«Adčuvańnie — fantastyčnaje». Ihar Kulej ździejśniŭ dziciačuju maru i staŭ pryvatnym piłotam u Polščy
Ihar Kulej — biełaruski žurnalist, jaki bolš za dziesiać hadoŭ pracavaŭ na «Biełsacie», zdymaŭ siužety i vioŭ naviny. Ale jašče ź dziacinstva jaho sapraŭdnaj maraj było lotać. U 38 hadoŭ jon vyrašyŭ, što dalej ciahnuć nielha, — i pajšoŭ vučycca na pryvatnaha piłota. Žurnalistu vydańnia Most mužčyna raskazaŭ, jak upieršyniu sieŭ za šturvał samalota, kolki spatrebiłasia času i hrošaj, kab advučycca ŭ polskaj avijaškole, i kudy jon palacić, kali atrymaje licenziju.
Chacieŭ pajści ŭ vajskovuju avijacyju, ale pieraškodziŭ rost
Zachaplacca avijacyjaj i kasmanaŭtykaj Ihar pačaŭ jašče ŭ dziacinstvie — čytaŭ adpaviednuju litaraturu, viedaŭ bijahrafii piłotaŭ Druhoj suśvietnaj vajny, a ŭ samalot-muziej u rodnym horadzie chadziŭ, jak pryznajecca, «štodzień, jak na abied».
«U maim bresckim mikrarajonie «Uschod» stajaŭ sapraŭdny pasažyrski samalot. Jaho pryvieźli ŭ 1985 hodzie paśla niejkaha sajuznaha spabornictva. Tam byŭ muziej kasmanaŭtyki i avijacyi, bo kasmanaŭt Piatro Klimuk rodam z-pad Bresta. Unutry možna było sieści ŭ kabinu, pahladzieć na aryhinalnyja kaściumy, mundziry, kaśmičnyja artefakty. Ja paznajomiŭsia z čałaviekam, jaki tam pracavaŭ, i my hadzinami razmaŭlali pra avijacyju. Jon pracavaŭ u savieckaj sistemie, ale nie byŭ piłotam. Ja słuchaŭ jaho historyi i jašče macniej upeŭnivaŭsia: chaču lotać», — zhadvaje Ihar.
Mužčyna kaža, što navat źbiraŭsia pastupać u Vajskovuju akademiju, kab potym pajści ŭ vajskovuju avijacyju. Dla hetaha admysłova chadziŭ da repietytara pa matematycy, tamu što matematyka i fizika byli hałoŭnymi pradmietami dla pastupleńnia na avijacyjny fakultet. Ale kali Ihar byŭ u dziasiatym kłasie, jahony dziadula prynios knižku z umovami pastupleńnia ŭ Vajskovuju akademiju Biełarusi.
«Tam było napisana, što ŭ vajskovyja lotčyki prymajuć ludziej rostam nie vyšej za mietr vosiemdziesiat šeść. A ja ŭžo byŭ vyšejšy za hety rost, i ja zrazumieŭ, što pa fizičnych paramietrach prosta nie mahu stać piłotam».
U žurnalistyku trapiŭ vypadkova
Žyćcio pajšło inšym šlacham, i Ihar vyrašyŭ pajechać vučycca na palitołaha ŭ Polšču. A ŭ žurnalistyku biełarus pryjšoŭ vypadkova. U toj čas jon byŭ adnym z suzasnavalnikaŭ Biełaruskaha doma ŭ Varšavie. Tudy pryjechaŭ niamiecki žurnalist, jaki paźniej i prapanavaŭ biełarusu supracoŭnictva. Potym byli dziesiać hadoŭ pracy na «Biełsacie», u tym liku i kiraŭnikom adździeła navin. U kancy 2024 hoda Ihar Kulej zvolniŭsia z telebačańnia i ciapier pracuje ŭ Biełaruskim rasśledavalnickim centry.
Za piać hadoŭ 250 skačkoŭ z parašutam
U 2009 hodzie Ihar vyrašyŭ, što treba choć niešta zrabić nasustrač svajoj dziciačaj mary, i pajšoŭ zajmacca parašutnym sportam. Skončyŭ u Polščy kurs i na praciahu piaci hadoŭ davoli intensiŭna skakaŭ kožnaje leta, a kali dazvalała nadvorje — i ŭvosień.
«My jeździli na lotnišča za 30 kiłamietraŭ ad Varšavy. Za hetyja piać hadoŭ ja zrabiŭ krychu bolš za 250 skačkoŭ», — zhadvaje surazmoŭca.
Darečy, tam jon upieršyniu i pasprabavaŭ pakiravać samalotam. Reč u tym, što toj, chto apošnim vyskokvaje, zaŭsiody siadzić napieradzie, na miescy druhoha piłota. Piłoty, jakija vyvozili parašutystaŭ, časta davali patrymać šturvał.
