«Užo try hady ja nie razmaŭlaju z mamaj pa jejnaj inicyjatyvie». Jana Łatuška — pra palityku, siamju i budučyniu Biełarusi

Janie Łatuška 30 hod, jany žyvie ŭ Polščy. U 2024 hodzie prajšła ŭ Kaardynacyjnuju radu ad kaalicyi «Kamanda Łatuški» i «Ruch «Za Svabodu»». Maje try vyšejšyja adukacyi: mieniedžar-ekanamist (BDU), mahistarka jurysprudencyi (Biełastocki ŭniviersitet) i mahistyrka kiravańnia (Biełastockaja vyšejšaja škoła finansaŭ i kiravańnia).

«Heta parłamient, da jakoha my musim imknucca ŭ novaj Biełarusi»

— Šmatlikija biełarusy dahetul nie razumiejuć, što takoje Kaardynacyjnaja rada. Jak vy patłumačycie jejnyja zadačy «na palcach»?

— Kaardynacyjnaja rada — heta, jak pryznaŭ Sienat Polščy, parłamient u emihracyi. I tolki ŭjavicie, nakolki składanaja hetaja misija: z adnaho boku — pradstaŭlać intaresy biełarusaŭ jak unutry krainy, hetak i za jejnymi miežami, nie majučy pry hetym ani realnych paŭnamoctvaŭ, ani finansavych resursaŭ. Ale, niahledziačy na ŭsio heta, rada praciahvaje pracavać u intaresach našaj krainy — za kožnaha biełarusa i kožnuju biełarusku.

Heta i jość parłamient, da jakoha my musim imknucca ŭ novaj Biełarusi. Delehaty, abranyja na kankurentnaj padstavie, sa svajoj pazicyjaj, sa svaimi prahramami. Mienavita takuju karcinu, ja vieru, my ŭsie chočam bačyć u budučaj demakratyčnaj Biełarusi.

Pra zadačy «na palcach»: pradstaŭlać intaresy Biełarusi i biełarusaŭ. Adstojvać pravy i hołas kožnaha. Damahacca vynikaŭ — praz kantakty, sustrečy. Vierahodna, heta budzie maleńki krok albo vialikaje dasiahnieńnie. Heta składana, ale mienavita ŭ hetym i jość našaja zadača.

Kaardynacyjnaja rada — heta alternatyva niezakonnaj ułady ŭ Biełarusi. Mienavita tamu režym zmahajecca z nami. Mienavita tamu suprać kožnaha z nas — i suprać mianie ŭ tym liku — raspačatyja kryminalnyja spravy. U nas kanfiskujuć majomaść, cisnuć na tych, chto praciahvaje baraćbu.

— Što asabista vy robicie jak siabra KR? Jak vyhladaje vaš zvyčajny «pracoŭny dzień» u radzie?

— Pa-pieršaje, u budni dni ja znachodžusia na svajoj asnoŭnaj pracy, jakaja nie źviazanaja z palitykaj. Siabroŭstva ŭ Kaardynacyjnaj radzie — heta vałanciorstva, dzie ja nie atrymlivaju apłaty. Ja starajusia prymać udzieł va ŭsich pasiedžańniach, była inicyjatarkaj šerahu rezalucyjaŭ. Abmierkavańnie klučavych pytańniaŭ adbyvajecca jak na ahulnych pasiedžańniach, hetak i ŭnutry našaj frakcyi. My starajemsia vypracavać ahulny padychod — padtrymlivaje toje ci inšaje rašeńnie našaja frakcyja ŭ KS.

Pry hetym kožny delehat maje prava hałasavać samastojna. Kožny moža hałasavać pa svaim pierakanańni. Ale zazvyčaj u nas atrymlivajecca pryjści da ahulnaj pazicyi.

— Što KR realna možna zrabić dla biełarusaŭ, jakija žyvuć unutry krainy? I ci robić?

