čym z centra, ad vakzała.

Ale usio adno treba było dabracca da hetaha prypynku, pierajści darohu, tam dajści da jašče adnaho prypynku. A tam pa raskładzie idzie aŭtobus mižharodni. Kali ja paśpiavała na 7:45, to chvilinka ŭ chvilinku traplała na ŭroki, jakija pačynalisia ŭ 8:30. U mianie była svaja adładžanaja sistema.

— A jakoj treba było ŭstavać?

— Ja ŭsio chutka rabiła, usio było hatova. Pamiataju, što z chaty treba było vyjści niedzie ŭ 7:25 ci ŭ 7:15. Nu to, mabyć, da siomaj treba było padniacca.

«Było cikava, bo heta pryhody»

— Jak pastavilisia da tvajho prychodu miascovyja školniki? Ci pamiataješ, što jany i miascovyja nastaŭniki kazali tabie?

— Nu, pa-pieršaje, škoła ž tam była biełaruskaja, biełaruskamoŭnaja, viaskovaja. Jak u centr sielsavieta niekatoryja dzieci tudy taksama jeździli z roznych miescaŭ, ź viosak.

I heta na toj momant była siaredniaja škoła, užo nie pačatkovaja. To-bok try kłasy pačatkovaj, a potym siaredniaja. I voś z čaćviortaha kłasa tam jak by źbirałasia novaja kampanija. I nie fakt, što tam usie staryja, a ja tut adna novaja. Atrymlivałasia, što i ja, jak i jany, taksama tudy jezdžu. I ja nie pamiataju, kab chtości kiepska pastaviŭsia ci niejkija emocyi asablivyja ad hetaha byli.

Šmat nastaŭnikaŭ jeździła ź Minska, tamu što za vykładańnie ŭ viaskovaj škole albo vykładańnie pa-biełarusku — za štości tam — dapłačvałasia niejkaja kapieječka. Voś tamu byli takija achvočyja nastaŭniki. Pałova pryblizna nastaŭnikaŭ svaja była, pałova z horada.

— Ty pa-biełarusku razmaŭlała? A dzieci astatnija jak?

— Nakolki ja pamiataju, tam dzieci razmaŭlali pa-biełarusku.

— Siabry byli ź miascovych?

— Dy narmalnyja, pryjaznyja adnosiny byli. Jak u zvyčajnaj škole. Ničoha takoha.

— Nikoli nie škadavała, što davodziłasia tak daloka jechać? Nie chaciełasia daŭžej paspać?

— Mnie było cikava, bo heta byli pryhody. Cikava, i ŭsio tut. Nu, darečy, była ŭ mianie siabroŭka niedzie ŭ dziaviatym kłasie. Tata byŭ vajskoviec, i jany pryjechali z Ukrainy ci adkul, i jana nikoli ŭ žyćci nie vučyłasia ŭ biełaruskich škołach, a tut pryjechała i, choba, usio pa-biełarusku.

Jana mahła pa-rusku, a biełaruskaj nie viedała. I voś jana, hledziačy na toje, što ja jezdžu, vyvučała spakojna biełaruskuju movu i za hod vyvučyła. Usie pradmiety absalutna. Voś što takoje stanoŭčy ŭpłyŭ.

— Ci byli niejkija historyi, źviazanyja ź niezvyčajnym školnym žyćciom?

— Nu, pa-pieršaje, heta ž 80-ja hady, zima była śniežnaja, maroznaja. Vot idzieš ty sa škoły da prypynku, nie viedaju, nu, z paŭkiłamietra-kiłamietr. Vychodziš na prypynak, a aŭtobus užo źjechaŭ.

Na dvary minus 25. Da nastupnaha aŭtobusa 40 chvilin. A na prypynku navat łavački niama, i rabi što chočaš.

Nu voś ja pamiataju, my zabaŭlalisia. Kali było z kim, to dziciačaja fantazija pracuje, tam ryješ naru ŭ śniezie, kačaješsia. Potym heta ź siabie, z hetych vaŭnianych viazanych štanoŭ ničoha nie adadrać i zavalvaješsia, jak śniehavy bałvan, u hety aŭtobus. Zamarožanyja dzieci takija. Ale heta ŭsprymałasia viesieła zaŭsiody.

Było adnojčy tolki niaviesieła, kali ja pasprabavała hałasavać, złavić paputku na vialikaj šašy, kab dabracca da chaty. Ideja była cudoŭnaja. I mašyna spyniłasia. Ja pryjechała, mianie jašče cukierkami pačastavali.