«Heta była davoli nudnaja praca dla piłotaŭ: na praciahu dnia jany pa dvaccać razoŭ uźlatali na čatyry kiłamietry, vykidvali parašutystaŭ i viartalisia znoŭ. Tamu, kali ja ź imi pasiabravaŭ, jany kazali: «Słuchaj, trymaj pravy šturvał, nos krychu ŭvierch i śpirallu ź lohkim krenam padymajsia ŭvierch na tryccać hradusaŭ». Ja tak sabie moh spakojna kiravać chvilin dvaccać».
Pryjšoŭ na pieršy zaniatak — i adrazu za šturvał
U 2023 hodzie u dzień naradžeńnia (Iharu spoŭniłasia tady 38) jon vyrašyŭ, što pryjšoŭ čas ździejśnić svaju dziciačuju maru — stać piłotam.
«Čym bolšy ŭzrost, tym ciažej vučycca i daviedvacca pra štości novaje. Da taho ž dziakujučy parašutnamu sportu ja ŭžo viedaŭ šmat ludziej z samalotami, ź licenzijami. Razumieŭ, jak heta ŭsio pracuje znutry», — tłumačyć mužčyna.
Tak jon trapiŭ na pieršy aznajamlenčy palot. Budučym piłotam spačatku dajuć pakiravać samalotam, kab tyja byli ŭpeŭnienyja, što heta sapraŭdy im patrebna.
«Heta jak u aŭtaškole. Ty dumaješ, što ciabie spačatku buduć doŭha vučyć praviłam, a tabie adrazu dajuć rul i kažuć: «Pajechali». U avijacyi toje ž samaje: ciabie sadžajuć na miesca hałoŭnaha piłota, instruktar siadaje sprava, robić uźlot i pasadku, a ŭ pavietry kaža: «Nu voś, laci prama, ciapier pavaročvajem naleva». Viadoma, radyjokamunikacyju i navihacyju ty jašče nie ŭmieješ vieści, ale asnoŭnyja pryncypy adrazu pačynaješ adčuvać».
Tak Ihar pačaŭ vučycca ŭ avijaškole, kab atrymać licenziju pryvatnaha piłota. Samalot, na jakim budučy piłot rabiŭ svaje pieršyja sproby, — Cessna 172.
«Heta adzin z samych papularnych lohkich samalotaŭ u śviecie. Kali nie pamylajusia, heta samy masavy matorny samalot u historyi. Ich vypuskajuć z 1950-ch i da siońniašniaha dnia. Amal pałova piłotaŭ u śviecie lotała ci vučycca lotać na hetych mašynach».
Chto prychodzić vučycca ŭ avijaškołu
U avijaškołu, pa nazirańniach Ihara, prychodziać vučycca dva typy ludziej. Pieršyja — tyja, dla kaho avijacyja — prosta pryhoda. Jany atrymlivajuć licenziju, kab čas ad času lotać u svajo zadavalnieńnie.
«Naprykład, možna ŭziać siabroŭ, padniacca ŭ nieba pad Varšavaj i pakazać im chmaračosy, stadyjon i inšyja cikavyja miaściny. Ci, naprykład, uziać samalot i źlotać u Hdańsk na mora abo ŭ hory na dva-try dni, a potym viarnucca. Niekatoryja ludzi, jakija majuć dastatkova finansaŭ, navat kuplajuć ułasnyja samaloty. Ja viedaju niamała prykładaŭ, kali takija paloty stanoviacca dla ich lubimym chobi».
Druhija — tyja, chto choča stać prafiesijnym piłotam, pracavać u avijakampanii i lotać na «Boinhach» ci «Ejrbasach», zarablajučy hetym na žyćcio. Navučańnie ŭ takim vypadku budujecca modulna: pačynajecca z bazavaj licenzii, i pastupova dadajucca novyja ŭzroŭni padrychtoŭki.
«Bolšaść kamiercyjnych piłotaŭ, jakija lotajuć u avijakampanijach, pačynajuć svoj šlach mienavita z hetaj licenzii. Spačatku atrymlivajecca licenzija na paloty na lohkich matornych samalotach. Paśla hetaha dadajucca nastupnyja etapy i ekzamieny: dazvoł lotać pa pryborach u składanych mieteaŭmovach, prava na načnyja paloty, siertyfikat na kiravańnie dvuchmatornymi samalotami, licenzija na kamiercyjnyja paloty i, urešcie, kvalifikacyja na kiravańnie reaktyŭnymi samalotami».
Šeść hadzin palotu ź instruktaram — i pieršaje «soła»
Usia vučoba pabudavanaja vakoł adnaho etapu — pieršaha samastojnaha palotu. Piłoty nazyvajuć jaho «soła». Paśla dvuch aznajamlenčych palotaŭ pačynajecca biaskoncaje adtočvańnie ŭźlotaŭ i pasadak.