— Siońnia biełarusy ŭnutry krainy pazbaŭlenyja mahčymaści publična adstojvać svaju pazicyju. Bolš za toje, navat niepubličnaje vykazvańnie mierkavańnia źviazanaje z kałasalnymi ryzykami — zatrymańniami, aryštami, turmami. Mienavita tamu ŭ nas tut (niahledziačy na ahramadny cisk, kryminalnyja spravy, pieraśled blizkich siabraŭ Kaardynacyjnaj rady i inšych aktyvistaŭ), usio jašče jość mahčymaść adstojvać prablemy i dziejničać.

Pavialičyć

My ličym vielmi važnym nie dapuścić pieraŭtvareńnia Biełarusi ŭ Paŭnočnuju Kareju. Važna, kab biełarusam vydavali bolš vizaŭ u Jeŭropu. Vystupajem za adkryćcio pamiežnych pierachodaŭ.

My chočam, kab isnavali prahramy padtrymki biełaruskaj kultury i adukacyi. Kab zachoŭvałasia i raźvivałasia niezaležnaja žurnalistyka, kab błohiery, jakija viaščajuć na Biełaruś i kažuć praŭdu, mahli praciahnuć svaju pracu.

Važna, kab intaresy Biełarusi na mižnarodnaj arenie pradstaŭlała hramadzianskaja supolnaść — taja samaja, jakaja nie choča zhubić niezaležnaść krainy, jakaja imkniecca žyć u volnaj, demakratyčnaj, jeŭrapiejskaj Biełarusi. Heta pryncypova važna dla mianie samoj, i dumaju, što dla balšyni biełarusaŭ unutry Biełarusi.

— Jak vy zmahajeciesia z pradstaŭleńniem, što KR — heta «havarylnia» i nie bolš?

— Kožny parłamient, u niejkim sensie, «havarylnia». Ja žyvu ŭ Polščy i saču za ŭnutranaj palitykaj. Viedaju polskich deputataŭ parłamienta, baču ichnyja palityčnyja dyskusii. Tut jany byvajuć navat bolš krytyčnymi i žorstkimi. U luboj krainie śvietu bolšaść hramadzianaŭ skažuć: parłamient — heta miesca, dzie šmat havorać.

Ale ŭ hetym i jość sutnaść demakratyi. Parłamient — heta miesca dla roznych mierkavańniaŭ, dla krytyki — i heta absalutna narmalna. Heta prastora dla sprečak i dyskusijaŭ, jakija ŭ vyniku pryvodziać da pryniaćcia rašeńniaŭ.

Naprykład, u nas jość delehacyi ŭ Parłamienckaj asamblei Rady Jeŭropy i ŭ Kanhresie miascovych i rehijanalnych uładaŭ. I ŭ PARIE my dasiahnuli taho, što ŭ rezalucyi Rady Jeŭropy ŭniesienyja pytańni adkaznaści režymu Łukašenki za złačynstvy: za vajskovuju ahresiju i za niezakonny vyvaz ukrainskich dziaciej. Chiba heta nie vynik?

Užo adno heta — surjoznaje dasiahnieńnie. Nas pryznajuć partniorami. I, nakolki mnie viadoma, nivodny parłamient Łukašenki nikoli nie mieŭ takich mahčymaściaŭ, jakija siońnia jość u delehacyi Kaardynacyjnaj rady ŭ PARIE i Kanhresie miascovych i rehijanalnych uładaŭ. Heta važna.

— Jakija vy majecie kankretnyja dasiahnieńni i inicyjatyvy, jakija paŭpłyvali na žyćcio ludziej?

— Kaniešnie, deputat možna łabijavać va ŭradzie rašeńnie niejkich pytańniaŭ dla svajoj akruhi. Nu, pa-pieršaje, u nas niama akruhaŭ, našaja akruha — heta ŭsia Biełaruś i ŭsie biełarusy ŭ śviecie. Pa-druhoje, u nas niama realnych instrumientaŭ, kab prama rašyć usie prablemy ci bolšaść prablemaŭ. Ale z druhoha boku, my možam łabijavać intaresy biełarusaŭ: naprykład, važnaść vydačy vizaŭ i mabilnaści dla biełarusaŭ. Heta važnaja i składanaja tema, ale heta toje, što ŭ vypadku pośpiechu dakładna paŭpłyvaje na žyćcio ludziej.

