Zmročnyja prahnozy spraŭdžvajucca. Čamu Zachad abiraje stratehiju «Nie złavać dzieda» i čaho čakać dalej
Hod nazad, u listapadzie 2024 hoda, u «Našaj Nivy» vyjšaŭ artykuł Daniły Łuckieviča «2025 hod moža stać dla Biełarusi hodam pieramien, jakich biełarusy bajalisia». Značnaja častka z prahnozaŭ aŭtara spraŭdziłasia. Žurnalist tłumačyć, čamu tak adbyłosia i robić novy prahnoz, čaho varta čakać u najbližejšaj budučyni.
Asnoŭnymi dumkami minułahodniaha artykuła było toje, što Zachad z časam pierahledzić palityku ŭ dačynieńni da Biełarusi, abraŭšy taktyku «nie złavać dziadoŭ». Apošnija padziei paćvierdzili taki prahnoz.
Hałoŭnym patrabavańniem da Łukašenki stała nie spynieńnie represij i praviadzieńnie sumlennych vybaraŭ, a toje, kab jon u pieršuju čarhu nie pieraškadžaŭ žyć susiedziam i nie stvaraŭ dadatkovaj napružanaści ŭ rehijonie. Situacyja ź miežami heta vydatna adlustroŭvaje.
Polšča adnaviła pracu adrazu dvuch punktaŭ propusku, choć raniej nieadnarazova zajaŭlała, što «Babroŭniki» adkryjuć tolki paśla taho, jak Andžej Pačobut budzie na voli.
Heta nie aznačaje, što takich patrabavańniaŭ i damoŭlenaściej nie było. Całkam mahčyma, što palaki ŭ niejkim sensie prosta pajšli na sastupki i dazvolili Łukašenku, tak by mović, zachavać tvar, kab heta nie vyhladała tak, što jamu pastavili ŭltymatum, a jon jaho vykanaŭ.
Tamu chutkaje vyzvaleńnie Pačobuta ŭsio adno vyhladaje bolš čym realistyčnym. Da taho ž, my ŭžo ŭbačyli, što litaralna praz paru dzion paśla adkryćcia miažy na volu vyjšli dva katalickija śviatary: Hienrych Akałatovič i Andžej Juchnievič, raniej prysudžanyja da 11 i 13 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
Ale vyzvaleńnie Pačobuta było nie adzinym, čaho Polšča čakała ad Łukašenki. Jak pakazvaje statystyka, apošnim časam značna pamienšała i kolkaść sprobaŭ nielehalnaha pierasiačeńnia miažy.
Dniami ŭpieršyniu za doŭhi čas ni Polšča, ni Łatvija, ni Litva nie zafiksavali nivodnaj sproby nielehalna pierasiekčy miažu Biełarusi i ES, choć paśla trochdzionnaha pierapynku sproby na polskim i łatvijskim kirunkach adnavilisia, ale ich kolkaść usio adno była nie takaja vialikaja ŭ paraŭnańni z tym, što nazirałasia raniej.
Polšča nie prychoŭvaje, što sprabuje hulać z Łukašenkam
Kamientujučy adnaŭleńnie pracy dvuch punktaŭ propusku na miažy ź Biełaruśsiu, namieśnik ministra zamiežnych spraŭ Marcin Basacki skazaŭ, što heta žest zrobleny nie dla režymu Łukašenki, a dla ludziej i raźvićcia biznesu na Padlaššy.
Taksama Basacki paćvierdziŭ, što Polšča pačynaje hulać z Łukašenkam ci biełaruskimi ŭładami ŭ hulniu, jakaja «pavinna ŭ niejkaj stupieni asłabić napružanaść na našaj uschodniaj miažy». I dadaŭ, što ŭ takuju ž hulniu hulajuć i amierykancy.
Miežy pačnuć adkryvacca?
Taki padychod całkam zrazumieły, bo za niekalki hadoŭ stała vidavočnym, što zakryćcio punktaŭ propusku asabliva nie ŭpłyvaje na Łukašenku. U toj čas jak zboi ŭ pracy na miažy Biełarusi i Jeŭrasajuza zakranajuć intaresy nie tolki Biełarusi i troch krain ES, jakija majuć z nami supolnuju miažu. Heta tranzitnaja arteryja pamiž Zachadam i Uschodam, u narmalnaj pracy jakoj zacikaŭlenyja nie tolki ŭ Jeŭropie, ale i ŭ Kitai i krainach Centralnaj Azii i na jakoj zarablajuć nie tolki biełarusy, ale i palaki, litoŭcy i łatyšy.
Tamu ŭ bazavym scenary možna mierkavać, što paśla zaviaršeńnia rekanstrukcyi trasy ŭ «Kuźnicy-Bruzhach» adnovicca ruch dla aŭtobusaŭ i pasažyrskaha transpartu.
Daterminovaje adkryćcio miažy Litvoj taksama ŭkazvaje na toje, što zakryćcio miažy — heta nie toje, što źnižaje napružanaść u rehijonie.
