Культура22

Пра што б ні пісаў пісьменнік, ён робіць палітычны выбар

Гутарка з выдатнай польскай пісьменніцай Вольгай Такарчук.

Ужо дэбютны твор Такарчук — раман «Падарожжа людзей Кнігі» (1993) быў высока адзначаны і крытыкамі, і чытачамі. Раман Такарчук «Анна Ін у грабніцах свету» (2006) — футурыстычная, амаль кіберпанкаўская трактоўка вядомага шумерскага міфу пра сыход багіні Інанны ў падземны свет — быў напісаны як унёсак у міжнародны праект «Міфы», у якім бралі ўдзел таксама Маргарэт Этвуд, Віктар Пялевін, Джэнет Уінтэрсан і іншыя сусветна вядомыя пісьменнікі. Яе творчасць спалучае папулярнасць і добры густ, філасофскую глыбіню і мастацтва аповеду. У Беларусь Такарчук прыехала з нагоды выхаду яе рамана «Правек ды іншыя часы» ў перакладзе Марыны Шода, рамана, які лічыцца адной з вяршыняў польскай міфатворчай прозы, польскай версіяй магічнага рэалізму. Пра пісьменніцтва, пра знаёмства з Быкавам, пра імідж Беларусі з пісьменніцай пагутарыў карэспандэнт НН.

«Наша Ніва»: Тваё завочнае знаёмства з Беларуссю адбылося праз сустрэчы з Васілём Быкавым. Раскажы калі ласка як гэта адбылося.

Вольга Такарчук: У пачатку 2000-х я была на літаратурнай стыпендыі пад Берлінам. У доме адпачынку сярод і іншых літаратараў, але ў асобных памяшканнях жыла старэйшая пара. Яны жылі замкнёна, рэдка выходзілі. Маладыя пісьменнікі шапталіся: «Васіль Быкаў, пісьменнік у выгнанні». Але ніхто не наважваўся падысці да іх. Мяне вельмі ўзрушыла тое, што я і мае калегі можам з’ехаць дадому калі заўгодна, а ён тут фактычна блакаваны. Я была там адзінай славянскай пісьменніцай, таму, адчуўшы нейкую лучнасць, вырашыла падысці да іх пазнаёміцца. Яны выявіліся прыязнай парай. Ірына Міхайлаўна расказвала пра мне пра Беларусь побытавую. А Васіль Уладзіміравіч увесь час гаварыў пра палітыку. Калі я заходзіла ў іх кватэрку на гарбату, дык пан Васіль вельмі часта адбягаўся паслухаць радыё, напэўна, радыё «Свабода». Увогуле, адчувалася, што ён дужа засмучаны, перажывае дэпрэсію, часам у кватэрцы была цяжкая атмасфера. А яшчэ нас аб’ядналі паходы ў грыбы — як вы ведаеце, у Нямеччыне не прынята збіраць грыбы, але ў Польшчы і ў вас гэта прымальны занятак. Можна сказаць, мы сышліся на грыбной тэме. Падчас паходаў пані Ірына расказвала пра сваю вёску, дзе часам варылі мухаморы. Увогуле, у лесе пані Ірына і пан Васіль заўважна весялелі. Пан Васіль нават даставаў кілішкі і частаваў нас нейкай наліўкай. Гэтак мы прабавілі некалькі месяцаў, а потым яны атрымалі прытулак у Празе і з’ехалі.

«НН»: А ты сама не адчуваеш ціску, звязанага з тваёй дзейнасцю?

ВТ: У апошнія гады я заўважыла, што пісьменнік у любым выпадку, пра што б ён ні пісаў, робіць палітычны выбар. Раней я старалася ствараць пазбаўленую палітыкі літаратуру, але гэта немагчыма. Я проста заўважыла, што неўпрыкмет для сябе заняла досыць акрэсленую пазіцыю, пазіцыю левых, парваўшы з правымі, больш кансерватыўнымі і нацыяналістычнымі поглядамі. Апошнія мае кнігі — скрозь палітыка, але што зробіш: куды ні ткніся, усюды палітыка.

«НН»: Раман «Правек ды іншыя часы», што цяпер выйшаў у беларускім перакладзе, у міфалагічнай манеры расказвае гісторыю Польшчы ХХ ст. Ёсць уражанне, што погляд аўтаркі на набыццё незалежнасці, падзел Польшчы, Другую сусветную, саветызацыю не разыходзіцца з афіцыйным польскім поглядам на гісторыю.

ВТ: Ой, не. Можа, гэта цяпер складаецца такое ўражанне. У 1993-м, калі раман выйшаў, ён успрымаўся як хуліганскі і бунтарскі. Я паказала гісторыю з пазіцый, што сёння называецца, левага бачання. Напрыклад, пісала пра касцёл без пафасу, часам іранічна. Я вельмі хацела ўступіць у дыскусію з рамантычным бачаннем польскай гісторыі, парваць з дзяржаўным афіцыёзам, за што і атрымала адлуп ад крытыкі і некаторых выданняў. Казалі, што я парушаю польскія нацыянальныя інтарэсы і што я хутчэй гляджу на свет з украінскіх, русінскіх, габрэйскіх пазіцый. Але я адно хацела паказаць гісторыю з новай перспектывы, перспектывы асобнага чалавека, стварыць байку без маралі.