— Ci jość u paviestcy KR temy, pra jakija vam by nie chaciełasia kazać publična? I čamu?

— Kaardynacyjnaja rada — heta publičny orhan. I, darečy, mienavita ŭ hetym kryjecca adnaja z pryčynaŭ surjoznych ryzykaŭ dla ŭsich, chto ŭ im udzielničaje. Niekatoryja siabry, naprykład, nie hałasujuć — i, jak mnie padajecca, adnaja z pryčynaŭ hetaha ŭ tym, što jany bajacca mahčymych nastupstvaŭ.

Choć, kali my išli na vybary, my ŭsie cudoŭna razumieli: KR budzie adkrytym, publičnym orhanam. Usie našyja pasiedžańni tranślujucca ŭ naŭprostavym efiry — za vyklučeńniem tych, dzie patrabujecca vykanańnia patrabavańniaŭ biaśpieki. Ale ŭ cełym naš pryncyp — maksimalnaja adkrytaść. My ličym, što praca ŭ KR musić być prazrystaj i dasiažnaj hramadstvu.

— Ci byli ŭ vas sumnievy albo ŭnutranyja kanflikty pierad tym, jak pajści ŭ palityku?

— Ja ŭžo nie raz adkazvała, što heta nie ja vybrała palityku, chutčej jana sama ŭvajšła ŭ majo žyćcio. U niejkim sensie niepaźbiežna, z ulikam taho, chto moj baćka. Ale i ŭ bolš šyrokim sensie: navat kali čałaviek starajecca trymacca ŭ baku ad palityki, jana ŭsio adno jaho raniej ci paźniej dakraniecca.

Kali źjaviłasia ideja ŭdzielničać u vybarach u Kaardynacyjnuju radu, ja praktyčna adrazu pryniała dla siabie rašeńnie — sumnievaŭ u mianie nie było. A voś tata spačatku pastaviŭsia da hetaha z aściarohaj i navat naściarožanaściu. My doŭha abmiarkoŭvali, uzvažvali arhumienty, spračalisia. Dumaju, jon u toj momant byŭ chutčej «suprać» čym «za».

— U čym vašaja asabistaja palityčnaja pazicyja razychodzicca ź linijaj Paŭła Łatuški?

— Ja źjaŭlajusia delehatam Kaardynacyjnaj rady ŭ składzie frakcyi «Kamanda Łatuški i Ruch «Za Svabodu»». Heta značyć, što maja asabistaja palityčnaja pazicyja ŭ cełym supadaje z pazicyjaj usioj kaalicyi, lidaram jakoj źjaŭlajecca Pavieł Łatuška. Kali b maje pohlady byli inšymi, ja, mahčyma, abrała b inšuju frakcyju — naprykład, «Moładzievy Nastup» ci «Biełarusy». Ale ja tut, i heta značyć, što našyja pazicyi suhučny. Byvajuć situacyi, što ja mahu vykazać svajo mierkavańnie, jakoje moža nie supadać ź mierkavańniem lidara frakcyi, mahu spračacca.

Pavialičyć

— Jakija kankretnyja prablemy biełaruskaj dyjaspary vy ličycie najbolš vostrymi na siońnia?

— Dla mianie, jak dla čałavieka blizkaha da kultury, vielmi važna mieć mahčymaść zachoŭvać tut, za miažoj, biełaruskuju movu, kulturu, tradycyi. Ale, biezumoŭna, adnaja z hałoŭnych zadačaŭ — rašeńnie pytańniaŭ lehalizacyi biełarusaŭ. Važna razumieć, što krainy pierabyvańnia biełarusaŭ sutyknulisia z ahramadnaj kolkaściu ŭciekačoŭ ź Biełarusi i ciapier hetyja dziaržavy adaptujucca da hetaj situacyi. I ja dumaju, što my pavinnyja vykazać im udziačnaść, tamu što heta sapraŭdy surjozny vyklik dla pravavoj i administracyjnaj sistemy, naprykład, u Polščy. Ale ź inšaha boku, uźnikajuć pytańni biaśpieki — bo režym Łukašenki ŭzmacniaje dyviersii, pahrozy dla susiednich krainaŭ, u tym liku, i Polščy. Heta ŭpłyvaje na rašeńnie pytańniaŭ lehalizacyi.

