Stopard u Miensku

Jon vyhladaŭ tak, jak i musić vyhladać klasyk sučasnaści, jaki nie zhubiŭ demakratyzmu, niahledziačy na toje, što bačyŭ svaje pastanoŭki na najlepšych scenach śvietu, a na paličcy ŭ jahonym domie staić załaty «Oskar». Suśvietna viadomy dramaturh Tom Stopard zładziŭ u stalicy majstar-klasu. Apranuty ŭ błakitnyja džynsy dy niabiesnaha koleru kašulu Tom Stopard siadzieŭ za stałom u adnym sa staličnych klubaŭ pierad niekalkimi tuzinami zacikaŭlenych vačej. Aktorki, jakija tolki što adyhrali pjesu «Psychoz 4.48», taksama pasieli na zedliki dy prycichli, paciahvajučy hlintvejn. Trymajučy cyharetu levaj rukoj, brytanski dramaturh vypuskaŭ dym u stol, ustresvajučy ŭskałmačanymi vałasami ź siviznoj.

Pačynajučy razmovu, Stopard pavolna paciraje ruki, jak čałaviek, jaki žadaje ŭziacca za spravu, što zachaplaje. Zrešty, tak i było — dramaturh, jaki pryjechaŭ u Biełaruś na zaprašeńnie prajektu «Svabodny teatar», mieŭsia pravieści ŭ stalicy majstar-klasu dla svaich biełaruskich kalehaŭ. Jamu samomu, darečy, nia duža spadabałasia aznačeńnie «majstar-klasa» — jon paličyŭ za lepšaje nazvać sustreču dyskusijaj. Stopard, jaki nia vieryć u kulturnuju hierarchiju, žadaŭ hutaryć nie pra toje, što jość dobrym teatram, a pra rolu teatru dla hramadztva.

Niekali ŭ adnym sa svaich niešmatlikich interviju Stopard skazaŭ, što nia lubić čytać knihi pra siabie. Tamu jon pa mahčymaści paźbiahaje razmovaŭ z žurnalistami — bo nia vieryć u niaźmiennaść pohladaŭ. Dramaturh miarkuje, što navat kali jon kaža niešta siońnia, heta zusim nia značyć, što jon budzie tak dumać i zaŭtra. Udzielniki dyskusii mahli sami pierakanacca ŭ hetym — Stopard nie vykazvaŭ hatovych dumak, a naradžaŭ i karektavaŭ ich u pracesie hutarki.

Parazumieńnie Tom Stopard i jaho surazmoŭcy znajšli ŭ abmierkavańni dačynieńniaŭ ccenaryst—režyser. Na dumku Stoparda, dramaturh niečym padobny da dyktatara, bo mienavita jon vyznačaje, jaki tekst atrymaje hladač. Adnak hetuju dyktaturu abmiažoŭvaje režyser, jaki maje mahčymaść vyznačać, jakija padziei pabačyć hladač — i dla hetaha režyseru zusim nie abaviazkova źmianiać tekst.

Stopard, na hrudzioch jakoha byli znački z vyjavaj zubra dy emblemaj «Chartyi'97», žyva cikaviŭsia Biełaruśsiu — adčuvałasia, što jon viedaje pra našuju krainu našmat bolš, čym vypadkovy vizyter. Jašče ŭ dziacinstvie jon paspytaŭ žachi tatalitarnych režymaŭ. Biez uśmieški, z surjoznym tvaram jon słuchaŭ pryvyčnyja nam strašyłki pra skasavańnie kantraktaŭ, nieabaronienyja aŭtarskija pravy dy pryjom pjesaŭ «chudsavietami» dy čynoŭnikami ź Ministerstva kultury. Sytuacyja, jakaja skłałasia ŭ biełaruskim teatry, nie ŭkładvajecca ŭ jaho ŭ hałavie: u Brytanii moładź nia moža dazvolić sabie schadzić u teatar, bo zadarahi, a tut kvitok moža nabyć chto zaŭhodna, ale heta zusim nia značyć, što možna budzie pabačyć štości vartaje.