«Časam za dzień my ŭźlatali i sadzilisia dziesiać razoŭ. Časta heta robicca kanviejeram: ty dakranaješsia kołami da pałasy, daješ poŭny haz i znoŭ uźlataješ. Samy składany elemient — pasadka, jana patrabuje najvialikšaj kancentracyi».
Ihara da pieršaha soła dapuścili ŭsiaho paśla šaści hadzin nalotu ź instruktaram.
«Vielmi chutka, navat chutčej, čym zvyčajna. Ale ŭ mianie ŭžo byŭ dośvied palotaŭ z parašutystami i šmat hadzin u avijacyjnych simulatarach na kampjutary. I heta sapraŭdy dapamahaje».
Paśla soła treba zrabić jašče šmat samastojnych pasadak. Potym — navučańnie navihacyi. Instruktar vučyć ciabie budavać trasu pa mapie, znachodzić majaki, vieści radyjosuviaź.
«Piłotaŭ vučać nie tolki kiravać samalotam, ale i płanavać maršrut palotu. Trasu, pa jakoj ty budzieš lacieć, treba ŭmieć budavać samastojna. Instruktar sočyć za pracesam, ale hałoŭnaja meta — kab vučań umieŭ raźličyć i vykanać palot bieź źniešnich padkazak. Zaraz, viadoma, jość sučasnyja elektronnyja karty i dadatki, jakija dazvalajuć adsočvać svaju pazicyju ŭ režymie realnaha času, navat na telefonie. Ale piłotaŭ vučać nie spadziavacca tolki na elektroniku: jana moža admović, telefon možna zabycca. Tamu treba viedać, jak aryjentavacca pa kłasičnych mietadach i pryborach u kabinie, a kali jany vyjduć sa stroju — umieć praciahvać palot i biaśpiečna viarnucca».
Unutrany i dziaržaŭny ekzamieny
Spačatku paloty ź instruktaram adbyvajucca pa vyznačanych maršrutach. Paśla hetaha vučań samastojna vykonvaje padobnyja zadańni. Naprykład, instruktar kaža: «Treba palacieć u peŭnuju zonu i znachodzicca tam hadzinu». Vučań vybiraje punkt, naprykład horad na poŭnač ad Varšavy, lacić tudy, vykonvaje zadaču i viartajecca.
«Pastupova zadańni ŭskładniajucca. Adzin z etapaŭ — palacieć pa maršrucie i pryziamlicca na dvuch roznych aeradromach bieź instruktara, paśla čaho viarnucca na svoj asnoŭny aeradrom. Tut praviarajucca adrazu niekalki navykaŭ: pošuk aeradromaŭ, pravilnaja radyjokamunikacyja, vystrojvańnie zachodu na pasadku i zdolnaść nie zhubicca ŭ pavietry».
Paśla hetych trenirovak vučań zdaje ŭnutrany ekzamien u škole. Ihar u minułym hodzie zdaŭ unutrany ekzamien u avijaškole, a ciapier rychtujecca da dziaržaŭnych ekzamienaŭ u polskich ustanovach cyvilnaj avijacyi. Paśla hetaha biełarusu narešcie vydaduć licenziju piłota.
«Vypuskny ekzamien pravodzicca ź dziaržaŭnym instruktaram, jaki maje aficyjny atestat. Na hetym palocie treba prademanstravać, što ty zdolny pravilna vykonvać usie nieabchodnyja pracedury, padtrymlivać radyjosuviaź, vieści samalot, znachodzić lotniščy i biaśpiečna pryziamlacca. Tolki paśla paśpiachovaha vykanańnia ŭsich hetych patrabavańniaŭ vydajecca licenzija. U maim vypadku praces zaciahnuŭsia z-za pastajannaha deficytu času i prablem z nadvorjem. Asabliva heta składana dla studenta-piłota, bo my nie majem prava lotać pry mocnym bakavym vietry ci inšych niespryjalnych umovach».
Košt vučoby zaležyć ad škoły
Licenzija pryvatnaha piłota ŭ Polščy kaštuje kala 10 tysiač jeŭra za poŭny kurs. Časam možna znajści prapanovy i za 8-9 tysiač u maleńkich škołach, ale jany mohuć być u nievialikich haradach ci na maleńkich aeradromach.