«Ja zastajusia»: jak Jana Łatuška zrabiła svoj pieršy vybar

Kali Janie było ŭsiaho 8 hod, jaje maci syšła da Maksima Ryžankova, jaki zaraz uznačalvaje MZS Biełarusi. Mienavita tady Jana pryniała rašeńnie zastacca z baćkam — i z tych časoŭ heta stała nie tolki siamiejnym, ale i simvaličnym vybaram.

— Vy kazali, što zastalisia žyć z baćkam, kali mama źjechała. Heta było vašaje rašeńnie, a jon byŭ da jaho hatovy?

— Tak, heta było majo rašeńnie zastacca z baćkam. Mnie tady było 8 hod. Mama vyrašyła viarnucca ŭ Biełaruś, a ja pravodziła leta z tatam u Varšavie. Kali nadyšoŭ čas źjazdžać, ja raptam adčuła, što nie chaču jaho pakidać. Valizka była ŭžo sabranaja, ale ja ŭsio ź jaje dastała i skazała «Ja zastajusia».

Tata ździviŭsia, pierapytaŭ, ci ja ŭpeŭnienaja. Ja skazała: «Tak». Jon pryniaŭ heta spakojna, choć paśla pryznavaŭsia, što byŭ trochu ŭ šoku. Jon nikoli nie asudžaŭ mamu, i ja za heta vielmi jamu ŭdziačnaja.

— Ci razmaŭlajecie vy z mamaj ciapier? Kali razmaŭlali apošni raz?

— Užo kala troch hadoŭ ja nie razmaŭlaju z mamaj pa jejnaj inicyjatyvie.

— Jak vy padzialajecie «siamiejnaje» i «pracoŭnaje» ŭ adnosinach z tatam?

— Kali vy majecie na ŭvazie pad słovam «pracoŭnaje» naš sumiesny ŭdzieł u Kaardynacyjnaj radzie, kaniešnie ž, my abmiarkoŭvajem tyja inicyjatyvy, jakija prymaje našaja frakcyja, i reakcyi na prapanovy inšych partnioraŭ pa KR. Heta narmalnaje pracoŭnaje ŭzajemadziejańnie jak u palityčnaj struktury, jakoj možna razhladać i našuju kaalicyju.

— Vy jaho krytykujecie? Ci byvali vypadki, kali vy pryncypova nie pahadžalisia?

— Biezumoŭna. U nas svaboda i demakratyja va ŭzajemadziejańniach z tatam.

«Biełaruskaja identyčnaść — heta kali ty i śpiavaješ, i zmahaješsia»

Muzyka — nieadjemnaja častka žyćcia Jany Łatuški. Aproč palityki i hramadskaj dziejnaści, jana vystupaje z falkłorna-papularnym ansamblem «Prymaki», jaki daŭno staŭ kulturnym simvałam biełaruskaj dyjaspary ŭ Polščy.

— Raskažycie pra Janu Łatuška — jakaja jana? Dajcie charaktarystyku. Što jana lubić aproč muzyki? Jakija jašče zachapleńni?

— Vyznačać siabie zaŭsiody niaprosta, ale kali pasprabavać, to, napeŭna, ja — čałaviek adkazny, metanakiravany i ŭ toj ža čas adkryty ŭsiamu novamu. Mnie cikava sprabavać, daśledavać, vučycca.

Aproč muzyki ja vielmi lublu vandravać — novyja miescy, ludzi, atmaśfiera, smaki — usio heta natchniaje i pašyraje haryzonty. Starajusia padtrymlivać aktyŭny ład žyćcia: niekalki razoŭ na tydzień abaviazkova zajmajusia sportam.

A jašče ŭ mianie jość maleńkaja słabaść: kali hartaju Reels i natykajusia na cikavy recept, ruka tak i ciahniecca paŭtaryć jaho na kuchnie. Heta dla mianie jak mini-pryhoda — trochu tvorčaści, trochu adpačynku i zaŭsiody siurpryz u finale.

