Pamior aŭstryjski piśmieńnik i historyk Marcin Połak. Jon pisaŭ i pra Biełaruś
17 studzienia 2025 hoda va ŭzroście 80 hadoŭ u Vienie pamior viadomy aŭstryjski piśmieńnik i historyk Marcin Połak. Usie jahonyja knihi byli tak ci inakš pryśviečanyja prablematycy Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropy, u tym liku — losam uschodniejeŭrapiejskaha jaŭrejstva. Zakranałasia ŭ ich i biełaruskaja prablematyka.
Marcin Połak naradziŭsia 23 maja 1944 hoda ŭ Bad-Chale (Vierchniaja Aŭstryja)
Jon vyvučaŭ słavistyku i ŭschodniejeŭrapiejskuju historyju ŭ Vienie, a ŭ pieryjad z 1987 pa 1998 hod byŭ karespandentam časopisa Der Spiegel u Vienie i Varšavie.
U Marcina Połaka była składanaja asabistaja historyja. Jon byŭ pazašlubnym synam člena nacysckaj partyi z 1931 hoda, šturmbanfiurara SS Hiercharda Basta, jaki słužyŭ u ajnzachrupie H u Słavakii, zatym kiravaŭ zonderkamandaj 7a i zonderkamandaj 11a ŭ Savieckim Sajuzie i aktyŭna ŭdzielničaŭ u departacyi i masavym źniščeńni habrejaŭ. Jahony baćka žyŭ paśla vajny pa falšyvych dakumientach i pad vydumanym imiem, a paśla byŭ zabity pravadnikom kala pieravała Brenier pry sprobie pierajści aŭstryjska-italjanskuju miažu, kab emihravać u Arhiencinu.
Sam Połak nie tolki nie zamoŭčvaŭ hety traŭmatyčny fakt ź siamiejnaj historyi, ale i refleksavaŭ nad im. U 2004 hodzie jon navat vydaŭ knihu «Miortvy ŭ bunkiery. Apovied pra majho baćku».
«Ad indyvidualnaha, navat pryvatnaha, da vialikaha cełaha i nazad: Marcin Połak nikoli nie išoŭ pa hałoŭnych darohach pamiaci, jaho cikavili abychodnyja šlachi. Jaho cikavili vypadkovyja znachodki, frahmienty dakumientaŭ, časta staryja fotazdymki i paštoŭki, jakija vyklikajuć bolš pytańniaŭ, čym dajuć adkazaŭ», — napisaŭ u svaim niekrałozie Hierbiert Orlinhier, kiraŭnik vydaviectva Zsolnay Verlag, u jakim vychodzili mnohija knihi Połaka.
Adna ź jahonych knih, pad nazvaj «Zatušavanyja krajavidy», była vydadziena ŭ 2018 hodzie vydaviectvam «Inbiełkult» pa-biełarusku. Hetaja kniha pryśviečanaja prablemnym aśpiektam kultury pamiaci ŭ hramadstvach Uschodniaj i Centralnaj Jeŭropy. U joj aŭtar źviartaŭ uvahu na toje, što ŭ Biełarusi, Ukrainie, Słavienii, Polščy, Aŭstryi i inšych krainach isnuje biaskoncaja kolkaść masavych pachavańniaŭ, nie ŭšanavanych jak śled. Bolš za toje, mnohija masavyja mahiły, dzie lažać cieły achviar, zabitych biez suda i śledstva kamunistyčnymi abo nacysckimi katami, navat nie paznačanyja ŭ publičnaj prastory.
Pryhožyja krajavidy hetych krain chavajuć u sabie ślady masavych zabojstvaŭ, jakija vypadkova možna vyjavić navat i siońnia. Pakul pamiać pra hetych achviar nie budzie viernuta, a miescy ich pachavańniaŭ nie buduć uviekaviečanyja, hetaja strašnaja, kryvavaja historyja moža davać recydyvy i ŭ našyja dni, ličyŭ Marcin Połak.
Siarod inšaha Połak zajmaŭsia pierakładami na niamieckuju movu sa słavianskich moŭ. U tym liku jon pierakładaŭ z polskaj knihi vychadca ź Pinska, viadomaha trevieł-žurnalista Ryšarda Kapuścinskaha. Byŭ šmat razoŭ uznaharodžany, u tym liku Centralnajeŭrapiejskaj litaraturnaj premijaj Angelus (2007), Lejpcyhskaj knižnaj premijaj za jeŭrapiejskaje ŭzajemarazumieńnie (2011), Dziaržaŭnaj aŭstryjskaj premijaj za kulturnuju publicystyku (2018).
Ciapier čytajuć
«Abmiarkoŭvajem pytańnie ab vyzvaleńni jašče 1300 źniavolenych». Tramp raskazaŭ, pra što havaryŭ z Łukašenkam20
Kamientary