3 maja Jeŭrapiejski humanitarny ŭniviersitet pierajechaŭ u novy korpus, jaki mieścicca ŭ budynku byłoha Aŭhuścinskaha klaštara — u samym centry Staroha horada Vilni.
Raźmiaščeńnie ŭniviersitetaŭ u budynkach klaštaraŭ — staraja jeŭrapiejskaja tradycyja. I nie tolki jeŭrapiejskaja.
Najstarejšy ŭ śviecie ŭniviersitet, jaki dziejničaje bieśpierapynna, — Al-Karaŭin, zasnavany ŭ 859 hodzie ŭ horadzie Fies (Maroka). Pryčym jon, adzin z duchoŭnych i adukacyjnych centraŭ isłamskaha śvietu, byŭ zasnavany žančynaj, Facimoj bint Muchamad al-Fichry.
Jana zasnavała medrese pry miačeci, jakaja dziejničaje i siońnia i źjaŭlajecca adnoj z samych vialikich miačeciej u Paŭnočnaj Afrycy.
Staradaŭnija arabskija «ŭniviersitety» da niadaŭniaha času nie davali dypłomaŭ ad imia ŭstanovy: bolš istotnym ličyłasia imia nastaŭnika, jaki mieŭ prava dazvolić vučniu paśla zakančeńnia navučańnia samomu vykładać.
Al-Karaŭin staŭ univiersitetam u jeŭrapiejskim razumieńni tolki ŭ siaredzinie XX stahodździa. Ale navučańnie tut idzie jak i ŭ staražytnyja časy: studenty siadajuć paŭkołam vakoł nastaŭnika,
jaki padachvočvaje ich čytać teksty, zadaje pytańni dy tłumačyć składanyja momanty hramatyki, prava, fiłasofii dy teałohii.
Jeŭrapiejskaja adukacyja taksama naradžałasia pry relihijnych ustanovach. Spačatku heta byli skryptoryi — majsterni, dzie pierapisvali knihi; padčas kulturnaha Adradžeńnia ChII stahodździa ŭźnikli vyšejšyja škoły. Univiersitety, jakija paŭstali na miažy XII—XIII stahodździaŭ, stali tolki novaj arhanizacyjnaj formaj vyšejšaj škoły.
«Universitas» na łacinie aznačaje sukupnaść ci jednaść.
Tak, ź niekalkich škoł pry klaštarach pry kancy XII stahodździa ŭtvaryŭsia znakamity Paryžski ŭniviersitet — adna ź vialikich škoł Zachodniaj Jeŭropy. Siarod jaho vučniaŭ i nastaŭnikaŭ — Tamaš Akvinski, Albiert Vialiki, Rajmund Łulija, Rodžer Bekan dy inšyja.
Pieršyja jeŭrapiejskija ŭniviersitety mieli mnostva pryvielejaŭ. Naprykład, jany byli padsudnyja tolki carkoŭnamu sudu, vyzvalalisia ad pavinnaściaŭ, ich majomaść była nadziejna abaronienaja. Im spryjali najvyšejšyja asoby: tak, Jahiełonski ŭniviersitet u Krakavie fundavaŭ karol i vialiki kniaź litoŭski Jahajła.
Pieršyja VNU na biełaruskich ziemlach taksama byli źviazanyja ź jeŭrapiejskimi manaskimi ordenami.
U 1581 hodzie karol Rečy Paspalitaj Stefan Batoryj zasnavaŭ u Połacku jezuicki kalehium, pieratvorany ŭ pačatku XIX stahodździa ŭ Akademiju z pravami ŭniviersiteta.
Akademija dziejničała da 1820-ha, pakul jaje nie začynili carskija ŭłady. Jezuickija kalehiumy pracavali taksama ŭ Navahrudku, Pinsku, Minsku, Oršy, Niaśvižy, Breście…
Ź jezuickaha kalehiuma vyras i Vilenski ŭniviersitet, jaki ŭ XIX stahodździ zrabiŭsia intelektualnym centram usiaho Kraju i alma-matar najvybitniejšych navukoŭcaŭ, paetaŭ, hramadskich dziejačaŭ taho času.