— Dla vas «Prymaki» — heta chobi, častka kulturnaj misii ci ŭžo prafiesijnaja dziejnaść?

— Dla mianie «Prymaki» — heta, biezumoŭna, nie prosta chobi. Heta stała častkaj majho žyćcia, čymści vielmi asabistym i važnym. Kaniešnie, u hetym jość i elemienty kulturnaj misii — cieraz muzyku my zachoŭvajem, pieradajem i raźvivajem biełaruskija tradycyi, movu identyčnaść. I adnačasova heta ahramadnaja radaść i natchnieńnie. Być častkaj takoha kalektyvu, vystupać pierad ludźmi, adčuvać suviaź z rodnaj kulturaj — heta biascenny dośvied. Takim čynam, napeŭna, bolš słušna skazać: «Prymaki» — heta i duša, i sprava, i adkaznaść, i, biezumoŭna, luboŭ.

— Vašaja biełaruskaja identyčnaść — heta mova, kultura albo palityka?

— Dla mianie biełaruskaja identyčnaść — heta niešta cełasnaje, jana nie dzielicca na movu, muzyku ci palityku. Heta ŭsio razam. Heta toje, jak ty dumaješ, adčuvaješ, havoryš, śpiavaješ, za što zmahaješsia i što ličyš svaim.

Mova — heta asnova, praź jaje ja adčuvaju suviaź z karaniami. Kultura i muzyka — heta toje, što napaŭniaje sensam i natchniaje. A palityka — heta ŭžo pra adkaznaść: za krainu, za budučaje, za toje, kab zachavać usio heta. Tamu dla mianie biełaruskaja identyčnaść — heta žyć pa-biełarusku. I ŭ sercy, i ŭ dziejańni.

— Ci prynosić vašaja muzyčnaja dziejnaść niejki prybytak?

— Nie, muzyka dla mianie — heta nie pra prybytak. Dla mianie heta, pierad usim, prastora svabody i samavyjaŭleńnia. Heta toje, što dazvalaje być saboj i dzialicca emocyjami.

— Na što vy ahułam žyviacie? Vy dzieści pracujecie? Vam dapamahaje baćka?

— U mianie jość asnoŭnaja praca, ja całkam zabiaśpiečvaju siabie samastojna i žyvu za košt ułasnych srodkaŭ. Viadoma, ja viedaju, što ŭ vypadku nieabchodnaści zaŭsiody mahu raźličvać na padtrymku z boku taty, i hetaja ŭpeŭnienaść, viadoma, nadaje spakoju. Ale ŭ paŭsiadzionnym žyćci ja spraŭlajusia sama.

Pavialičyć

«Viarnucca ŭ Biełaruś — z butelkaj šampanskaha i adčuvańniem svabody»

Piać hadoŭ tamu Jana Łatuška stajała ŭ čarzie na vybarčy ŭčastak u Biełastoku i nie zmahła prahałasavać. Ale mienavita tady, u žniŭni 2020 hoda, jana zrazumieła, što zvarotnaj darohi niama: dla jaje, dla baćki, dla ŭsioj krainy. Jana raspaviała ab strachu, kropcy niezvarotu i mary, jakuju jana bieraže da hetaha času.

— 9 žniŭnia 2020 hoda vy sprabavali prahałasavać u Biełastoku. Raspaviadzicie, čamu nie atrymałasia, što vy adčuli ŭ toj momant? Kali zrazumieli, što vybary taho hoda — heta kropka nieviartańnia — i asabista dla vas, i dla krainy?

— Tak, 9 žniŭnia 2020 hoda ja sapraŭdy pryjšła hałasavać u konsulstva ŭ Biełastoku. Ale zrabić heta nie atrymałasia — z samaj ranicy vystraiłasia vializnaja čarha, ludziej zapuskali litaralna pa niekalki čałaviek za hadzinu. U vyniku prahałasavać zmahli adzinki. Paśla zakryćcia ŭčastkaŭ pačalisia ŭsie žudasnyja padziei — asabliva ŭ Miensku. Internetu ŭ Biełarusi nie było, suviaź była niestabilnaj. Tata z mamaj datelefanoŭvalisia pa zvyčajnaj linii i prasili raskazać, što adbyvajecca, jak iduć spravy, ci jość naviny.