Pryjechała takaja viasiołaja. Tatu raskazvaju, a jon niešta nie ŭ zachapleńni i mianie za heta ŭ kut. Tak što ja bolš nie jeździła aŭtaspynam.

— Ci viedaješ kaho-niebudź, chto na toj čas śpiecyjalna taksama vučyŭsia pa-biełarusku? Ci ty ŭvohule z kimści sutykałasia z padobnaj historyjaj?

— Kali tata chadziŭ u rana, to paznajomiŭsia z mamaj Nasty Lisicynaj Raisaj Chanievič. Jany vielmi šmat chadzili, nasili zajavy, što im patrebnaja adukacyja na biełaruskaj movie. Pamiataju, što voś hetu spadaryniu daviali da balnicy. Jana atrymała ledźvie nie infarkt, lažała z chvorym sercam paśla ŭsich hetych chadžeńniaŭ pa čynoŭnikach.

Nasta była kryšačku starejšaja za mianie. Jana źjechała ŭ Vilniu pastupać u biełaruskuju himnaziju.

Pavialičyć

«Jašče dalej jeździła pa svajoj inicyjatyvie»

— Ty maješ siastru. Jana taksama pa-biełarusku vučyłasia?

— Ź siastroj lepiej atrymałasia. Tam była zusim inšaja historyja. Jana na piać hadoŭ mienšaja, i tata ŭžo viedaŭ hety, tak skazać, kantynhient namienkłatury, viedaŭ kantynhient miascovych žycharoŭ. Dyrektar škoły skazała: «A vy mnie znajdzicie, źbiarycie kłas, tady ja vam adkryju». Tata skazaŭ: «Dobra».

Jon z kimści ź siabroŭ abychodziŭ prosta ŭvieś hety rajon, jaki naležaŭ da škoły, razmaŭlali z baćkami. Nie viedaju, adkul śpisy, ale jon naźbiraŭ patrebnuju kolkaść dziaciej na ceły biełaruski kłas.

Tata paśla ich jašče abychodziŭ, jany kazali: «Tak, pojdziem u biełaruski kłas». Jon prychodzić paśla da dyrektara, kaža: «U vas 16 zajaŭ». A jana adkazvaje: «Dy ŭ mianie dźvie zajavy, vaša i vašaha siabra. Usio, niama achvotnych bolej».

Vyjaviłasia, jana hetyja zajavy mieła i chavała dzieści ŭ svaim stale. A ludziam kazała, što ich niama. A potym, kali hetyja ludzi pierad samaj škołaj prychodzili i kazali «my ŭ biełaruski kłas», jana adkazvała: «Prabačcie, niama ŭ nas pieršaha biełaruskaha kłasa, nie budzie. Nie zmahli sabrać, vy adnyja, chto napisaŭ zajavu».

I vymušali hetych ludziej napisać zajavu na ruski zvyčajny kłas. Tata ŭžo paśla ich bačyŭ. Jany kazali: «My vymušanyja byli napisać tak, tamu što nie brali dzicia ŭ biełaruski kłas, bo nie było biełaruskaha». Takim čynam jana ŭsich razahnała.

Ale voś hetyja dva dziciaci zastalisia i vučylisia. Pieršy kłas, druhi kłas udvaich. Na niejkim etapie ŭ ich źjaviłasia jašče dzicia, syn nastaŭnicy, potym jašče paru dziaciej, i ŭ vyniku narasło, moža, čałaviek da 12 ci 10. I jany vučylisia ŭ hetaj miascovaj škole pa-biełarusku całkam.

Ale tolki niejki pieryjad. Potym im skazali: «A viedajecie, u rajonie jość biełaruskamoŭnaja škoła ci himnazija». Ci navat nie na rajonie. Ja pamiataju, što ŭ Viaśnianku ich zafutbolili. Tam była niejkaja škoła, u jakoj usie kłasy biełaruskamoŭnyja. I ich usim kłasam pieraklučyli tudy paśla dziaviataha kłasa.

A kali vučyłasia ja, nie było biełaruskamoŭnych kłasaŭ. Užo bližej da starejšych kłasaŭ my daviedalisia, što jość kłasy mienšyja za moj na hod. To-bok, kali ja ŭ jakim-niebudź siomym kłasie, to tam šosty. Mnie treba było adzin hod nie vučycca, nieviadoma jak z hetaj sistemaj, ci pajści adrazu ŭ hety małodšy kłas, jeździć praz uvieś horad na Rakasoŭskaha, u hetuju samuju himnaziju numar adzin. Nakolki tam jana biełaruskamoŭnaja była, ja nie praviarała, bo majho ŭzrostu tam nie było.

