Deputat-historyk Daniłovič: Stalin adyhraŭ vialikuju rolu ŭ dasiahnieńni pieramohi. Važna, kali jość lidar — jak u nas u Biełarusi
Były rektar Akademii kiravańnia, a ciapier deputat Pałaty pradstaŭnikoŭ Viačasłaŭ Daniłovič raskazaŭ pra situacyju ŭ histaryčnaj navucy krainy i patłumačyŭ, čamu ŭ školnych padručnikach mała pišuć pra rolu partyi balšavikoŭ.
U efiry Pieršaha kanała Biełaruskaha radyjo Viačasłaŭ Daniłovič raskazaŭ pra asnoŭnyja vyniki pasiadžeńnia ekśpiertna-kansultacyjnaj rady, jakaja dziejničaje pry sumiesnaj rasijska-biełaruskaj kamisija pa historyi, jakoje prajšło ŭ Maskvie 16 maja.
Pa jaho słovach, na im była źviernuta ŭvaha na nieabchodnaść uzajemnaha recenzavańnia biełaruskich i rasijskich padručnikaŭ pa historyi.
«Heta vielmi važna, tamu što ŭ nas pavinny być uzhodnieny pazicyi pa roznych aśpiektach našaj historyi, pačynajučy ad staražytnaści. <…> Heta nieabchodna rabić, kali my havorym ab kaardynacyi namahańniaŭ pa adstojvańni ahulnaha histaryčnaha minułaha ad skažeńniaŭ i falsifikacyj», — patłumačyŭ Daniłovič.
Deputat pachvaliŭsia pieršymi «znakavymi» vydańniami, padrychtavanymi historyki dźviuch krain. Pieršaje — «Historyja biełaruskich ziamiel i biełaruskaj dziaržaŭnaści. Karotki narys. Materyjały da lekcyjnaha kursu». Jano vydadziena dla studentaŭ histaryčnaha fakulteta Maskoŭskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta, dzie jość śpiecyjalizacyja pa historyi Biełarusi.
A druhoje vydańnie — «Historyja Sajuznaj dziaržavy» — pa słovach Daniłoviča, u Rasii jano ŭžo atrymała status vučebnaha dapamožnika dla studentaŭ VNU.
Na pytańnie, jaki status budzie ŭ hetaj knihi ŭ Biełarusi, jon adkazaŭ: «Spadziajomsia, što ŭ nas z časam taksama budzie adpaviedny status. U hetym napramku budzie vieścisia rabota».
Daniłovič adznačyŭ, što na pasiadžeńni ekśpiertna-kansultatyŭnaj rady aktyŭna abmiarkoŭvalisia pytańni histaryčnych paniaćciaŭ i terminaŭ. U vyniku było vyrašana ŭ 2024-2025 hadach pravieści «Hod histaryčnych paniaćciaŭ i terminaŭ»
«Vielmi važna, što ŭ ich układajecca, bo adsiul adšturchoŭvajecca i traktoŭka padziej. <…> U asnovie histaryčnych viedaŭ lažać histaryčnyja terminy i mietadałahičnyja padychody, i jany pavinny być uzhodnieny ŭ našych rasijskich i biełaruskich historykaŭ», — tłumačyć doktar histaryčnych navuk.
Pra mahčymaść pracy z zamiežnymi archivami
Viačasłaŭ Daniłovič adznačyŭ, što dla biełaruskich historykaŭ vielmi važna pracavać u zamiežnych archivach i pryznaŭsia, što ŭ ich ciapier niama mahčymaści pracy ŭ archivach Hiermanii i krain Bałtyi:
«Raniej takaja mahčymaść była. Ale ciapier vy ž bačycie, jakaja palityka pravodzicca našymi zachodnimi susiedziami. Jana nosić destruktyŭny charaktar. Jany nie zacikaŭlenyja ŭ abjektyŭnym razhladzie histaryčnaha minułaha.
Ale ŭ biełaruskich historykaŭ jość vializny archiŭny materyjał na terytoryi Rasii. My ciapier u hetym napramku aktyŭna pracujem i sprabujem vyvučać tyja materyjały, jakija jość pa našaj historyi».
Daniłovič raskazaŭ, što ciapier robiacca zachady ab raźvićci akademičnaha biezvalutnaha abmienu pamiž rasijskimi i biełaruskimi daśledčykami.
Što z publikacyjami ŭ mižnarodnych časopisach
Padčas razmovy ŭ Daniłoviča spytali pra mahčymaść biełaruskich i rasijskich vučonych publikavacca ŭ mižnarodnych časopisach. Na hety jon adkazaŭ:
«Raniej była peŭnaja mahčymaść. Ciapier znoŭ ža treba dakładna davać sabie spravazdaču. Hetaja słynnaja «libieralnaja zachodniaja madel» pieratvaryłasia ŭ «libieralna-tatalitarnuju», jak by heta paradaksalna ni hučała.
Tyja punkty hledžańnia, jakija nie adpaviadajuć aficyjna pryniataj libieralnaj ideałohii, što prasłaŭlaje kaštoŭnaści zachodniaha hramadstva, nie ŭsprymajuć na vysokim palityčnym uzroŭni i adpaviedna, peŭnyja ŭstanoŭki dajucca nižej. Jany nie ŭsprymajuć alternatyŭny punkt hledžańnia. Tamu ciapier takoj mahčymaści ŭžo nie isnuje».
Čamu ŭ padručnikach mała pišuć pra rolu partyi balšavikoŭ
Adzin z słuchačoŭ zadaŭ pytańnie, čamu ŭ školnych padručnikach rola partyi balšavikoŭ, jakaja była «stryžniem pieramohi», adychodzić na druhi płan. Pa heta Daniłovič adkazaŭ:
«Ab hetym treba havaryć. Ale treba razumieć: u padručnik nie ŭpichnieš usio padrabiaznym čynam.
Isnuje ceły vučebna-mietadyčny kompleks «Vialikaja Ajčynnaja vajna savieckaha naroda ŭ kantekście Druhoj suśvietnaj vajny». Dzie bolš detalna aśvietleny pytańni i partyjnaha kiraŭnictva».
Deputat dadaŭ, što vielmi važna havaryć ab roli lidaraŭ Savieckaha Sajuza:
«Toj ža Iosif Visaryjonavič Stalin adyhraŭ vialikuju rolu ŭ dasiahnieńni pieramohi, jak by my da jaho ni stavilisia. Tamu što adna sprava, kali patryjatyčna nastrojena hramadstva, ale vielmi važna, kali hetamu hramadstvu jość vakoł kaho abjadnacca. Jość lidar — jak u nas u Respublicy Biełaruś».
Rektar Akademii kiravańnia: Pad bieł-čyrvona-biełym ściaham biełaruskaja kultura była ŭ zahonie
Rektar Akademii kiravańnia Daniłovič: Čyrvony — staražytny słavianski koler, zialony — koler bahini Łady, zachavalnicy ładu ŭ dziaržavie
Rektar Akademii kiravańnia: U Kanstytucyju varta ŭklučyć paniaćcie «nacyjanalnaja hodnaść»
Z Łondana Mielnikava vylecieła na Šry-Łanku, u jaje byŭ kachanak spartovaha vyhladu ź Biełarusi22
Kamientary