U raskładzie, jaki vymaloŭvajecca, moža adbycca tak, što režym Łukašenki budzie imknucca maksimalna narmalizavać adnosiny z Polščaj. Heta vyhadna nie tolki z ekanamičnaha i łahistyčnaha punktu hledžańnia, ale i vydatna padychodzić dla demanstracyi taho, što ź im lepiej vieści dyjałoh (chaj i nie publičny), čym demanstratyŭna cisnuć na jaho.
I takaja prahmatyčnaja pazicyja Polščy budzie vyhladać zrazumiełaj, bo lepiej mieć spakoj na ŭschodniaj miažy i zadavoleny biznes u pryhraničnym rehijonie, čym vyłaŭlivać mihrantaŭ i nieści straty praz zakrytuju miažu.
Tym bolš što ŭ abodvuch vypadkach režym Łukašenki nikudy nie dzieniecca.
Nie ŭsie dyktatary adnolkava škodnyja
Takim čynam, Biełaruś — na hora dla biełarusaŭ — moža stać druhim Turkmienistanam, Tadžykistanam ci, kali chočacie, Azierbajdžanam. Palityčnyja režymy va ŭsich troch krainach choć i roznyja, ale vielmi dalokija ad demakratyčnych.
Emomali Rachmon kiruje Tadžykistanam jašče na niekalki hadoŭ bolš, čym Łukašenka Biełaruśsiu. A kryminalnuju adkaznaść za kamientary i padabajki ŭ sacyjalnych sietkach tam admianili tolki sioleta. Pa stanie na maj 2025 hoda, za aktyŭnaść u internecie ŭ turmach Tadžykistana znachodziłasia bolš za 1500 čałaviek.
U Turkmienistanie, dzie dziejny prezident Sierdar Bierdymuchamiedaŭ atrymaŭ uładu ŭ spadčynu ad baćki, situacyja z demakratyjaj i pravami čałavieka jašče horšaja. Pry hetym kraina niejtralnaja, tamu pytańniaŭ da jaje z boku zachodnich krain nie šmat.
U Azierbajdžanie ŭłada da Ilchama Alijeva pierajšła ŭ spadčynu, apazicyja tam razdušanaja, a pa padlikach pravaabaroncaŭ naličvajecca kala 350 palitviaźniaŭ.
Hałoŭnaje adroźnieńnie Biełarusi ad hetych krain — nie tolki ŭ tym, što my hieahrafična znachodzimsia ŭ centry Jeŭropy, a ŭ tym, što režym Łukašenki nie tolki ładzić teror u dačynieńni da svaich hramadzian, ale i nie daje spakojna žyć susiedziam.
Kali my praanalizujem usie sankcyi i abmiežavańni ŭ dačynieńni da Biełarusi, to staje vidavočnym, što sapraŭdy surjoznuju reakcyju pavodziny režymu vyklikali tolki tady, kali jahonyja dziejańni zakranali intaresy inšych krain.
Pieršy taki prykład — prymusovaja pasadka samalota z Pratasievičam na borcie, jaki vykonvaŭ unutryjeŭrapiejski rejs z Hrecyi ŭ Litvu.
Druhi — štučnaje stvareńnie mihracyjnaha kryzisu.
Ale i heta drobiaź u paraŭnańni z tym, kali Łukašenka zrabiŭ Biełaruś suahresaram u vajnie z Ukrainaj. Mienavita za nadańnie terytoryi dla napadu naša kraina atrymała samyja žorstkija z usich abmiežavańniaŭ.
Nijakija falsifikacyi vybaraŭ, represii, katavańni i inšyja paskudstvy ŭ dačynieńni da biełarusaŭ nie mieli takich nastupstvaŭ.
Jašče letaś ja kazaŭ, što kali ŭ 2025 hodzie adbuducca mierkavanyja pieramovy pa Ukrainie, to razam ź imi buduć vybudoŭvacca novyja praviły ŭzajemaadnosin pamiž Zachadam i Rasijaj.
I što ŭ takim scenary Biełaruś moža zastacca «terytoryjaj, biassprečna zamacavanaj za Rasijaj», i ni Złučanyja Štaty, ni Jeŭrasajuz nie stanuć hetamu piarečyć.
Padziei apošnich dzion ukazvajuć na toje, što tektaničnyja zruchi na ŭkrainskim kirunku ŭsio jašče mohuć adbycca ŭ miežach 2025 hoda abo ŭ pieršaj pałovie 2026-ha.
Apubličany dniami mirny płan Trampa pakazvaje, što stvarali jaho, kab załahodzić i ŭmiratvaryć Rasiju.
Ci budzie jon padpisany ŭ tym vyhladzie, jaki trapiŭ u ŚMI, i ci budzie naohuł dasiahnuty niejki prahres u pytańniach spynieńnia vajny — nieviadoma, ale jahony źmiest i rytoryka administracyi Trampa vyrazna ŭkazvajuć na toje, što prynamsi Štaty hatovyja da vymaloŭvańnia novych čyrvonych rys i ŭtvareńnia novych pravił va ŭzajemaadnosinach pamiž Zachadam i Rasijaj.