Dla mianie kropkaj niezvarotu stała navat nie samo hałasavańnie, a momant, kali my znoŭ pačuli hetyja «aficyjnyja» vyniki i ŭbačyli, na što hatovy režym, kab zachavać uładu. Toje, jak žorstka abyšlisia ź biełarusami, pakazała adno: strach pierad abudžanym hramadstvam vializny. Ale razam z tym stała bačna, nakolki my, biełarusy, abjadnalisia, jak mocna nam nie ŭsio roŭna. Heta byŭ toj momant, paśla jakoha niemahčyma było viarnucca da raniejšaha žyćcia — jak byccam unutrana ŭsio źmianiłasia.

— Vy nie baiciesia? Za siabie, za baćku, za mamu?

— Vy viedajecie pra kolkaść pahrozaŭ u adras majho baćki, pra sproby napadu i zamachaŭ na jaho. Kaniešnie, jak dačka, ja bajusia i pieražyvaju. Ale ja zaŭsiody starajusia jaho padtrymlivać.

— U kožnaha čałavieka jość miaža. Ci byŭ u vas momant, kali chaciełasia ŭsio kinuć — vałanciorstva, Kaardynacyjnuju radu, publičnaść — i prosta žyć «narmalnym» žyćciom? Što vas tady spyniła? Što dapamahaje praciahvać?

— Mahčyma, dla kahości maja matyvacyja budzie pafasnaj. Ale jana realnaja. Ja chaču, kab moj rodny dom, maja rodnaja kraina — Biełaruś — była volnaj. Ja chaču prosta pajechać da siabie dadomu i nie bajacca za toje, što ja skažu ci zrablu. Ja chaču svabody dla Biełarusi.

— Ujavicie, što režym paŭ, i zaŭtra vy možacie viarnucca ŭ Miensk. Što vy zrobicie ŭ pieršy dzień? Što dla vas stanie simvałam svabody?

— U pieršy dzień ja prosta pajedu dadomu. Prajdusia pa vulicach Miensku. Dla mianie simvał svabody — heta mienavita hetaje prostaje, cichaje adčuvańnie: ty doma, i bolš nie treba ŭ našaj krainie bajacca, chavacca, maŭčać. Ludzi znoŭ mohuć adkryta ŭśmichacca, kazać, być saboju.

Mahčyma, takim simvałam stanie bieł-čyrvona-bieły ściah na budynku ŭ centry horadu. Ale dla mianie važniej nie simvał, a atmaśfiera — adčuvańnie ŭnuranaj svabody i hodnaści, jakija viarnulisia.

My šmat razoŭ ujaŭlali, jak vierniemsia ŭ Biełaruś. U hałavie karcinka: my vychodzim, stanovimsia na rodnuju ziamlu — i adkarkoŭvajem butelku šampanskaha. Tamu što heta nie prosta viartańnie. Heta pačatak novaha žyćcia.

— Vy vierycie, što kali-niebudź viernieciesia ŭ Biełaruś? Što b vy chacieli skazać čałavieku, jaki zaraz čytaje hetaje intervju, siedziačy ŭ Miensku, u Baranavičach, u Žłobinie, na «chimii» albo ŭ emihracyi — jaki siońnia, praź piać hod paśla vybaraŭ 2020 hoda, adčuvaje stomlenaść, rasčaravańnie ci zapaŭ u apatyju?

— Biezumoŭna, ja vieru, što viarnusia damoŭ i chaču, kab inšyja ludzi taksama vieryli. Hetuju vieru chaču pieradać usim: tym, chto zmahajecca, chto sumniajecca, chto zhubiŭ matyvacyju. U nas niama inšaha vybaru. My musim praciahvać baraćbu i adstojvać svaju pazicyju. Być razam.

Davajcie prosta pavažać usich — usie arhanizacyi, usie inicyjatyvy, usich ludziej, chto nie apuściŭ ruki i praciahvaje zmahacca. Heta pa-sapraŭdnamu nadzvyčajnyja ludzi.

Biełarusy, my sapraŭdy kłasnyja!

• 13
• 2
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0