Adnak, što da budučyni biełaruskaha teatru, tut Tom Stopard byŭ aptymistyčnym. U pačatku 1990-ch u charvackim Zahrabie jon pabačyŭ maleńki teatar, arhanizavany siamjoj aktoraŭ — mužam i žonkaj. Jany navat sami rasstaŭlali zedliki, kab niekalki dziasiatkaŭ čałaviek mahli pahladzieć pjesu. Praz try-čatyry hady maleńkaja scena zrabiłasia, badaj, samym znakamitym teatram u Zahrabie, značnaj častkaj kulturnaha žyćcia horadu. I Stopard adčuvaje, što ŭ Miensku taksama jość aŭdytoryja dla takoha teatru.

A jašče Tom Stopard pytaŭsia ŭ tutejšych dramaturhaŭ, na jakoj movie jany pišuć — na biełaruskaj ci na rasiejskaj. Jon byŭ ździŭleny, kali daviedaŭsia, što na konkurs «Svabodnaha teatru» pryjšła 231 pjesa, i tolki 4 ź ich — pa-biełarusku. Praŭda, prablemu jon bačyć nia stolki ŭ vybary movy, kolki ŭ interpretacyi aryhinału. «Ja dumaju, kali scenaryst piša na abiedźviuch movach, heta narmalova. Naprykład, Semiuel Bekiet pisaŭ pa-anhielsku i pa-francusku dy sam rabiŭ pierakład. Niama prablemaŭ. Ale paviercie, kali ja pišu pa-anhielsku, a chtości pierakładaje pjesu na niamieckuju, francuskuju ci na lubuju inšuju movu, ja adrazu adčuvaju, što tut niešta nia toje. Mnie zdajecca, što pierakład — amal što niemahčymaja sprava. Ja cikaŭlusia moŭnaj sytuacyjaj, bo nie razumieju, na jakoj movie tut razmaŭlajuć. Bo ŭ 1990-m biełaruskuju movu zrabili aficyjnaj, a ciapier usio pamianiałasia nazad. Dla mianie heta zahadka. Ale heta prosta fantastyka, što ja zmoh siudy pryjechać. Spadziajusia, zavitaju ŭ Biełaruś jašče raz».

∎

TOM STOPARD (Štraŭśler) naradziŭsia ŭ 1937 u českim Źlinie. Ratujučysia ad nacystaŭ, siamja vyjechała ŭ Synhapur. U 1941-m uvarvańnie Japonii ŭ Synhapur zrabiłasia nieminučym. Tom, jahonyja brat i maci znajšli paratunak u Indyi. Baćka nie paśpieŭ źjechać i byŭ zabity japoncami. U 1946-m siamja Štraŭśleraŭ emihravała ŭ Brytaniju, dzie maci Toma ŭziała šlub z majoram Kienetam Stopardam. U 17 hod Tom kinuŭ škołu i pajšoŭ pracavać žurnalistam. Tut vyjaviŭsia jaho talent recenzavać spektakli. Tom pačaŭ pracavać dla časopisu «Scene». Paśla jon sam pasprabavaŭ pisać pjesy i chutka znajšoŭ sabie litaraturnaha ahienta. Pieršaja pjesa Stoparda, jakaja prabiłasia ŭ śviet, nazyvałasia «Špacyr pa vadzie» i była napisanaja admysłova dla telebačańnia. Ale sapraŭdnaja słava da Stoparda pryjšła ŭ 1966-m, paśla londanskaj premjery pjesy «Razenkranc i Hildenstern miortvyja», dzie dzieja «Hamleta» razhladajecca vačyma dvuch druharadnych perasanažaŭ pjesy Šekśpira. U 1977-m Tom Stopard naviedaŭ SSSR z hrupaj «Mižnarodnaj amnistyi» i pačaŭ cikavicca parušeńniem pravoŭ čałavieka ŭ tatalitarnych režymach Centralnaj dy Ŭschodniaj Eŭropy. U 1999-m Stopard atrymaŭ «Oskara» za scenar da filmu «Zakachany Šekśpir» (supolna z Markam Normanam).

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0