Try malaŭničyja prysiadzibnyja parki, jakija varta naviedać uvosień
Vosień — samy čas, kab pašpacyravać na samocie i parabić najiaskraviejšych fota ŭ pryhožych łakacyjach. U vandroŭcy Budzma.org prapanujecca sumiaścić hetyja dźvie mety dy naviedać niekalki prysiadzibnych parkaŭ, što zachavalisia da našych dzion z minułych stahodździaŭ. Heta Radziviłaŭski park u Niaśvižy, adzin z najbujniejšych piejzažnych parkaŭ Biełarusi ŭ kolišnich Bialmontach dy park pry siadzibie Ahinskich u Zaleśsi.
Niaśviž
Pieršy prysiadzibny park, u jaki varta trapić uvosień — heta niaśvižski. Jon byŭ zakładzieny pry, badaj, samym viadomym siarod turystaŭ Biełarusi pałacy. Kali być dakładnymi, pry Radziviłaŭskim pałacy ŭ Niaśvižy zaraz cełych piać parkaŭ. Jany i ŭtvarajuć unikalny pryrodny ansambl razam z šeraham sažałak, mastkoŭ, skulptur i mnostvam raznastajnych prysadaŭ.
Historyja miascovaha parku pačałasia ŭ XVII stahodździ, kali ŭ Niaśvižy haspadaryŭ Mikałaj Kryštof Radzivił Sirotka. Tady pry pałacy byŭ zakładzieny italjanski sad, a paśla, za Michałam Kazimiram Rybańkam, kala siadziby byŭ raźbity francuzski park, jaki mieŭ navat ułasnuju nazvu «Kansalacyja», ci «Uciecha».
Najbolšy ž uniosak va ŭparadkavańnie navakolnaj terytoryi ŭniesła kniahinia Maryja Darota de Kastelan. Dziela hetaha jana zaprasiła ŭ Niaśviž viadomych u Jeŭropie majstroŭ sadova-parkavaha mastactva. Drevy, vysadžanyja pry siadzibie, byli pryviezienyja ź Bierlinskaha hadavalnika, zamkavyja vały zasadzili ružami, i ŭsia hetaja pryhažość była azdoblenaja malaŭničymi terasami dy altankami dla adpačynku.
Z časam uvieś prysiadzibny pryrodny masiŭ byŭ pavialičany da piaci parkaŭ: Zamkavaha, Staroha, Japonskaha, Anhlijskaha i Novaha, jakija my možam naviedać i siońnia.
Zamkavy park składajecca z prysadaŭ uzdoŭž abarončaha rova i damby. Stary park pačynajecca ad staradaŭniaj bramy, što mieścicca na paŭnočny ŭschod ad pałaca. Japonski park pieršapačatkova zakładaŭsia pavodle ŭschodniaha ŭzoru z usimi adpaviednymi azdableńniami: karlikavymi drevami, mudrahielistymi ściažynami dy sadam kamianioŭ. Ale ciapier jaho amal nie adroźnić ad usich astatnich.
Anhlijski i Novy parki možna pabačyć na supraćlehłym bierazie raki Uša. Viadoma, što Anhlijski park byŭ ulubionym miescam konnych špacyraŭ haspadaroŭ niaśvižskaha pałaca, a z Novym źviazanaja kranalnaja rodavaja lehienda. Hety park jašče nazyvajuć Marysin, u imia zabitaj dački kniazioŭny Maryi Radzivił, jakaja zakachałasia ŭ niezamožnaha šlachciča Jana. U 1980-ch hadach u pamiać Maryi i Jana ŭstalavali dźvie skulptury na Vyśpie kachańnia ŭ Marysinym parku. Taksama i siarod prysadaŭ parka jość skulptura Maryi, jakuju ŭ ciemry možna ŭspryniać za zdań dy mocna pierapužacca.
Bialmonty
Reštki prysiadzibnaha parku Hilzenaŭ-Plateraŭ zachavalisia ŭ vioscy Achremaŭcy Brasłaŭskaha rajona. Achremaŭcy ŭtvarylisia ŭ siońniašnich svaich miežach na bierazie voziera Dryviaty za savieckim časam, kali abjadnalisia dźvie vioski: niepasredna Achremaŭcy i falvarak Bialmonty. U 1748 hodzie navakolnyja ziemli ŭ Achramovičaŭ nabyŭ vajavoda mienski Jan Hilzen. A ŭžo jahony syn, Juzaf Hilzen, zakłaŭ na vysokim uzhorku na bierazie Dryviataŭ šykoŭnuju siadzibu ź italjanskim piejzažnym parkam i nazvaŭ svoj novy majontak Bialmonty, što ŭ pierakładzie z francuzskaj movy aznačaje «pryhožaja hara».
Nastupnymi haspadarami Bialmontaŭ byli pradstaŭniki rodu Plateraŭ. U XIX stahodździ Bialmonty stali kulturnym centram Brasłaŭščyny, tut haściavali viadomyja asoby svajho času. U majontku mieściŭsia pryvatny muziej, dzie była vystaŭlenaja vialikaja archieałahičnaja kalekcyja, siamiejnaja biblijateka Plateraŭ źmiaščała niekalki tysiač staražytnych vydańniaŭ. U Bialmontach haściavaŭ i Napaleon Orda, jaki pakinuŭ try zamaloŭki siadziby, pavodle jakich my možam mierkavać pra toje, jak vyhladała siadziba Plateraŭ u 1876 hodzie. Padčas Pieršaj suśvietnaj vajny pałac Plateraŭ byŭ paškodžany.
