«Jość adčuvańnie, što nastupny hod moža być lepšy». Viadomyja biełarusy — pra strachi i nadziei na 2023-ci
«Jak by toje cynična ni hučała, ale vajna va Ukrainie zrušyła ź miortvaha punkta prablemu ŭ našym rehijonie». «Na bližejšy hod ja nie ŭskładaju mocnych nadziej i malusia tolki, kab nie stała jašče horš». My spytali ŭ viadomych biełarusaŭ, jak jany pražyli 2022-hi i čaho čakajuć ad novaha hoda.
«Jość adčuvańnie, što 2023 hod moža stać našmat lepšym, čym papiarednija»
Pavieł Barkoŭski, fiłosaf
Hety hod ja zapomniu ciažejšym za papiaredni. Tut i vajna, i praciah represij, tamu dla mnohich biełarusaŭ heta byŭ čysta psichałahična niaprosty hod. Ale, ź inšaha boku, dla mianie heta i hod vialikich nadziej. Jość adčuvańnie, što 2023 hod moža stać našmat lepšym, čym papiarednija.
Kažu zaraz pra ahulnyja nadziei, jakija źviazanyja dla mianie z dvuma momantami. Pa-pieršaje,
jak by toje cynična ni hučała, ale vajna va Ukrainie zrušyła ź miortvaha punkta tuju prablemu, jakaja daŭno raźviłasia ŭ našym rehijonie, hety vuzieł sa starych aŭtakratyj, jakija tut zamacavalisia i jakija nijak nie mahło zrušyć hramadskaje žyćcio. Hetaja vajna pačała hety vuzieł razburać. Vidavočna, što kali vajna skončycca — a ja vieru, što jana skončycca dosyć chutka — isnavańnie aŭtakratyj u hetym rehijonie budzie pastaŭlenaje pad vialikaje pytańnie.
Pa-druhoje, u hetym hodzie pačalisia mnohija pracesy, jakija daŭno čakalisia. Maju na ŭvazie važnaje dla biełarusaŭ ź simvaličnaha punktu hledžańnia stvareńnie abjekta alternatyŭnaj ułady — Pierachodnaha kabinieta, jaki ŭpieršyniu za niezaležnuju historyju Biełarusi zamacavaŭ niejkuju faktyčnuju alternatyvu adzinaŭładździu ŭ krainie.
Taksama pačali ruchacca šmatlikija rečy i prajekty, jakija doŭhi čas abo byli na paŭzie, abo nie pačynalisia. Maju na ŭvazie tendencyi ŭ raźvićci kultury, pačatak pracesu desavietyzacyi, źviazany z šeraham publičnych zajaŭ i pryniatych dakumientaŭ, i heta taksama vielmi važny krok.
Baču nadzieju ŭ tym, što ludzi paviartajucca z bolšaj prychilnaściu da biełaruskaj movy i biełaruskaj kultury, šmat chto ź biełarusaŭ da hetaha dachodzić samastojna i dobraachvotna. Usio heta zmušaje vieryć, što pačalisia takija pracesy, jakija zrešty źmieniać naša žyćcio ŭ kudy lepšy bok.
Spadziajusia, što ŭ novym hodzie vajna va Ukrainie zavieršycca, i jość vialikija sihnały, što heta moža adbycca ŭ nastupnym hodzie. Razam z hetym jość, jak ja ŭžo kazaŭ, nadzieja na toje, što zaviaršeńnie vajny i pačatak mirnych pieramoŭ pryviaduć da krytyčnych źmienaŭ va ŭładzie dźviuch asnoŭnych aŭtakratyj uschodniaj Jeŭropy — biełaruskaj i rasijskaj. Adpaviedna ich pazicyi stanuć vielmi słabymi, i heta stanie tym aknom mahčymaściaŭ, jakim možna budzie skarystacca dla dalejšaj demakratyzacyi rehijona i źmianšeńnia hłabalnaj pahrozy.
U hetym hodzie kolkaść palityčna zatrymanych pačała raści ŭ hieamietryčnaj prahresii, i heta ŭ tym liku było adznačana Nobieleŭskaj premijaj Alesia Bialackaha, jaki pradstaŭlaje ź siabie ŭsiu tendencyju baraćby za pravy palitźniavolenych. Niahledziačy na ŭsio heta, my, biełarusy, usio ž taki nie stracili nacyjanalnuju kulturu, i jana praciahvaje raźvivacca dosyć burna, častkova padpolna, častkova — u vymušanaj emihracyi.
Dla mianie heta hod spadziavańniaŭ na toje, što ŭ chutkim časie situacyja moža źmianicca i my ŭžo nie budziem isnavać u toj atmaśfiery rospačy, u jakoj prachodziła bolšaja častka najnoŭšaj historyi Biełarusi, kali vychadu, zdavałasia, niama, a ŭsie sproby niešta źmianić zakančvalisia parazami demakratyčnych sił. Maju na ŭvazie čas z 1996 hoda, kali stała zrazumieła, što aŭtarytaryzm u Biełarusi zamacavaŭsia nadoŭha.