Ja z 1975 hoda. Dzieci, starejšyja za mianie, jak i ja, taksama nie mieli šancu na biełaruskamoŭnuju adukacyju, a ŭžo dzieci 1976 hoda naradžeńnia mieli.

Ja paśla dziaviataha kłasa pierabiehła ŭ inšuju viaskovuju škołu, taksama biełaruskamoŭnuju. Heta tam pa susiedstvie. Atrymlivajecca, što ja jašče dalej jeździła pa svajoj inicyjatyvie. Mnie padałosia, što tam lepiej budzie. Heta nie centr sielsavieta, našy nastaŭniki častkova pajšli tudy, častka dziaciej taksama. U asnoŭnym z hłybinki pajšli, a mnie hłybinka zaŭsiody bolš padabałasia. Jany bolš ščyryja, adkrytyja, bolš pa-biełarusku razmaŭlali.

Dzieci, jakija jeździli i bližej da Minsku žyli, mahli i pa-rusku razmaŭlać. Jany kryšačku inšyja byli.

Novaj škołaj apiekavaŭsia sielsaviet, i my atrymlivali stypiendyju za dobraje navučańnie. Ja nie była vydatnicaj, nikoli nie imknułasia na ŭsie piaciorki vučycca, ale ŭ mianie byŭ bał vyšejšy za čatyry pa 5-balnaj sistemie. I heta ŭznaharodžvałasia. Mnie heta tak padabałasia. U sielsaviet chadzili, hrošy atrymlivali.

— Čynoŭniki adhavorvali ciabie jeździć?

— Pryjazdžali ciotki, sa mnoj razmaŭlali: «A što tabie treba ŭ škole? A čaho nie chapaje?» I ja ź ćviordaj pazicyjaj adfutbolvała ich.

Pavialičyć

«Mnie chaciełasia pa-biełarusku, niešta ideałahičnaje ŭ mianie, mabyć, było»

— A kab tabie zaraz treba było vybrać, ci paŭtaryła b dośvied pajezdak u viaskovuju škołu?

— U tych samych umovach? Čamu nie? Heta kudy cikaviej. Ja ŭžo i nie pamiataju, čym ja takim kiravałasia. My razmaŭlajem pa-biełarusku, čamu ja budu vučycca pa-rusku? Mahčyma, mnie chaciełasia pa-biełarusku, niešta ideałahičnaje ŭ mianie, mabyć, było.

— Jak ty patrapiła ŭ Kołasaŭski licej?

— Ja ŭ 10-m kłasie chadziła jašče ŭ niadzielny licej kala Kamaroŭki. Voś tam była kłasnaja adukacyja, nie paraŭnać ź ciapierašnimi subotnimi škołami.

Pra jaho my daviedalisia vypadkova pa radyjo. To-bok, ja jeździła ŭ hetuju dalokuju biełaruskuju škołu, i tut, choba, na radyjo abviestku dajuć, što pa-biełarusku jość adukacyja, u licei pa niadzielach. Usie achvotnyja zaprašajucca. I heta ŭžo była druhaja biełaruskamoŭnaja adukacyja, na jakuju ja trapiła.

Ja hod jeździła ŭ niadzielu, a potym hety licej adkryli stacyjanarna i była mahčymaść pieravieścisia tudy, pajści sa škoły. Pra heta ŭžo viedali ŭsie dzieci, užo ŭsim raspaviała, što ja ŭ «svoj» licej idu. Jak jany mnie zajzdrościli, prosta nie pieradać. I nastaŭniki, i dzieci.

Kazali: «Nie idzi nikudy. My ciabie potym nazad nie prymiem. Zdrada! Jak tak možna! Ty z nami jeździła, vučyłasia stolki hadoŭ!» Ja adkazvała: «Jak vy nie razumiejecie? Heta ž licej biełaruskamoŭny!»

— Jakaja była roźnica ŭ navučańni ŭ viaskovaj škole i licei?

— Vialikaja. Mabyć, praz hetuju roźnicu ja, kali skončyła subotniuju škołu, i ŭciakła ŭ narmalny licej.

Pa-pieršaje, tam było cikaviej. U licei vykładčyki raskazvali bolš cikavyja temy, bolš pahłyblena, i adčuvałasia, što vykładčyki nie nastaŭniki, dajuć temy, jakija viedajuć bolš, jany bolš razbudavanyja, bolš raspracavanyja. Hetuju adukacyju možna paraŭnać z adukacyjaj va ŭniviersitecie.