«НН»: Тваё апавяданне «Прафесар Эндрус у Варшаве» пра рафінаванага ангельскага прафесара, які сутыкнуўся з посткамуністычнай рэальнасцю, надрукаванае ў перакладзе на беларускую ў «Нашай Ніве», выклікала ў інтэрнэце розную рэакцыю. У асноўным праз падобнасць ментальнасці беларусаў і палякаў, што асабліва заўважна падчас прыезду замежнікаў. Але прыязджаючы ў Польшчу, беларускі турыст найперш здзіўляецца непадобнасці Польшчы да Беларусі. Дык, на тваю думку, належаць Польшча і Беларусь адной ментальнай прасторы ці ўсё ж па польска-беларускай мяжы праходзіць глыбокі светападзел?

ВТ: Я адчуваю прыналежнасць да ментальнай канструкцыі «Цэнтральная Еўропа», куды ўваходзяць народы, што зведалі камуністычны рэжым. Гэтае азначэнне пашыраецца на ўсходніх немцаў, украінцаў і славакаў. У гэтых народаў падобныя рухі цела: трохі такой нясмеласці, няўпэўненасці. А таксама патрыярхальныя погляды. Я не лічу, што гэта ўсё станоўчыя рысы, але я сама належу да гэтага.

«НН»: Якім краем здаецца табе Беларусь?

ВТ: Навіны пра Беларусь па польскіх тэлеканалах – хутчэй нярадасныя. Там яна паўстае як аграрная краіна, дзе ёсць рэжым і праблемы. Вельмі падобна некалькі гадоў таму нямецкае тэлебачанне казала пра саму Польшчу. Бусел, хаты і воз. Я чакала тут убачыць нейкія ўзрушэнні і балаган, а бачу ўпарадкаваныя дарогі і вялікія гарады.

«НН»: А наколькі ў Польшчы ведаюць беларускую культуру?

ВТ: Слаба. Вядома, з 70-х і 80-х засталася папулярнасць Быкава, пераклады яго ваенных раманаў. Беларусь хутчэй папулярная ў навуковых і культурных колах, якія адмыслова цікавяцца Усходняй Еўропай. У параўнанні з Украінай Беларусь ведаюць значна горш. Ведаюць беларускага мастака Лёніка Тарасевіча і пісьменніка Сакрата Яновіча, але яны ўпісаныя ў польскі кантэкст.

«НН»: ..Окей, Вольга, прызнаемся пісьменнікі засталіся, яны працягваюць пісаць, мы чытаем. Так, пісьменнік цяпер не звязвае неба і зямлю, але часам файна прабавіць час за кнігай… А на тваю думку, ці перастаў пісьменнік у сённяшнім свеце быць светачам? Ці засталася ў яго місія?

ВТ: Калі я пачынала пісаць, то лічыла, што пісьменніцтва — гэта спосаб самавыяўлення. Цяпер, пасля напісання 11 кніжак і заваявання сваёй публікі, прыйшло разуменне, што пісаць — гэта дзяліцца сваімі адкрыццямі з чытачамі, ставіць пытанні, на якія яны павінны адказваць і над якімі яны мусяць разважаць. Нягледзячы ні на якую сучаснасць, хочацца верыць, што літаратура робіць свет лепшым. Так што ў гэтым сэнсе місія засталася — яе ніхто не скасоўваў. Хіба сёння пісанне ў шуфляду не мае ніякага сэнсу. Я пішу для канкрэтнага чытача. Хачу мець зносіны з ім.

Каментары2

Цяпер чытаюць

Ізраільскі авіяўдар перарваў эфір дзяржтэлерадыё Ірана. Штаб-кватэра ТВ знішчаная ВІДЭА19

Ізраільскі авіяўдар перарваў эфір дзяржтэлерадыё Ірана. Штаб-кватэра ТВ знішчаная ВІДЭА

Усе навіны →
Усе навіны

На канферэнцыі Reshape 2025 абурыліся «тысячамі канферэнцый», абвінавацілі Ціханоўскую ў дыктатуры і ацанілі вынікі 5 гадоў у эміграцыі28

«Тое, што Ізраіль зрабіў з Іранам, — гэта тое, што Расія хацела зрабіць з Украінай»17

Жанчына злавіла на Прыпяці гіганцкага таўсталобіка. Яго вага — каля 60 кг1

Дзяўчынцы з Польшчы, ахвяраваць грошы якой заклікаў беларус, сабралі патрэбную суму1

Пяць фактаў пра новага прэс-сакратара МЗС, які хамаватасцю косіць пад Марыю Захараву10

Міністр абароны Ізраіля прыгразіў, што жыхары Тэгерана хутка заплацяць за іранскія атакі на жылыя кварталы2

Як даведацца, ці апырсквалі клубніцы: адзін просты спосаб раскрые праўду4

Беларусы могуць адмовіцца ад некаторых камунальных паслуг3

«Жалезная заслона вакол нашай краіны». Беларусам усё цяжэй атрымаць польскія візы25

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Ізраільскі авіяўдар перарваў эфір дзяржтэлерадыё Ірана. Штаб-кватэра ТВ знішчаная ВІДЭА19

Ізраільскі авіяўдар перарваў эфір дзяржтэлерадыё Ірана. Штаб-кватэра ТВ знішчаная ВІДЭА

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць