Ty śpiš, a mozh pracuje. Jak z dapamohaj prostaha truka rašać u śnie prablemy i naradžać idei
Časam najlepšyja idei prychodziać, kali my pierastajom śviadoma kantralavać svaje dumki. Karotki son moža adčynić dźviery dla niestandartnych rašeńniaŭ, bo mienavita tady mozh splataje dalokija asacyjacyi ŭ niečakanyja kambinacyi. Raskazvajem, jak heta pracuje.
Jaskravy prykład taho, jak u śnie prychodziać vydatnyja idei, heta historyja niamieckaha chimika Frydrycha Kiekule. Jon doŭha nie moh zrazumieć strukturu bienzołu, pakul, pavodle lehiendy, nie ŭbačyŭ u śnie źmiaju, što kusała siabie za chvost. Hety vobraz padkazaŭ jamu hienijalnaje rašeńnie — malekularnuju strukturu ŭ vyhladzie kolca.
Nie mienš znakamity vypadak źviazany ź Dźmitryjem Miendzialejevym. Jak śćviardžaje papularnaja lehienda, paśla doŭhich i biezvynikovych rozdumaŭ jon ubačyŭ u śnie ŭsiu pieryjadyčnuju tablicu elemientaŭ u jaje kančatkovym vyhladzie. Pračnuŭšysia, jon nibyta adrazu zapisaŭ jaje na arkušy papiery.
U abodvuch vypadkach mozh, vyzvaleny ad ramak śviadomaha myśleńnia, praciahvaŭ apracoŭvać infarmacyju i znajšoŭ niečakany, elehantny adkaz na pytańnie, jakoje zdavałasia nievyrašalnym najavie.
Jak piša vydańnie Wysokieobcasy.pl, naš son nieadnarodny i składajecca ź niekalkich faz. Padčas hłybokaha snu hipakamp (centr pamiaci) «pierazapisvaje» ŭspaminy ŭ karu hałaŭnoha mozhu dla doŭhaterminovaha zachoŭvańnia.
Ale najbolš tvorčaj ličycca faza chutkaha snu (REM), kali mazhavaja aktyŭnaść vielmi vysokaja. Daśledavańni pakazali, što mienavita ŭ hetaj fazie pasłablajucca «kahnityŭnyja tarmazy», što dazvalaje našamu myśleńniu adychodzić ad šabłonaŭ i stvarać aryhinalnyja asacyjacyi.
Psichołah Dejdra Baret z Harvardskaj miedycynskaj škoły daśledavała fienomien «inkubacyi snoŭ».
Jana prasiła studentaŭ pierad snom intensiŭna dumać nad peŭnaj zadačaj (matematyčnaj, litaraturnaj ci asabistaj).
Vyniki ŭrazili: amal pałova ŭdzielnikaŭ paviedamiła, što ŭ śnie źjavilisia vobrazy ci idei, jakija dapamahli znajści rašeńnie. Časam heta byli pramyja adkazy, a časam — simvaličnyja padkazki, što nakiroŭvali dumki ŭ novy bok.
Adnak nie tolki hłyboki son važny. Najnoŭšyja daśledavańni pakazvajuć, što
dla kreatyŭnaści nadzvyčaj karysny stan na miažy snu i javy — tak zvany paŭson abo hipnahohija (faza N1). U hety momant łohika słabieje, a ŭjaŭleńnie pracuje na poŭnuju moc.
Navukoŭcy z Masačusieckaha technałahičnaha instytuta navat navučylisia ŭpłyvać na źmiest snoŭ na hetaj stadyi z dapamohaj hukavych stymułaŭ, kab metanakiravana stymulavać tvorčy praces.
Bolš za toje, u 2024 hodzie ŭ časopisie Frontiers in Sleep byŭ apisany instrumient, jaki dazvalaje inkubavać sny ŭ chatnich umovach z vykarystańniem prostych aŭdyjapaviedamleńniaŭ. Heta aznačaje, što paŭson — hety niaŭłoŭny momant pamiž javaj i snom — stanovicca dastupnym jak praktyčny instrumient dla stymulavańnia kreatyŭnaści dla kožnaha, a nie tolki dla ŭdzielnikaŭ śpiecyjalizavanych daśledavańniaŭ.
Zasnuć, kab ubačyć
Frydrych Aŭhust Kiekule i Dźmitryj Miendzialejeŭ — nie adzinyja, kamu son padkinuŭ hienijalnuju padkazku. Poł Makartni pačuŭ u śnie miełodyju Yesterday.
Salvador Dali praktykavaŭ «kantralavanyja sny»: jon zasynaŭ u kreśle z klučom u ruce; kali myšcy rassłablalisia, kluč padaŭ, budziŭ jaho. Mastak rabiŭ heta, kab złavić stan hipnahohii, kali śviadomaść znachodzicca pamiž snom i javaj. Mienavita tyja dziŭnyja vobrazy, što ŭźnikali ŭ hety momant, mastak adrazu ž zanatoŭvaŭ.
Padobnuju techniku vykarystoŭvaŭ i Tomas Edysan, jaki zasynaŭ ź mietaličnymi šarykami ŭ dałoniach, kab złavić momant na miažy snu, dzie, na jaho dumku, naradžalisia najlepšyja idei.