Byli pradmiety vielmi cikavyja, niestandartnyja. Nie prosta historyja, a historyja čahości: moładzievaha ruchu, kino… U licei my vučylisia pa vialikaj prahramie, to-bok u ciabie nie šeść urokaŭ, jak u škole, a vosiem.

U zvyčajnaj škole była šaścidzionka, paśla zrabili piacidzionku, ale ŭ subotu byli ŭsialakija abaviazałaŭki, na jakija ja nie chadziła. A ŭ licei zamiest suboty z pradmietami nie pa prahramie rabili sieradu. Tamu što ŭ nas było vosiem urokaŭ u paniadziełak, vosiem — u aŭtorak. A ŭ sieradu roznyja cikavyja pradmiety, na jakija chto pamiraje ad cikaŭnaści, toj abaviazkova pryjdzie. I bolšaść prychodziła. U nas jašče byŭ svoj raskład, jak u pryvatnym licei.

Rabili dzieci ŭsio što chacieli. Dzieciam ciažka siadzieć vosiem pradmietaŭ, choć i ź pierapynkami, navat nam rabili pierapynak na hadzinu. My išli ŭ byłuju partyjnuju stałoŭku na Kirava i hadzinu tam halivudzili. Potym prychodzili ŭ škołu, nibyta znoŭ ranica, i dalej čatyry pradmiety.

Tam było vielmi cikava vučycca z usich bakoŭ. Budynak niestandartny, raskład niestandartny, pradmiety cikavyja nadzvyčajna. Ale nie było ŭ nas, naprykład, fizkultury. Uroki pracy zamianialisia na ŭroki vyšyŭki — vyšyvali sabie stroi. Ja ŭmudryłasia vyšyć sabie adzin u licei, a potym, tak by mović, pad uražańniem — jašče adzin.

«…A tut, vyśviatlajecca, jość niejkaja historyja Biełarusi»

— Ty vučyłasia ŭ epochu vialikich źmienaŭ, spačatku ŭ Savieckim Sajuzie, paśla ŭ Biełarusi. Ci adčuvała padčas navučańnia niešta, što adlustroŭvała hetyja źmieny? U nas, pamiataju, historyju Biełarusi ŭviali, siadzieła nastaŭnica, trymała hety znakamity padručnik z «Pahoniaj» i čytała nam.

— U 1990-m, kali ja skančała dziaviaty kłas, daviedałasia, što jość takaja historyja Biełarusi. To-bok nam zvyčajnuju historyju vykładajuć, hetuju kazačku, my jaje pierakazvajem. Nu, takoje staŭleńnie. A tut, vyśviatlajecca, jość niejkaja historyja Biełarusi. I nastaŭnik, naturalna, byŭ niezadavoleny, što jana jość, što jaje treba niejak vykładać.

U nas byŭ u biblijatecy hety padručnik, žoŭty, taki strašnieńki. Ź im my dziaviaty kłas musolili, dziasiaty musolili, a potym ja ŭ licej pierabiehła. Ja nie pamiataju ŭvohule padručnikaŭ, kab u nas u licei byli. My vučylisia, pa čym nastaŭniki kazali, ale heta nie byŭ standartny nabor školnych padručnikaŭ. Padručnik dzieści byŭ, ale jak by fonam.

Źmieny, jakija adbyvalisia, — heta 1991-92 hod. Tak, my heta ŭsio pieražyvali, chadzili na ŭsio, što možna było, u Minsku. Heta ž u centry horada. My byli zaŭsiody ŭ kursie, usio bačyli. Ale ŭdzielničali svaimi siemjami, nie licejskaj tusoŭkaj. Usio abmiarkoŭvali.

Kali była abvieščanaja niezaležnaść, takaja była ejfaryja. Kali ściah mianiali nad Domam urada, my tudy chadzili, hladzieli na hety [bieł-čyrvona-bieły] ściah. Takaja tradycyja była. My idziom hulać, abaviazkova treba zajści, pahladzieć. «Raŭnieńnie na ściah!» Ściah visić, usio narmalna, paradak u horadzie.

Tamu my vielmi baluča ŭsie hetyja refierendumy ŭspryniali, kali ŭžo vučylisia va ŭniviery.

— Što tabie dała biełaruskamoŭnaja adukacyja?

