Архіў

Аўтарытарызм на аўтарытарызм не мяняюць

ФОТА IREX-PROMEDIA

У пэўных дэмакратычных колах папулярнымі сталі разважаньні: маўляў, абвастрэньне канфлікту паміж афіцыйным Менскам і Масквой вось-вось прывядзе да доўгачаканых палітычных зьменаў у нашай краіне.

ФОТА IREX-PROMEDIA
Расея адхіліць Лукашэнку ад улады, новы ўрад, прызначаны Крамлём, пачне палітычныя й эканамічныя рэформы зьверху, у Беларусі нарэшце ўсталюецца дэмакратыя.

Праўда, давядзецца крыху паступіцца сувэрэнітэтам, хоць Расея наўрад ці пойдзе на поўнае паглынаньне Беларусі — дзеля эканамічных праблемаў, якія непазьбежна паўстануць у гэтым выпадку, і празь незадаволенасьць Захаду гэтым крокам Крамля. Нават багатая Заходняя Нямеччына заплаціла за інкарпарацыю ўсходніх земляў падзеньнем ВУП і стагнацыяй эканомікі ў 1990—93 г. Да таго ж Расея, ЗША і Вялікая Брытанія зьяўляюцца гарантамі незалежнасьці Беларусі пасьля вываду з нашай тэрыторыі ядравай зброі. Інкарпарацыяй Расея паставіла б сваіх заходніх партнэраў у няёмкае становішча.

Галоўнае — веліч

Слабасьць гэтых аргумэнтаў відавочная. Расея не належыць да краінаў, якія дзейнічаюць рацыянальна, падлічваючы ўсе плюсы і мінусы тых ці іншых палітычных рашэньняў. Вельмі важную ролю ў часе выбару палітычнага курсу грае ірацыянальны фактар “велічы дзяржавы”. Дзеля яго Расея ўжо шэсьць гадоў вядзе крывавую вайну ў Чачэніі, дзеля яго Пуцін загадаў спэцназу “вызваляць” закладнікаў “Норд-Осту”, рызыкуючы жыцьцямі і закладнікаў, і спэцназу, а ня весьці перамовы з тэрарыстамі. Беларускае пытаньне таксама належыць да ліку тых, дзе аргумэнты на карысьць “Вялікай Расеі” пераважаюць здаровы сэнс.

Падчас нядаўніх слуханьняў у Думе па пытаньні беларуска-расейскай інтэграцыі, дэпутаты нават і не хавалі сваіх плянаў інкарпарацыі Беларусі. Як адзначыў у інтэрвію газэце “Белорусский рынок” адзін з удзельнікаў слуханьняў зь беларускага боку Валеры Карбалевіч, “беларускія і расейскія ўдзельнікі разумелі інтэграцыю па-рознаму. Першыя — як узаемавыгаднае эканамічнае й палітычнае супрацоўніцтва, дапамогу Расеі ў дэмакратызацыі Беларусі; другія — як аб’яднаньне ў адну дзяржаву. І гэтае пытаньне, на жаль, ніяк не абмяркоўвалася”.

“Дзеля іхнага дабра”

А пасьля таго, як пуцінская Расея “пасябравала” з ЗША на глебе антытэрарыстычнае барацьбы, захаваньне гэтага хаўрусу часам падаецца на Захадзе больш істотным, чым сувэрэнітэт невялікай краіны, якая яшчэ й належыць да “восі зла”. Інкарпарацыя Беларусі ў склад Расеі робіцца для “ейнага ж дабра” і будзе непазьбежна суправаджацца “ейнай дэмакратызацыяй” і “абаронай правоў” тутэйшага насельніцтва. Так, напэўна, патлумачаць расейскія палітыкі сваім заходнім калегам сэнс аншлюсу, калі той адбудзецца.

Але гісторыя ня ведае ніводнага выпадку, калі б мэтраполія рабіла сваю калёнію вольнай і дэмакратычнай, не даючы ёй незалежнасьці. Уявім сабе: народ залежнай краіны атрымаў ад “гаспадара” права свабодна выяўляць сваю волю — у тым ліку і волю аддзяляцца й аднаўляць незалежнасьць. Нават дэмакратычная Брытанія праводзіла жорсткую каляніяльную палітыку ў Індыі, Паўднёвай Афрыцы, Аўганістане. Лібэральныя рэформы там — накшталт увядзеньня мясцовага самакіраваньня ў Індыі ў 1919 г. ці пашырэньня выбарчых правоў індусаў у 1935 г. — былі вымушанымі крокамі брытанскіх уладаў у адказ на масавую нацыянальна-вызвольную барацьбу, якая ў Індыі праводзілася негвалтоўнымі мэтадамі (“сат’яграха”).

Моцная рука

Адносна практычнай магчымасьці замяніць сёньняшнюю дыктатуру ў незалежнай Беларусі на заўтрашнюю дэмакратыю ў складзе Расеі ўзьнікаюць яшчэ большыя пытаньні. Сама Расея не зьяўляецца дэмакратычнай краінай. Калі раней можна было казаць пра пэўныя тэндэнцыі дэмакратызацыі, пра марудны і пакутлівы шлях палітычных рэформаў зьверху пры Ельцыну, пра дэмакратыю хоць бы ў сталіцах і буйных гарадах, дык пасьля прыходу да ўлады Пуціна аб гэтым не даводзіцца нават узгадваць. Расейскія рэформы спыніліся на ўвядзеньні рынкавай эканомікі і прыватызацыі дзяржаўнай маёмасьці. У сучаснай Расеі амаль згібела канкурэнцыя палітычных альтэрнатываў, правая і левая апазыцыя Пуціну зрабіліся памяркоўнымі й кішэннымі, становішча незалежных СМІ значна пагоршылася, у расейскіх рэгіёнах адбываюцца масавыя парушэньні правоў чалавека. Сапраўдныя дэмакратычныя інстытуты і працэдуры расейскай кіроўнай эліце пакуль не спатрэбіліся.

