Sapraŭdnaje biełaruskaje bałota — najlepšaje miesca dla pošukaŭ histaryčnych artefaktaŭ pa cełym šerahu pryčyn. Jak navukoŭcam udajecca zrabić adkryćci ŭ zvyčajnym na pieršy pohlad torfie, raźbirałasia rasijskaje vydańnie Sputnik.
Archieałahičnyja pomniki na samaj poŭnačy Biełarusi nie pieršy hod dorać dziŭnyja znachodki daśledčykam. Uvieś sakret — u tym, što artefakty znachodziacca ŭ torfie, dzie dreva i kostki biez dostupu pavietra zachoŭvajucca tysiačahodździami.
U papiarednija hady biełaruskim navukoŭcam traplalisia tut takija dziŭnyja vyraby z kości, jak łyžka abo flejta. U minułym hodzie archieołahi navat znajšli draŭlany koŭš, jaki mała čym adroźnivajecca ad sučasnaha.
Samaje cikavaje, što ŭsie jany źjaŭlajucca adnahodkami jehipieckich piramid. Pakul u Staražytnym Jehipcie niepasilnaj pracaj uzvodzili cudy śvietu, na biełaruskich aziorach ludzi spakojna hrali na flejcie i, viadoma, byli zaniatyja niejkaj, nie mienš važnaj spravaj.
Mielijaracyja na słužbie archieałohii
«Sioleta my pravodzili padvodnyja raskopki na pomniku Kryvina-3 — heta stajanka rańniaha etapu paŭnočnabiełaruskaj kultury (siaredzina i druhaja pałova III tysiačahodździa da našaj ery). Jana była zasnavanaja padčas najbolšaha padzieńnia ŭzroŭniu vady ŭ staražytnym voziery na hetym miescy», — raskazaŭ zahadčyk adździeła archieałohii pieršabytnaha hramadstva Instytuta historyi Maksim Čarniaŭski.
Takim čynam, pasielišča znachodzicca ŭ samym hłybokim kulturnym płaście ŭ paraŭnańni z usimi astatnimi pomnikami, jakija viadomyja ŭ hetym rehijonie.
Znajści pomnik udałosia dziakujučy nie samaj pryjemnaj vypadkovaści. U 1930-ja hady prosta nad archieałahičnym pomnikam pravodzilisia raboty pa vyroŭnivańni rečyšča rečki Kryvinki padčas mielijaracyi. Paźniej tut zanialisia zdabyčaj torfu.
«U 1978 hodzie hetuju stajanku znajšoŭ Edvard Zajkoŭski. Jana daśledavałasia naziemnym šlacham. Tady daśledčykam zdałosia, što jany znajšli kulturny płast. Tolki ciapier my zrazumieli, što ŭsie znachodki byli zroblenyja ŭ tym płaście torfu, jaki padniali sa dna kanała i razmazali pa bierazie», — udakładniŭ Maksim Čarniaŭski.
Kaścianyja karali
Ciapier biełaruskija archieołahi dakładna viedajuć, što sapraŭdny kulturny płast znachodzicca značna hłybiej u kanale i raźmiaščajecca navat nižej za ŭzrovień hruntavych vod.
«Abvodnienaść kruhły hod i mietr torfu źvierchu dajuć idealnuju, kali nie šykoŭnuju zachavanaść rečaŭ z arhaniki, to-bok dreva i kostak (a jašče burštynu, kary i navat viarovak)», — adznačyŭ archieołah.
Paśla čaho jon dadaŭ, što na hetym archieałahičnym pomniku ŭpieršyniu ŭdałosia znajści kamplekt kaścianych karalaŭ, tamu što ŭsie ich častki znojdzienyja ŭ adnym miescy.
«Heta amal trochkutnyja padvieski adnych karalaŭ, zroblenyja z trubčastych kostak. U ich uviersie jość adtuliny, kudy pradziavali nitku. Pry hetym jany vielmi zanošanyja (značyć, uładalnik ŭpryhožańni nasiŭ ich praciahły čas). U nas jość čatyry cełyja i dźvie abłamanyja padvieski. Taksama jość padvieska z kłyka kunicy», — źviarnuŭ uvahu Maksim Čarniaŭski.
Maksim Čarniaŭski ŭdakładniŭ, što tam ža byŭ znojdzieny jašče adzin kaściany vyrab, padobny pa formie na šajbu, ale pakul nie atrymlivajecca identyfikavać jaho pryznačeńnie. Tut biełaruskija navukoŭcy čakajuć dapamohi ad rasijskich antrapołahaŭ, jakija zajmajucca trasałohijaj.
Trasałohija ŭ dapamohu
Darečy, mienavita Maksim Čarniaŭski razam sa svajoj rasijskaj kalehaj Hannaj Malucinaj zmoh dakazać, što na biełaruskaj terytoryi ŭmieli apracoŭvać voŭnu jašče piać tysiač hadoŭ tamu.
Biełaruski historyk źviarnuŭ asablivuju ŭvahu, što anałahičnyja znachodki jość na Uśviatčynie, što na paŭnočnym zachadzie Rasii, ale takoj kancentracyi i zachavanaści znachodak niama, choć heta areał raspaŭsiudžvańnia identyčnaj archieałahičnaj kultury.
«Pakul niezrazumieła, z kostak jakich mienavita žyvioł zroblenyja padvieski, ale heta adnaznačna bujnyja žyvioły (dakładna nie zajac i nie barsuk) — heta chtości bujniejšy. Mahčyma, heta voŭk ci jašče bolš bujnaja kapytnaja žyviolina», — ličyć archieołah.
Ciapier čytajuć
Pamiatajecie fota z muskulistym biełarusam, jaki ŭ 2020-m išoŭ u sčepcy z amapaŭcam? Ciapier jon zdymajecca ŭ kino ŭ Anhlii1
Kamientary
A niejdzie tam i pieršaja Pahonia ŭ torfie lažyć, treba šukać.