Ciapier, narešcie, bačna, što situacyja moža źmianicca hłabalna. Dla Biełarusi heta aznačaje pieradusim asłableńnie ŭschodniaha viektara palityki, jaki vielmi mocna ciśnie na krainu, i źjaŭleńnie dla biełarusaŭ mahčymaści samastojna vyznačać svajo isnavańnie i ŭ tym liku źmianiać režymy demakratyčnym šlacham.
«Spyniacca i padać ducham nielha, u nas na heta niama času»
Nasta Kudasava, paetka
Heta byŭ strašny hod. Ździejśnilisia ŭsie maje najhoršyja pradčuvańni — pryjšła vajna. Jana i pieradvyznačyła ŭsio astatniaje. Soram, złość i źniasilenaść nie pakidajuć dahetul. Ja vymušanaja była źjechać ź siamjoj, tamu što zastavacca ŭ Biełarusi i praciahvać maŭčać było ŭžo nievynosna. Mianie trymała ŭ hetym hodzie tolki toje, što ja mušu dać maim dzieciam šaniec na narmalnaje žyćcio. Tamu ja starałasia skancentravacca na pazityŭnych momantach pierajezdu, na vyrašeńni pobytavych pytańniaŭ, na znajomstvie z novaj krainaj. I, biezumoŭna, na vieršach, bo ŭ tvorčaści ja jašče adčuvaju choć niejkuju siłu, zdolnaść być saboj, być aktyŭnaj.
Ja vielmi spadziajusia na lepšuju budučyniu, bo vieru, što pryroda zdolnaja sama rehulavać suadnosiny śviatła i ciemry, jana zaŭždy sama rupicca ab tym, kab žyćcio pieramahała śmierć. Tym nie mienš, niešta mnie padkazvaje, što jašče nie ŭsio strašnaje skončyłasia i my nie chutka ŭbačym pieramohu dabra.
Na žal, na bližejšy hod ja nie ŭskładaju mocnych nadziej i malusia tolki, kab nie stała jašče horš. Budu vielmi ščaślivaja, kali pamylusia. Zyču ŭsim nam šmat siły i pracazdolnaści, bo spyniacca i padać ducham nielha, u nas na heta niama času.
«Biełarusam ja pažadaju, kab my mahli narešcie pražyvać žyćcio ŭ svaju asałodu»
Ivan Hanin, šmatrazovy čempijon Biełarusi pa tajskim boksie i kikboksinhu
Hety hod, dumaju, akazaŭsia horšym za 2020-y. Adbylisia padziei, jakija ŭ 2020-m ujavić było niemahčyma. Heta hod, jaki zabraŭ vielmi šmat žyćcia. Ułady našaj krainy akazalisia suahresarami ŭ vajnie. Ale liču, što ŭsie hetyja padziei tolki nablizili kaniec našaha dyktatara.
Mianie vielmi ŭraziła hieraičnaść i mužnaść ukrainskaha naroda. Ź pieršych dzion vajny ja, chacia i byŭ u biaśpiecy, z chvalavańniem čytaŭ naviny adtul, a jany prosta brali i vyzvalali svaju krainu. Ciapier my robimsia našmat bližej da pierałomnaha momantu našaj historyi, i chočacca, kab usio ŭ nas atrymałasia, kab my pabudavali našu dziaržavu jak śled, kab źjavilisia ŭ joj sistemy strymlivańnia i procidziejańnia, jakija nikoli nie dazvolać paŭtarycca niečamu padobnamu da siońniašniaj dyktatury.
Spadziajusia, što vajna skončycca i ŭsie adkaznyja za heta paniasuć pakarańnie, i nie dla pomsty ci niečaha jašče, a kab heta byŭ hučny precedent na budučyniu. Spadziajusia, što naša hramadstva i naša dziaržava pačnuć adradžacca i ŭsie palitźniavolenyja vyjduć, i my pačniom stvarać našu novuju Biełaruś. Dumaju, heta zdarycca ci ŭ novym hodzie, ci ŭ nastupnym paśla jaho, 2024-m. Tut hrajuć rolu šmat roznych faktaraŭ, adnak vialikija šansy, što ŭsio heta adbudziecca ŭžo ŭ 2023-m.
Taksama spadziajusia, što ŭsie represavanyja biełaruskija spartoŭcy viernucca dadomu, pačnuć treniravacca i pakazvać dobry vynik, što biełaruski sport pierazapuścicca i padziei navokał buduć spryjać jaho vialikamu rostu. Chaču, kab biełaruski sport byŭ cikavy vialikaj kolkaści biełaruskich zaŭziataraŭ, kab stadyjony byli poŭnyja. A dla hetaha treba pierazapuścić usiu sistemu.
