Taraškievica dla mianie lepšaja za narkamaŭku
Kali b nie taraškievica, majo zacikaŭleńnie biełaruščynaj, napeŭna, mahło b i nie pieramahčy niepraciahłyja i małapryjemnyja ŭspaminy ad vykładańnia narkamaŭskaj movy ŭ škole. Piša Aleś Čajčyc.
Pa vialikim rachunku, ja vyvučyŭ biełaruskuju movu ŭ śviadomym vieku, dzieści ŭ 9 ci 10 klasie škoły. Čytajučy «Našu Nivu» taraškievicaj praź internet, a potym — razmaŭlajučy
Pierad hetym ja, maskoŭskaje dzicia, kaliś daŭno paŭtara hoda chadziŭ u škołu ŭ Miensku, dzie biełaruskaja mova i biełaruskaja litaratura ŭ vykładańni suvoraj nastaŭnicy — jak potym vyśvietliłasia, zaciataha člena TBM — byli siarod samych nielubimych maich pradmietaŭ.
Kali b nie taraškievica, majo zacikaŭleńnie biełaruščynaj, napeŭna, mahło b i nie pieramahčy niepraciahłych i małapryjemnych školnych uspaminaŭ. Prykładna heta i tłumačyć adroźnieńnie majho staŭleńnia da taraškievicy i narkamaŭki.
Taraškievica dla mianie — symbal vyzvaleńnia z ramak, stvoranych nia samymi razumnymi ludźmi ŭ nia samych zdarovych umovach,symbal viartańnia nazad da čahoś pieršasnaha i pravilnaha.
I tak, heta taksama symbal peŭnaj frondy, peŭnaha demanstratyŭnaha pratestu nia tolki suprać rusifikacyi i niebiełaruskamoŭnaści jak takoj, ale i suprać kandovaj i miortvaj savieckaj biełaruščyny, usiaho hetahasialanska-žabrackaha jenku pra «biełarusa — pan sachi», «ziamielku našu harotnuju» i «mužyka, durnoha jak varona» z pylnych i panurych beeseseraŭskich školnych padručnikaŭ.
Pačać karystacca narkamaŭkaj ja ŭ vyniku zmoh tolki paśla dziesiaci hod paśladoŭnaha karystańnia taraškievicaj, dyj to ja nikoli
Škada, što paśla taho, jak ad taraškievicy admoviłasia «Naša Niva», unutry Biełarusi raptoŭna nie zastałosia ŭpłyvovych ŚMI, jakija b jaje trymalisia. Ciapier viernymi taraškievicy zastajucca tolki biełaruskija redakcyi radyjo «Svaboda», radyjo «Palonija» i sajty BNF ci
Ale
adsutnaść upłyvovych unutrybiełaruskich ŚMI na taraškievicy nie zakryvaje pytańnia nakont taho, ci nia jość u ideale metazhodnym uviadzieńnie taraškievicy ŭ jakaści aficyjnaha dziaržaŭnaha standartu. Ja liču, što adkaz chutčej «tak»,čym «nie».
Čym jašče taraškievica lepšaja za narkamaŭku:
● Nie ŭnarmavanaść dziaržavaj. Ja pryncypovy praciŭnik taho, kab niejkija dziaržaŭnyja čynoŭniki, navat nadzielenyja akademičnymi tytułami, naviazvali nam, darosłym ludziam, standart taho, jak nam karystacca našaj movaj. I pahatoŭ navažalisia štrafavać za
Moŭnaja norma pavinna być vynikam kansensusu karystalnikaŭ, a nie dyktatu pryznačanych źvierchu akademičnych čynuš— i kadyfikacyja taraškievicy, u svoj čas prapanavanaja kalektyvam nie afilijavanych ź dziaržavaju movaznaŭcaŭ, dobra na rolu hetkaha «hramadzkaha standartu» padychodzić. Prytrymlivańnie hetaj normy pavinna być u niejkim sensie analaham dobraha hustu, a nie abaviazkam. A akademiki hetuju normu pavinny fiksavać, a nie farmulavać i naviazvać.
● Samaje hałoŭnaje — bolšaja lahičnaść i paśladoŭnaść. Narkamaŭka — heta śviadoma zrusifikavanaja versija biełaruskaj movy, jana takoj była, jość i budzie zaŭždy.
Źviarnicie ŭvahu, słova «šou» na narkamaŭcy pišacca nasupierak usim mahčymym arhumentam praz «u», a nie «ŭ», tolki tamu, što
Majmu škalarskamu rozumu ŭ šostaj klasie tak i nia stałasia zrazumiełym, čamu pavinny być «dźviery», a nie «dviery», «ćviordy», a nie «tviordy».I tolki taraškievica ź jaje «ćviordymi» «dźviaryma» dała adkaz na hetaje pytańnie.
Zamiežnyja hieahrafičnyja nazvy i imiony ŭ akademičnaj narkamaŭcy (i pad jaje ŭpłyvam) ŭvohule padajucca vyklučna ŭ trasiankapadobnym «pierakładzie» z rasiejskaj movy— «Sici», «Cirol», «Cimaci Snajder», «Julija Cimašenka», «Rod Scjuart», «Brus Sprynhscin» i hetak dalej. U planach narkamaŭskich rusifikataraŭ niekatory čas było navat uviadzieńnie ŭ jakaści normy słovaŭ kštałtu «cieatr», «licieratura» i «cielefon» — i na prykładzie zamiežnych imionaŭ i nazvaŭ my hetuju śviadomuju ci padśviadomuju «paŭzučuju rusifikacyju» bačym u dziejańni. Chacia navat bolš za heta — niadaŭna vyśvietliŭ, što ŭ tak zvanaj litaraturnaj biełaruskaj movie słova «rutyna», routine, taksama pazyčajecca nie z francuskaj, a z rasiejskaj, i maje formu «rucina». Kamu jak, a mnie heta ŭsio padčas pary nahadvaje prosta niejkuju «zašytuju ŭ kod» hetaha skalečanaha savieckaha pravapisu abrazu nośbitam biełaruskaj movy.
Narkamaŭka stvarałasia dziela źniščeńnia biełaruskaj movy, dziela taho, kab biełaruskaja mova zrabiłasia niazručnaj i kab ludzi advaročvalisia ad jaje.I jana hetuju svaju pracu paśpiachova robić užo nia pieršaje dziesiacihodździe.
«Mis Biełaruś» usio bolš nahadvaje konkurs pryhažości ŭ haremie23
Kamientary