«U vialikaj škole zvyčajna jość niekalki samalotaŭ i instruktaraŭ, što dazvalaje płanavać paloty bieź vialikich zatrymak. U maleńkaj škole mohuć być tolki adzin-dva instruktary i adzin-dva samaloty. A samaloty patrabujuć ramontu i techničnaha absłuhoŭvańnia, tamu kali adzin pastaviać na płanavy ramont, to lotać prosta niama na čym i navučańnie moža zaciahnucca. Varšava — idealnaje miesca dla vučoby. Vialiki avijacyjny ruch, šmat samalotaŭ, viertalotaŭ. Heta jak vučycca kiravać aŭtamabilem u vialikim horadzie — potym nie strašna jeździć dzie zaŭhodna».
Pa vychodnych — sumiesnyja paloty na mora i ŭ hory
U škole, dzie vučycca Ihar, jość tradycyja — na vychodnych arhanizoŭvać sumiesnyja vylety.
«Źbirajemsia hrupaj, siadajem na šeść samalotaŭ — u kožny źmiaščajecca pa čatyry čałavieki — i lacim, naprykład, u hory. Biarom z saboj hryli, ježu, sadzimsia na miascovym lotniščy. Zvyčajna tam pobač jość niedarahija načlehi — ad 15 da 20 jeŭra. Uviečary raspalvajem vohnišča, smažym kaŭbaski, adpačyvajem u harach. Na nastupny dzień sadzimsia ŭ samaloty, lacim, naprykład, na mora — i takim čynam sumiaščajem viasiołaje z karysnym».
Dla studentaŭ heta asabliva kaštoŭna, adznačaje surazmoŭca. Takim čynam jany vučacca prakładać maršruty, adpracoŭvać paloty.
«Časam maršruty prachodziać nad zamkami — i možna ŭbačyć samyja pryhožyja histaryčnyja miescy Polščy z vyšyni».
Maršrut biez papiarednich dazvołaŭ i zvankoŭ
Uzhadniać zahadzia maršrut u Polščy nie treba. Dastatkova pierad vyletam papiaredzić pa radyjosuviazi.
«Tolki treba mieć płan palotu paśla zachodu sonca — jon patrebien, kab u vypadku prablem ciabie mahli znajści. Ale jaho možna aformić litaralna za niekalki chvilin, navat praz telefon užo padčas palotu. My tak rabili: zatrymalisia z vyletam, zrazumieli, što vierniemsia paśla zachodu sonca biez płana palotu — prosta patelefanavali ŭ słužbu, nazvali numar samalota i punkt pryznačeńnia, i praz 5—15 chvilin płan byŭ zarehistravany. Paśla pryziamleńnia treba nie zabyć jaho zakryć: patelefanavać i paviedamić, što ŭsio ŭ paradku. Kali nie zakryć — ciabie pačnuć šukać», — tłumačyć Ihar.
U Biełarusi, kaža surazmoŭca, praviły bolš žorstkija.
«Kali ja adnojčy chacieŭ palacieć nad rodnym horadam, treba było zahadzia ŭzhadnić maršrut. Umoŭna kažučy, krok uprava ci ŭleva biez dazvołu ŭžo niemahčymy. Uvieś maršrut padajecca ŭ dziaržaŭnuju kantoru — «Biełaeranavihacyju», jakaja jaho ŭzhadniaje».
Adčuvańnie — fantastyčnaje
Kali biełaruski žurnalist atrymaje licenziju, płanuje ŭziać siabroŭ i siamju i palacieć nad viačerniaj Varšavaj. Svaich dačok jon užo braŭ adnojčy ŭ palot. Praŭda, tolki ź instruktaram — adnaho jaho pakul nie vypuskajuć ź dziećmi. Ale ŭsio roŭna, kaža mužčyna, jany tam vielmi viesialilisia: rabili fihury, hladzieli ŭniz, śmiajalisia.
«Uvohule heta ŭsio vielmi ramantyčna. Pamiataju, jak u dziacinstvie čytaŭ Ekziupiery, jahony «Načny palot». Heta stvarała vialikaje ŭražańnie. I kali laciš sam, sapraŭdy adčuvaješ toje ž samaje. Apisać heta ciažka, ale adčuvańnie — fantastyčnaje. Mahčyma, nie ŭsie ŭ hetym bačać radaść, ale my ŭsie roznyja. A ja voś znachodžu jaje mienavita tut».
Kulej i Padsasonny raskazali svaju praŭdu pra situacyju na «Biełsacie»
Ihar Kulej pravioŭ apošniuju pieradaču na «Biełsacie» i pajšoŭ z kanała
Ihara Kuleja zvolnili z pasady kiraŭnika redakcyi navin «Biełsata»
Vialikaja hutarka z Alinaj Koŭšyk — pra intervju z Padsasonnym, skandał z Kulejem i reformy na «Biełsacie»
«Pra sustreču Łuku zaŭsiody prasili pieradać Pucinu». Šuster raskazaŭ, jak Łukašenka prapanoŭvaŭ svaje pasłuhi amierykancam9
Kamientary