Не бывае дэмакратычных імпэрый

Гэта тлумачыцца шэрагам прычынаў. Па-першае, праблема нацыянальнай ідэнтычнасьці ў шматнацыянальнай і шматканфэсійнай Расеі па-ранейшаму пакідае актуальнай дылему, выказаную ў свой час Зьбігневам Бжазінскім: “Расея можа быць альбо імпэрыяй, альбо дэмакратыяй, але яна ня можа быць і адным, і другім адначасова”. Па-другое, урады Гарбачова—Ельцына спрабавалі аўтарытарнымі мэтадамі ўводзіць дэмакратыю спачатку ў СССР, потым — у Расеі. Гэта непазьбежна вяло да аслабленьня інстытутаў народаўладзьдзя, парлямэнтарызму. Разбурэньне старых палітычных інстытутаў не суправаджалася стварэньнем новых, укарэненых у грамадзтве. У выніку паўстала жорсткая цэнтралізаваная сыстэма, якая зь цяжкасьцю паддаецца рэфармаваньню.

Дэмакратызацыя ў Расеі суправаджалася павелічэньнем разрыву паміж багатымі і беднымі, ростам злачыннасьці, аслабленьнем міжнародных пазыцыяў краіны, зрошчваньнем некаторых рэгіянальных элітаў з злачыннымі групоўкамі. Гэта расчаравала выбаршчыкаў у “дэмакратыі”. У сярэдзіне 90-х чвэрць расейцаў выказвалася за моцную руку, “за расейскага Піначэта”. Прызначэньне Пуціна прэзыдэнтам у 2000 г. і сталася своеасаблівым адказам кіроўнай эліты на ёю ж справакаваныя прааўтарытарныя зьмены ў грамадзкай сьвядомасьці.

Колькі дэмакратыі ў Калмыкіі

Ніякі варыянт далучэньня Беларусі да Расеі не спрычыніцца да зьнішчэньня аўтарытарных парадкаў і рэфармаваньня палітычных ды эканамічных інстытутаў у нашай краіне. Беларусь пераўтворыцца ў адзін (ці ў 6) рэгіён(аў) Расеі, кшталту Калмыкіі ці Краснадарскага краю, дзе “не ступала нага ніводнага дэмакрата”. Эканоміка трапіць пад поўны кантроль расейскага напаўкрымінальнага капіталу, значна абвострыцца праблема беспрацоўя і сацыяльная сытуацыя ў выніку прыватызацыі беларускіх прадпрыемстваў бізнэсоўцамі з усходу. Таму ўсур’ёз ня можа нават абмяркоўвацца прапанова: мы вызваляем вас ад дыктатуры, а вы аддаяце нам свой сувэрэнітэт. Наступствам такога гешэфту сталася б замена аднае формы аўтарытарызму на іншую, пераадолець якую беларускаму грамадзтву было б значна цяжэй, чым адхіліць ад улады сучасны палітычны рэжым. Адзіным шляхам Беларусі да дэмакратыі й дабрабыту зьяўляецца шлях захаваньня і ўмацаваньня нацыянальнай незалежнасьці.

Уладзімер Роўда

Каментары

Цяпер чытаюць

Як быць маладым бацькам у 66 гадоў, пра мару і пра новы альбом — у гутарцы з легендаю фолку Іванам Кірчуком1

Як быць маладым бацькам у 66 гадоў, пра мару і пра новы альбом — у гутарцы з легендаю фолку Іванам Кірчуком

Усе навіны →
Усе навіны

Расія і Украіна правялі чарговы абмен целамі загінулых вайскоўцаў. Ён ішоў праз Беларусь

«Раз'язджаліся проста па тратуарах». Каля новага стадыёна пасля матча адбыўся калапс2

Украінцы нанеслі ўдар высокадакладнымі снарадамі па базе расійскіх войскаў у Курскай вобласці ВІДЭА1

Спецслужбы выходзяць на кантакт з актывістамі праз фэйсбук: што вядома і як сябе абараніць1

Мінздароўя баіцца, што пакістанцы прывязуць у Беларусь ліхаманкі Крым-Конга і Чыкунгунья8

Відэа, у якім кіраўнік Крычава прасіў жыхароў ахвяраваць на прыпынкі, выдалілі пасля рэзанансу1

Ад 5 рублёў за штуку і букеты да 45 рублёў. На Камароўцы зацвілі півоні

На тэрыторыі Беларусі заблакавалі тыкток-каналы Ціханоўскай і Латушкі15

Латвія разварочвае пасажырскія аўтобусы і вяртае іх у Беларусь. Вось у чым прычына16

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Як быць маладым бацькам у 66 гадоў, пра мару і пра новы альбом — у гутарцы з легендаю фолку Іванам Кірчуком1

Як быць маладым бацькам у 66 гадоў, пра мару і пра новы альбом — у гутарцы з легендаю фолку Іванам Кірчуком

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць