Daśledavańnie evalucyi śviedčyć: čym daŭžejšy vialiki palec, tym bolšy mozh
Vialiki mozh i sprytnyja ruki — dźvie rysy, jakija vyłučajuć čałavieka. Daŭno isnavała hipoteza, što jany raźvivalisia razam, ale dokazaŭ nie było. Novaje daśledavańnie pralivaje śviatło na hetuju zahadku: navukoŭcy vyjavili pramuju suviaź pamiž daŭžynioj vialikaha palca i pamieram mozhu nie tolki ŭ ludziej, ale i va ŭsich prymataŭ.
Nadzvyčajnaja evalucyja čałavieka časta tłumačycca dźviuma vyznačalnymi rysami: vialikim mozham i vielmi sprytnymi rukami. Razam jany zrabili mahčymym raźvićcio pryład pracy, uźniknieńnie składanych kultur i zdolnaść adaptavacca da samych roznych umoŭ navakolnaha asiarodździa.
Niekatoryja daśledčyki mierkavali, što hetyja rysy raźvivalisia adnačasova, upłyvajučy adna na adnu. Ideja vyhladaje pierakanaŭča: kali našy prodki pačali manipulavać pradmietami z usio bolšaj dakładnaściu, razumovyja patrabavańni dla vykarystańnia instrumientaŭ mahli stymulavać pavieličeńnie ich mozhu. I naadvarot, rost mozhu moh dazvolić bolš składanaje vykarystańnie ruk.
Adnak, jak piša New Atlas, niahledziačy na pryvabnaść hetaj hipotezy sumiesnaj evalucyi, dokazy zastavalisia pieravažna ŭskosnymi. Danyja paleantałohii i archieałahičnyja znachodki pakazvali na suviaź, ale nie davali kančatkovaha dokazu pryčynna-vynikovaj suviazi.
Novaje daśledavańnie, apublikavanaje ŭ časopisie Communications Biology, pralivaje śviatło na toje, jak spryt ruk i intelekt čałavieka mahli raźvivacca razam. Navukoŭcy praanalizavali 94 vidy prymataŭ, jak sučasnych, tak i vymierłych, vykarystoŭvajučy składanyja statystyčnyja mietady, jakija abjadnoŭvajuć evalucyjnuju historyju z madelavańniem.
Jany vyjavili ŭstojlivuju suviaź: vidy z adnosna daŭžejšymi vialikimi palcami, jakija adyhryvajuć klučavuju rolu ŭ dakładnym zachopie, jak praviła, mieli i bolšy mozh. Heta śviedčyć ab tym, što spryt ruk i evalucyja mozhu źviazany va ŭsioj linii prymataŭ — ad lemuraŭ da ludziej. Charakterna, što hetaja zakanamiernaść zachavałasia, navat kali danyja pra čałavieka byli vyklučany z analizu.
«My zaŭsiody viedali, što naš vialiki mozh i sprytnyja palcy vyłučajuć nas, ale ciapier my bačym, što jany nie evalucyjanavali paasobku, — patłumačyli aŭtary daśledavańnia. — Kali našy prodki stanavilisia bolš umiełymi ŭ manipulavańni pradmietami, ich mozh pavinien byŭ adaptavacca dla apracoŭki hetych novych navykaŭ. Hetyja zdolnaści ŭdaskanalvalisia na praciahu miljonaŭ hadoŭ evalucyi mozhu».
Značnaja častka nieakorteksa (novaj kary) i mazžačka prymataŭ adkazvaje za zrokava-matorny kantrol — kaardynacyju taho, što my bačym, z tym, jak my ruchajemsia. Mienavita pavieličeńnie hetych abłaściej mozhu tłumačyć bolšuju častku varyjacyj u pamierach mozhu roznych vidaŭ prymataŭ.
Daśledčyki vyrašyli pravieryć suviaź pamiž hetymi dvuma adździełami mozhu (nieakorteksam i mazžačkom) i daŭžynioj vialikaha palca.
Vykarystoŭvajučy madeli, jakija adnačasova teściravali ŭpłyŭ abiedźviuch abłaściej, jany vyjavili značnuju stanoŭčuju suviaź pamiž daŭžynioj vialikaha palca i pamieram nieakorteksa. U toj ža čas suviazi z mazžačkom vyjaŭlena nie było. Hetyja vyniki zastavalisia niaźmiennymi navat pry asobnym analizie kožnaha adździeła, što padkreślivaje ŭnikalnuju rolu mienavita nieakorteksa ŭ raźvićci sprytu ruk.
«Našy vyniki padkreślivajuć rolu manipulatyŭnych zdolnaściej u evalucyi mozhu i pakazvajuć, nakolki ŭzajemaźviazany cialesnyja i niejronnyja adaptacyi ŭ evalucyi prymataŭ», — robiać vysnovu navukoŭcy.
Finalistak konkursu «Mis Biełaruś — 2025» vyvieli na scenu ŭ kaściumach z cytatami Łukašenki19
Kamientary