Usie hetyja źmieny, jakija adbyvajucca i mohuć adbycca ŭ ahladnaj pierśpiektyvie, — nie niasuć ničoha dobraha Biełarusi, kali hladzieć na ich u hłabalnym sensie.
Našu krainu takoje rašeńnie pakidaje ŭ «zonie ŭpłyvu Maskvy», i heta, jak padzieł Jeŭropy paśla Druhoj suśvietnaj vajny, moža być na doŭhija dziesiacihodździ.
U niejkich drobnych pytańniach, jak adkryćcio miežaŭ, viartańnie pasłoŭ i źniaćcie peŭnych sankcyj, jakija nanosili škodu ŭ pieršuju čarhu šarahovym biełarusam, a nie režymu Łukašenki, možna ŭbačyć pazityŭ, ale na sapraŭdy adčuvalnyja źmieny ŭ Biełarusi bieź źmien u Rasii pry takim varyjancie spadziavacca dakładna nie varta.
Heta nie značyć, što jeŭrapiejskaja budučynia Biełarusi pierastanie zaležać ad žadańnia samich biełarusaŭ. Ale mnohaje budzie zaležać ad pavodzinaŭ Zachadu i ŭ pieršuju čarhu Jeŭrasajuza ŭ cełym i našych susiedziaŭ pa ES u pryvatnaści.
Dva varyjanty raźvićcia padziej u Biełarusi
U krain Jeŭropy jość vybar: navučycca bolš vyrazna adroźnivać narod Biełarusi ad režymu Łukašenki abo pastavić pamiž imi znak roŭnaści i całkam i poŭnaściu źmirycca z tym, što heta ledź nie častka Rasii, i stavicca da Biełarusi i jaje žycharoŭ varta, jak da Rasii i rasijan.
Pieršy varyjant — pazityŭny dla biełarusaŭ tut i ciapier i dla Biełarusi ŭ budučyni. Jeŭrasajuz moža padtrymlivać hramadzianskuju supolnaść, biełaruskija inicyjatyvy i ŚMI. Moža adnavić narmalnuju vydaču viz, nie čynić pieraškod tym, chto choča padarožničać pa Jeŭropie, pracavać tam ci vučycca ŭ jeŭrapiejskich VNU.
Zachad moža praciahvać baraćbu za sercy i rozumy biełarusaŭ, kab u hramadstvie mahli raźvivacca prajeŭrapiejskija nastroi, kab ludzi na ŭłasnyja vočy mahli bačyć, što Zachad zahnivaje tolki ŭ vypuskach biełaruskaj i rasijskaj prapahandy.
Prykład 2020 hoda vydatna pakazaŭ, jak u prarasijskaj dyktatury hramadstva moža raźvivacca ŭ advarotnym kirunku, i bolšaść nasielnictva moža być suprać dziejučaha režymu navat z ulikam taho, što nie moža jaho zrynuć.
Heta nie daść mamientalnaha vyniku, ale budzie budavać i ŭmacoŭvać padmurak dla taho, kab pry źjaŭleńni nastupnaha akienca mahčymaściej Biełaruś narešcie zmahła vyzvalicca i stać častkaj Jeŭropy, a nie «ruskaha śvietu» ŭ samym horšym razumieńni hetaha vyrazu.
A kali Zachad praciahnie palityku izalacyi biełarusaŭ ad Jeŭropy, to budzie absalutna nie dziŭna, kali my pačniem nazirać za tym, jak siarod nasielnictva buduć raści simpatyi da Rasii i režymu Łukašenki.
Paśla viartańnia da ŭłady Donalda Trampa stała vidavočnym, što Zachad u budučyni budzie bolš aściarožnym u pamknieńniach dapamahać byłym krainam SSSR u ich žadańni vyrvacca z maskoŭskaj arbity, bo vypadak z Ukrainaj pakazaŭ, što heta moža być baluča i doraha dla ŭsich. Tamu stratehija pavodzinaŭ u styli «nie złavać dziadoŭ» — samaja vidavočnaja.
My staim na parozie vymaloŭvańnia novych čyrvonych rys i vybudoŭvańnia novaj stratehii adnosin pamiž Zachadam i Rasijaj.
Na žal, sama naša kraina ŭ hetym padziele zastajecca na adnym baku z Rasijaj, ale ŭ jakim kirunku budzie raźvivacca biełaruskaje hramadstva — šmat u čym budzie zaležać nie tolki ad nas z vami, ale i ad stratehii Jeŭrasajuza adnosna biełarusaŭ.
Ciapier čytajuć
Jaŭhiena Bułku abvinavačvajuć u machlarstvie ŭ Dubai na $1 miljon. A jon kaža, što sam paciarpieły1
Kamientary