Biełarusam ja pažadaju, kab usia ciemra skončyłasia i my mahli, narešcie, pražyvać hetaje žyćcio ŭ svaju asałodu.
«Ratavała praca, ale važna, kab jana była z sensam»
Kryścina Drobyš, aktrysa
Napeŭna, usie skažuć, što hety hod byŭ dla ich składanym, tak było i ŭ mianie. Ale jon akazaŭsia i niepradkazalnym, najbolš niepradkazalnym z usich apošnich. My trapili ŭ histaryčnyja padziei, u paraŭnańni ź jakimi 2020 hod u niečym pakazaŭsia kvietačkami. 2022 hod padaŭsia apahiejem, spadziajusia, što apahiejem jon i zastaniecca.
Prajšła ŭ hetym hodzie niejki šlach asensavańnia biełarusa ŭ sabie, źjaviłasia niejkaja emihracyjnaja asiedłaść. Pačałasia vajna, i ja prajšła šlach biełarusa ad pačućcia viny da adčuvańnia «čorta z dva ja dam vam siabie kryŭdzić, ja asabista rakiety nie zapuskaju», da razumieńnia, što ja — biełaruska i ja nie budu chavać svoj pašpart.
Napeŭna, na hetym šlachu padtrymlivali ŭłasnyja prajekty dla biełaruskaj supolnaści, u pryvatnaści aŭdyjaknihi. Tam ja adpačyvaju, tam mnie niama kali čytać naviny i dumać pra štości inšaje, ty dumaješ tolki pra toje, što tut i ciapier. Hetaja praca zvyčajna robicca ŭ zamknionaj, zaciemnienaj prastory. Voś jana mianie i ratavała, heta moj štodzionny antydepresant. Nu i ludziam dobra, bo vielmi šmat knih my vypuścili za 2022 hod.
To-bok ratavała praca, ale važna, kab jana była z sensam. Takaja, kali tabie padabajecca, što ty robiš, kali heta prynosić zadavalnieńnie i plon nie tolki tabie, ale i ludziam navokał, a nie prosta zaniać čymści ruki i hałavu.
Čaho čakaju ad nastupnaha hoda? Litaści! Ja vielmi chaču, kab chacia b skončyłasia vajna, i pry hetym skončyłasia parazaj Rasii, bo heta budzie nie tolki ŭkrainskaja pieramoha. Žyć u histaryčnyja časy cikava, ale nie chaciełasia b žyć u nastolki histaryčnyja. Pierš za ŭsio tamu, što va Ukrainie žyvyja ludzi, i śmierciaŭ, i pakalečanych žyćciaŭ užo vielmi šmat, i navat kali skončycca vajna, jašče dziasiatki hadoŭ ludzi buduć prychodzić u siabie.
Što da bolš maksimalnych metaŭ, to chaču, kab chacia b 50% źjechaŭšych biełarusaŭ atrymali mahčymaść viarnucca dadomu, bo nie ŭsie viernucca, chto źjechaŭ. Vystupaju za hety zator ź biełarusaŭ na ŭjezd u krainu. Ale ja realist, tamu pra takoje mnie maryć składana. Tamu spadziajusia na mir, chacia heta moža hučać i krychu pa-dziciačy.
Hledziačy na ŭsio, što adbyvajecca navokał, jak nas usich šturchaje i padkidvaje, zyču i dla siabie, i dla inšych ludziej stabilnaha psichičnaha zdaroŭja, jak by heta ni hučała. Kab my vytrymali ŭsio, niahledziačy ni na što, i kab my kłapacilisia pra siabie — karaciej, zyču vyžyć. Kali ty možaš dać rady sam sabie, razabracca z saboj, tady možaš i dać rady inšym, kamuści dapamahčy. Ja sama zmahajusia za svaju psichičnuju raŭnavahu, tamu liču, što heta klučavoje.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Padparadkavacca hetamu strachu — značyć prajhrać». Apošniaje intervju Alaksieja Strelnikava
«Dabro i praŭda pavinny ŭmieć abaraniać siabie». Nobieleŭskaja pramova Alesia Bialackaha POŬNY TEKST
«Kali rasiejcy ŭbačyli moj bieł-čyrvona-bieły ściah, to ŭźvilisia». Biełarus raskazvaje, jak partyzaniŭ pad akupacyjaj u Chiersonie
-
Kolki času zajmaje vydača pašparta novaj Biełarusi? Były kalinoviec raskazaŭ, jak atrymlivaŭ dakumient
-
U Mahilovie pradajuć 10 ton bulby ŭsiaho pa 60 kapiejek za kiło. Što ź joj nie tak?
-
«Ja jašče moh sumniavacca ŭ sabie. Ale kali Maša takoje zrabiła!» Nieviadomyja fakty pra Viktara Babaryku raskazała jaho advakatka Natalla Mackievič
Kamientary