Piša Pavieł Sieviaryniec.
…korań zła znojdzieny ŭva mnie.
Joŭ 19:28
Rasijskaje sieciva, dastupnaje z majho polskaha mabilnika, nijak nie moža razbłytacca ź biełaruskaj nazvaj, u katoraj nie prastaŭlajucca kropki nad «i»: «Łasasin».
«Mahčyma, vy šukali «asasin» — uparta paŭtaraje huhł
Piać hadoŭ tamu, na Połaččynie, mnie daviałosia žyć la razvalinaŭ krepaści Ivana Žachlivaha časoŭ Inflanckaj vajny — i voś, pahružajusia jašče na paŭsotni hadoŭ hłybiej, sprabuju razabracca, dzie jano, biełaruskaje dno, i na Pružanščynie dakopvajusia da Łasasina, adkul matula taho samaha Ivana Vasiljeviča, Alena Hlinskaja. Dačka vialikalitoŭskaha bajaryna z tatarskaha rodu (čyj prodak na Vorskle ŭratavaŭ Vitaŭta), Vasila Hlinskaha, dy sierbki Hanny Janšyč.
Ryžavałosaja «basurmanka», jak jaje nazyvali, uviała ŭ Maskovii adzinuju kapiejku (0,68 h srebra, i vieršnik ź dzidaŭ — kapjom), vynasiła i vychavała najstrašniejšaha rasiejskaha cara — i ŭrešcie zhareła, atručanaja rtućciu. Ci nie adsiul, ź biezdani biełaruskich bałotaŭ, źviarynaja, kryvavaja, šalonaja lutaść maskoŭskaha cara?
Žachlivaje, narodžanaje Alenaj Hlinskaj, viartałasia ŭ Łasasin kožnaje stahodździe, z kožnym novym prylivam hvałtu z uschodu, i zdavałasia, što za 300 hadoŭ kraj zatapiła całkam. Pamirajučy, radzima Aleny zdryhałasia adčajnymi zakałotami.
13 lutaha 1863 paŭstancy Kalinoŭskaha, uzbrojenyja palaŭničymi strelbami i kosami, biez boju zaniali Pružany.Mieścičy vitali vyzvolnikaŭ, akupanty paŭciakali. Ale ŭžo praź niekalki tydniaŭ, z prybyćciom karnych vojskaŭ, pačałosia dzikaje palavańnie.
4 červienia 1863 paŭstancki atrad pružanskaha šlachcica Fieliksa Vłodka (Ščasnaha), u aficyjnych rasijskich dakumientach nazvany «šajkaj», ustupiŭ u boj z carskimi vojskami na ŭźlesku puščy, la Łasasina. 40 kalinoŭcaŭ palehli, Valer Urubleŭski z reštaj atradu zdoleŭ vyrvacca.
Nad vialikaj brackaj mahiłaj vyras kryž. U 1933, za palakami, tut ustalavali hranitny pomnik. Za savietami — razburyli. U 1989, u čas biełaruskaha adradžeńnia, z dapamohaju Pružanskaha PMK i Radyjozavoda (jakija, darečy, pryjazdžajuć pa zapčastki na skład u Kuplinie) — adnavili.
I voś u śniežni 1991, praz paŭtysiačy hadoŭ paśla naradžeńnia Aleny Hlinskaj, praz 428 hadoŭ paśla taho, jak jaje syn zachapiŭ i zrabavaŭ Połack, praz 128 hadoŭ paśla Kalinoŭskaha tut ža, u Biełavieskaj puščy, dzie była hałoŭnaja staŭka paŭstancaŭ — impieryja, hublajučy znaki ŭłady, ad vajskovych bazaŭ da tych samych maskoŭskich kapiejek, rassypałasia ŭ pył.
Zdavałasia b, tutejšaja ziamla tak nabryniała hnillu tyranijaŭ i kryvioju niavinnych achviaraŭ dy zmaharoŭ, što, aproč praviednikaŭ i vołataŭ duchu, nikoha inšaha nie toje što naradžać — nasić užo nie zmoža.
Ale z čyjoj kryvi rastuć karani tych biełaruskich vajskoŭcaŭ ź bližejšaha palihonu, jakija ŭžo ŭ niezaležnym 1998 rasstrelvali pomnik paŭstancam (dziela paciechi ci sa złości) ź viertalota?
Čyja kroŭ karenicca ŭ tych, chto abyjakava tryvaje ŭ hetych zapavietnych miaścinach vulicy, nazvanyja imionami zabojcaŭ ichnich dziadoŭ. Pomniki katam, uładu pravasłaŭnaha ateizmu?
Čyja, skažycie, kroŭ napaŭniaje serca navučenca Pružanskaha sielhastechniku, kaliś učastkovaha inśpiektara Pružanskaha RAUS, a ciapier namieśnik načalnika HUUS Minharvykakama, pałkoŭnika Ihara Jaŭsiejeva?..
Hłybini biełaruskaj zabyŭlivaści, biełaruskaha strachu, biełaruskaha hrechu — hetkija ž nievymiernyja, jak i biezdań biełaruskaha hienija. Tyja, chto razburaŭ staražytnaje Bieraście, budujučy z cehły chramaŭ kryvavuju krepaść, i tyja, chto palavaŭ na kalinoŭcaŭ na Pružanščynie, i tyja, chto asušaŭ biełaruskija bałoty pad bunkiery dy palihony, namahalisia vyrvać adusiul biełarusa ŭsiaho.
Ale jak ža pieraplalisia ŭ kožnym z nas kryvyja karani zła sa skryvaŭlenym kareńniem svabody — jak sčapilisia, ścialisia, jak rvuć, razryvajuć kožnaha tutejšaha!..
8 kastryčnika 2000 ksiondz Januš i baciuška Uładzimir aśviacili adnoŭleny pružancami i fundavany Inaj Kulej pomnik paŭstancam — kamienny, z «Pahoniaj». Ale dahetul nazvu Łasasin — tut viedajuć adzinki.
A ź biełaruskich nietraŭ, z bałotaŭ, satlełych kaściej i pierabłytanych karanioŭ cicha rastuć kryžy. Nieźniščalnyja kryžy — i na ich, addajučy Svaju kroŭ za našu abyjakavaść, zdradu i słabaść, raschinaje prabityja ruki i ŭsio sprabuje abniać hetuju niaščasnuju krainu Boh.
Biełaruskaja hłybinia. Pad sercam Jeŭropy
Biełaruskaja hłybinia. Siem synoŭ Jova
Hladzi jašče: Biełaruskaja hłybinia. Častka I
Biełaruskaja hłybinia. Kamienda
Biełaruskaja hłybinia. Łastaŭki ŭ stresie
Biełaruskaja hłybinia. Pieraŭtvareńnie Hospada
Kamientary