Zadańnie dla snu
Kab vykarystoŭvać hety patencyjał, možna pasprabavać prostuju techniku: pierad snom skancentravacca na prablemie, niby dajučy mozhu chatniaje zadańnie. Ranicaj važna trymać pad rukoj natatnik, kab adrazu zapisać lubyja ŭryŭki snoŭ, bo jany chutka vyślizhvajuć z pamiaci. Karysnym źjaŭlajecca i karotki dzionny son pa 15‑20 chvilin, jaki dapamahaje ŭvajści ŭ tvorčy stan hipnahohii.
Sučasnaja navuka razhladaje son nie jak stratu času, a jak mahutny paznavalny miechanizm. Kali Frejd bačyŭ u snach zašyfravanyja žadańni, to siońniašnija daśledčyki ličać ich ekśpierymientalnaj placoŭkaj mozhu, dzie biez cenzury łohiki možna spałučać fakty i emocyi. Tamu parada pieraspać z prablemaj maje tryvałaje navukovaje abhruntavańnie.
Litoviec Vitalijus Mockus zaniaŭ pasadu Stryžaka ŭ «Bajsole». Chto heta taki?34
Kamientary
Z 1981, u niapoŭnyja 30, pracavaŭ u FizTechie AN BSSR viadučym kanstruktaram, i tady ž upieršyniu sutyknuŭsia z pracaj navukoŭcaŭ. Prychodzić da mianie adzin i kaža, što treba ŭstrojstva, kab mahło padavać u prakatny stan (popieriečno-klinovoj prokatki) zahatoŭki roznaha dyjamietru i roznaj daŭžyni. Pačaŭ dumać i adnojčy śniu son: ja na mory, marskija chvali na im. Ja pračnuŭsia ad pravilnaj idei. Chvali mohuć prynimać i pieramiaščać zahatoŭki roznaha dyjamietru i daŭžyni. Zastavałasia prydumać ustrojstva. Prydumaŭ. Uvohule za čas pracy ŭ mianie było niekalki sumiesnych zajavak na vynachodstva z navukoŭcami FizTiecha. Sam ža navukoŭcam staŭ u BPI (siońnia BNTU), kudy mianie ŭziaŭ z saboj moj ruski načalnik.
Adnojčy my z susiedam pa domie va Ŭruččy-2 sabralisia (zduru) pad Novy hod pajechać na dačy niedaloka ad Smalavič i pahladzieć jak tam śnieh pažyvaje. Napiaredadni nočču śniu son: ja na svaim Maskvičy idu z dačy i pierad pravym kryłom raptoŭna ŭźnikaje čałaviek, ja rezka rul uleva i abjechaŭ momant. Uskočyŭ ad takoha sna. Pračnuŭsia. Pryblizna praz 12 hadzin u piać viečara ŭ kancy śniežnia pierad Novym hodam vyrtajemsia z dačy z susiedam. Zavirucha. Ja idu za dvuma čyrvonymi habarytnymi ahienčykami Žyhulonka, i raptoŭna jon rvanuŭ u levy bok darohi na Minsk, ja, nie dumajučy, aŭtamatam, rablu toje ž samaje, i ŭ hety momant la majho pravaha kryła źjaviŭsia čałaviek i ja iznoŭ rablu ryvok k levy bok darohi. Praź niekalki mietraŭ Žyhulonak pryniaŭ u prava i spyniŭsia. Ja taksama. "Ty čaho?", - pytajecca susied-pasažyr - "A moža chto-niebudź za nami niejak pa inšamu jechaŭ." Vadziła Žyhulonka i my vyjšli z mašyn i pajšli nazad pa darozie. Ubačyli HAZon z tupym nosam i la jaho vadziłu i cieła mužčyny, jakoha źbiŭ HAZon ź viciebskimi numarami. Vadziła Žyhulonka byŭ milicyjanier (u hraždankie), vyzvaŭ DAI i my ŭsio raspaviali jak było. Paźniej daviedalisia, što pa darozie da svajoj śmierci išoŭ ṕjany nie stary, a małady čałaviek, tamu vadziłu ź Viciebska ničoha nie było. Try dni potym ja byŭ u šoku. A zaraz pakul pisaŭ muraški pa ciełu biehali. Voś taki byŭ son i paśla jaho takaja adbyłasia rečaisnać na darozie Smalavičy-Minsk pad Novy hod.
Kłasičnyja prykłady: što rabić z ekzamienam, da jakoha nie padrychtavaŭsia, abo jak emihrantu, jaki niejak iznoŭ źjaviŭsia na radzimie, paźbiehnuć pieraśledu.
Mozh ža pierabiraje prablemy, jakija sustrakalisia ciaham dnia (naprykład, i praz naviny, praz uspaminy), i ŭ momant asłablenaj łohiki taksama nie razumieje ich aktualnaść.
2. Štučny Intelekt zaraz prydatny dla pošuku niestandartnych rašeńniaŭ, bo kreatyŭnaść i tryźnieńnie blizkija.
3. Nasamreč karysnaja zadača, jakuju bolš nichto, ŭ tym liku ŠI, nie dapamoža vyrašyć - heta pasprabavać pryhadać niešta z ułasnaha dośviedu, z taho, što zabyŭ.