— Jana paśpiachova ŭpisałasia ŭ moj śvietapohlad, tamu što, kali my całkam pierajšli na biełaruskuju movu, cikavilisia kulturaj, žyli ŭ biełaruskim śviecie. A kali adukacyja idzie pa-rusku, heta niešta čužoje. Ja navat nie viedaju, što b było, kab było pa-rusku.

«Vielmi šmat rasiejščyny ŭźnikła»

— Tvaje dzieci taksama mieli biełaruskamoŭnuju adukacyju ŭ Biełarusi. Jak ty bačyš, u čym źmieny? Što stała lepiej, što horš z taho času?

— Dzieci pačali ŭ 2005-m i paźniej. Na toj momant, mabyć, i da hetaha času isnuje niejkaje pradpisańnie mieć minimum biełaruskamoŭnych škoł, kłasaŭ na rajon horada. Voś na adzin rajon horada adna škoła ci himnazija, tak? Pamiataju, što baćki dzietak, jakija naradzilisia ŭ 1997-m i raniej, chadzili, źbirali podpisy, arhanizoŭvali, bo nie było biełaruskamoŭnych hrup u sadkach.

Kali dzieci ŭ čaćviortaj biełaruskamoŭnaj himnazii navučalisia, ja zrazumieła, što hetyja himnazii vielmi naminalnyja. Tak, jany vučać dziaciej pa biełaruskich padručnikach, pa-biełarusku. Sami ž nastaŭniki mohuć zusim nie razmaŭlać pa-biełarusku. Dzieci taksama viedajuć movu, ale joj nie karystajucca, na pierapynkach pierachodziać na ruskuju, siabrujuć, hulajuć pa-rusku.

Niejki falš u hetym jość. Adukacyja biełaruskamoŭnaja, ale naminalna.

Dačka da 2022 hoda tam vučyłasia, u vośmym kłasie. Kazała, što ŭ biełaruskamoŭnaj himnazii nastaŭniki pačali dazvalać sabie vykładać na ruskaj movie.

Padčas kavidu ja na svaje vušy čuła, što hetym hrašyli nastaŭniki matematyki. Jany čamuści vyrašali, što dzieciam praściej vučycca pa-rusku. I čamuści zakanadaŭstva nie było takim žorstkim, jak raniej. Nichto nie vystupaŭ, i dzieci faktyčna ŭžo vymušanyja byli vučyć na ruskaj. Vielmi šmat rasiejščyny ŭźnikła. Niama takoha asiarodku biełaruskaha, jon pacichu vyciaśniajecca. Što tam zaraz adbyvajecca, nie viedaju.

Mnie zdajecca, što prosta heta palityka viadzie da źniščeńnia ŭsiaho biełaruskaha. Ale razam z tym jana pakidaje naminalna, na papierach, dla spravazdačnaści, što ŭ nas šmat usiaho biełaruskaha.

— Ci važnaja biełaruskamoŭnaja adukacyja siońnia? Ci varta ŭvohule dziaciej vučyć pa-biełarusku?

— Raniej my vučylisia, kab pastupić va ŭniviersitet i tam atrymać asnoŭnuju adukacyju. I ŭ baćkoŭ, kali źbirali zajavy, zaŭsiody paŭstavała pytańnie: «Nu tak, dzicia budzie vučycca ŭ škole. Jano pa-biełarusku atrymaje adukacyju, a potym jak jano pojdzie ŭ univiersitet, jon ža ž uvieś rasijski». Niama ŭ nas VNU pa-biełarusku.

Ciapier u dziaciej takoha pytańnia nie paŭstaje. Jany nie zadumvajucca pra ŭniviersitety zusim. Usio mianiajecca. Ja nie viedaju, ci źviazvajuć jany svaju adukacyju z univiersitetami.

Mova — asnova kultury, asnova ŭsiaho. Tak što treba svajo vyvučać pa-svojmu. Svaim dzieciam davać adukacyju na svajoj movie.

Treba svajo zachoŭvać, ale nakolki tut atrymlivajecca, kali baćki vychoŭvajuć pa-biełarusku bieź biełaruskaj škoły? Słaba pa-lubomu, jak ni kruci. Na 50% jany atrymajuć biełaruskaje, a na druhija 50% — štości čužoje.

U emihranckich umovach usie schiemy rušacca, ale mova — duša naroda. Kab my zachavalisia, treba zachavać movu. Treba, kab našy dzieci vučylisia pa-biełarusku, ale hetyja mahčymaści nichto nam nie daść, treba samim štości rabić.

• 8
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 0
• 8