Usiu meblu, biblijateku, muziej, ekspanaty jakoha byli pieradadzienyja haspadarami Vilenskamu ŭniviersitetu, vyvieźli ŭ Rasiju, adkul, viadoma, jany da nas tak i nie viarnulisia. A padčas Druhoj suśvietnaj vajny adnoŭleny pałac uščent źniščyli partyzany dy razabrali reštu na budaŭničyja materyjały.
Ad vialikaha pałacava-parkavaha ansambla da našaha času zachavaŭsia park, jaki ŭ svoj čas ličyŭsia druhim pa vieličyni paśla Radziviłaŭskaha ŭ Niaśvižy. Zaraz jahonaja płošča kala 62 ha. Tut siońnia prakładzienaja ekaściežka praciahłaściu dva kiłamietry. Na terytoryi parku možna pabačyć reštki padmurka kolišniaj siadziby i nanova adbudavany kaścioł. Park uražvaje svaimi maštabami, reštkami vodnaj sistemy dy ŭzhorystym reljefam. Tut na kožnaj ściažynie adčuvajecca duch staraśvietčyny dy ŭźnikajuć vobrazy dalokaj minuŭščyny.
Uvosień u parku asabliva malaŭniča i faktyčna niama naviednikaŭ, u adroźnieńnie ad ludnaha Niaśviža, tamu dla vosieńskich špacyraŭ na samocie jon jak najlepš pasuje.
Zaleśsie
Dalej prapanujem rušyć u park, dzie, mahčyma, padčas rehularnych špacyraŭ Michał Kleafas Ahinski natchniŭsia na napisańnie svajho znakamitaha pałaneza «Raźvitańnie z Radzimaj». Park byŭ zakładzieny haspadarami siadziby ŭ Zaleśsi ciapierašniaha Smarhonskaha rajona naprykancy XVIII — pačatku XIX stahodździa pry draŭlanym pałacy. A z 1802 hoda, kali toj pierajšoŭ va ŭłasnaść Michała Ahinskaha, pałac byŭ pierabudavany ŭ vieličny muravany budynak u styli kłasicyzm, jaki možna pabačyć i siońnia dobra adrestaŭravanym, razam z trapičnaj aranžarejaj pry im.
Vakoł pałaca haspadary raźbili dva šykoŭnyja parki — francuzski rehularny, ad jakoha siońnia zachavalisia lipavyja prysady, i anhlijski ramantyčny, zachavany da siońnia ŭ dobrym stanie. Dziela ŭparadkavańnia navakolnaj terytoryi Ahinskija zaprasili ŭ Zaleśsie viadomych vilenskich batanikaŭ svajho času — Stanisłava Jundziła i Juzafa Strumiłu. Parki byli azdoblenyja altankami va ŭschodnim styli, adna ź jakich siońnia adnoŭlenaja. Jak i stylizavany pad antyčnaść «Chram Amielii», nazvany ŭ honar dački aŭtara znakamitaha pałaneza.
Siońnia płošča prysiadzibnaha parku ŭ Zaleśsi składaje 35 ha, i jon źjaŭlajecca bataničnym pomnikam respublikanskaha značeńnia. Tut možna sustreć 29 vidaŭ dreŭ, siarod jakich zachavalisia i ekzoty: viejmutava chvoja, kanadskaja tapola, śpireja i šmat inšych cikavych raślin. U parku zachavalisia i reštki kolišniaj vodnaj sistemy ź vialikaj sažałkaj, jakaja ad stvareńnia siłkujecca dźviuma rečkami Babrynkaj i Rudzicaj, jakija taksama arhanična ŭpisanyja ŭ prastoru parku.
Aproč prysadaŭ, vodnaj sistemy z kaskadam malaŭničych mastkoŭ, utulnych altanak na prastory parku byli ŭstalavanyja niekalki pamiatnych kamianioŭ. Dva ź ich zachavalisia i da našych dzion. Adzin ź ich — u honar Tadevuša Kaściuški i paŭstancaŭ 1794 hoda, druhi — u honar nastaŭnika Michała Kleafasa Ahinskaha Žana Rale, jaki mocna paŭpłyvaŭ na raźvićcio asoby budučaha znakamitaha kampazitara. Ich nie prosta znajści, kali dakładna nie viedać, kudy iści. Raim pašukać samastojna, błukajučy pakručastymi ściežkami, prakładzienymi niekalki stahodździaŭ tamu siarod malaŭničych krajavidaŭ.
Ciapier čytajuć
Andrej Pavuk uładkavaŭsia kiroŭcam tralejbusa ŭ Vilni i raskazaŭ, jak jano18
Kamientary
jakija letuvisskija imiony i proźviščy...
Letaś hetaj paróiu ŭžo čatyry dni jak śnieh lažaŭ, jaki potym rastaŭ dy narabiŭ hraziuki, zabiŭšy usio, što jašče nie adćviło j niedažyło svoj viek. A sioleta, vo, asieńnija, poźnija rozy, u samych roznych kolerach i aramatach, na fonie ružova-žoŭtych klonaŭ... Fantastyka. A inšyja žychary asieńnich parkaŭ poruč, u tym samym karnavale... Heta niezabyŭna. Ale fotak ja, viadoma ž, dadam, budu zimoju da ich źviartacca.