Varta pryhadać chacia b imiony Adama Mickieviča, Ihnata Damiejki, Zana, Chodźki, Adynca, Laleviela…
Budynki klaštara Aŭhuścinskaha ordena taksama byli ŭklučanyja ŭ areał Vilenskaha ŭniviersiteta — tut, na skryžavańni Savičaŭs i Bokšta, za paru krokaŭ ad Ratušy, mieściłasia častka jaho duchoŭnaj sieminaryi.
Dyj paśla zakryćcia ŭniviersiteta carskimi ŭładami aŭhuścinskija mury słužyli spravie adukacyi ŭ jakaści duchoŭnaj akademii, pravasłaŭnaj škoły, internataŭ nanoŭ adčynienaha ŭ XX st. Vilenskaha ŭniviersiteta… Pry savietach budynki stajali ŭ zapuścieńni, častka vykarystoŭvałasia pad kamunalnaje žytło.
Niadaŭna aŭhuścinskija mury adrestaŭravali. Adnaŭleńnie išło piać hadoŭ. Byli zachavanyja navat pieršasnyja elemienty interjeru, u tym liku freski i brukavanaja padłoha, pa jakoj stupali jašče fiłamaty.
U 2017 hodzie Urad Litoŭskaj Respubliki pastanaviŭ pieradać budynak Jeŭrapiejskamu humanitarnamu ŭniviersitetu (EHU). Jość peŭnaja pierajemnaść i simvolika ŭ tym, što mienavita tut budzie pracavać univiersitet, dźviery jakoha adčynienyja i dla biełaruskich abituryjentaŭ.
Čym ža vyłučajecca adukacyja ŭ EHU?
Navučańnie tut ažyćciaŭlajecca pa madeli volnych navuk i mastactvaŭ (anhł. «Liberal arts»). Hetaja madel skiravanaja na farmiravańnie ŭ studentaŭ žadańnia i zdolnaściaŭ vučycca, krytyčna myślić i ŭmieła vykazvać svaje dumki, a taksama na vychavańnie hramadzian, zdolnych stać aktyŭnymi ŭdzielnikami demakratyčnaha hramadstva.
Hnutki płan navučańnia spałučaje šyryniu dyscyplinarnaha achopu z hłybinioj vyvučeńnia pradmieta, i miždyscyplinarnaść, jakaja daje studentam maksimalna mahčymuju svabodu vybaru. Hetaja madel realizujecca praz aryjentavanuju na studenta piedahohiku, jakaja natchniaje na pracu z tekstami jak u aŭdytoryi, tak i pa-za jaje miežami.
Novy navučalny hod u EHU pačniecca 1 kastryčnika. Ciapier univiersitet pravodzić pryjomnuju kampaniju na bakałaŭrskija i mahistarskija prahramy. Da 13 červienia prymajucca elektronnyja ankiety na prahramy vočnaha bakałaŭryjatu:
- Kulturnaja spadčyna i turyzm
- Miedyja i kamunikacyja
- Vizualny dyzajn i miedyja
- Mižnarodnaje prava i prava Jeŭrapiejskaha sajuza
Na zavočnyja prahramy i ŭ mahistraturu ankiety prymajucca da 1 lipienia.
-
U Polščy pačali raskopki na miescy bunkiera SS, šukajučy Burštynavy pakoj. Tam mohuć być i biełaruskija skarby?
-
U biełaruskaj vioscy na Smalenščynie znajšli žudasnuju šaścipalcuju ruku, jakoj kala 7 tysiač hadoŭ
-
Na Miency ŭpieršyniu znajšli liciejnuju formu dla juvielirnych upryhažeńniaŭ. Heta źmianiaje ŭjaŭleńnie pra žyćcio letapisnaha Mienska
Kamientary