Усяго патроху11

«Шукаю на барахолках, аўкцыёнах, у бібліятэцы». Як чалавек збірае калекцыю беларускіх коміксаў 90-х гадоў і колькі на гэта траціць

Аляксандру 39 гадоў, ён працуе журналістам. На працы піша тэксты пра горад, яго гісторыю, будаўніцтва і транспарт. А вольны час аддае незвычайнаму хобі — калекцыянаванню беларускіх коміксаў, якія выпускаліся больш за 30 гадоў таму. Так, гэта не памылка. У 1990-х гадах быў сапраўдны «бум» у гэтай індустрыі. Якую калекцыю ўдалося сабраць Аляксандру, колькі на яе выдаткавана і які беларускі комікс па праве можа лічыцца першым — у матэрыяле Myfin.by.

«У дзяцінстве ў мяне было ўсяго 4-5 выпускаў, якія любіў перачытваць»

Збіраць коміксы я пачаў у 2014 годзе. Памятаю, як у навінах пачалі пісаць, што з'явіўся першы беларускі комікс — DreadCore Anamnesis. У той момант я падумаў: які ж ён першы, калі я сам яшчэ ў дзевяностыя чытаў іх? У дзяцінстве любіў перачытваць коміксы, хоць у мяне было ўсяго 4-5 выпускаў.

Менавіта гэтая неадпаведнасць у прасоўванні свайго прадукту Полацкай студыяй і стала матывам адшукаць старыя асобнікі. Для сябе я вырашыў, што беларускі комікс — гэта той, які выдадзены ў Беларусі ці падрыхтаваны савецкім/расійскім выдавецтвам, але надрукаваны ў беларускай друкарні.

Фота з архіва героя матэрыялу

З таго моманту пачалася мая гісторыя калекцыянавання. Некалькі коміксаў валяліся ў бацькоўскай хаце яшчэ з дзяцінства, а першым набытым за грошы асобнікам стаў «Дзурай!».

Знайшоў яго ў 2015 годзе ў букіністычнай краме ў цэнтры горада. Потым даведаўся, што гэта даволі рэдкі асобнік, таму адсканаваў і падзяліўся ім на торэнт-трэкеры з людзьмі, якія таксама вышуквалі беларускія коміксы. Дарэчы, па яго сюжэце нават абяцалі зняць мультфільм, але так і не зрабілі гэтага.

Некаторыя выданні ў выглядзе сканаў запампоўваў на торэнтах, а затым ужо купляў у папяровым варыянце. Прыкладна ў гэты ж час сябар падарыў некалькі коміксаў, якія ў яго валяліся ў шафе.

Усе коміксы, што ў мяне ёсць, набытыя ў Мінску. У асноўным на інтэрнэт-барахолках. На расійскія сайты я зрэдку заходжу, але ніколі нічога не замаўляю. Толькі правяраю, напрыклад, месца выдання комікса, які выглядае старым.

Фота з архіва героя матэрыялу

Каб зразумець, беларускі комікс ці не, трэба спачатку знайсці стары цікавы асобнік. І потым ужо глядзець аўкцыённыя фота, вывучаць выходныя дадзеныя. Калі гэтага недастаткова, тады ў інтэрнэце прабіваю комікс па назве і гляджу, дзе ён быў выдадзены.

Напрыклад, я прагледзеў увесь электронны каталог Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі па запыце «комікс». Атрымалася адсканаваць адзін самастойны выпуск і адну кнігу. На жаль, пераканаўся, што ў бібліятэцы ёсць далёка не ўсё, што выдавалася ў Беларусі.

«Хобі не павінна рабіцца працай»

Я не імкнуся скупіць і адшукаць усё, што яшчэ не бачыў, таму не праседжваю гадзінамі на замежных аўкцыёнах і ў каталогах. Хобі не павінна рабіцца працай. У першыя гады калекцыя папаўнялася часцей, таму што была невялікай. Цяпер гэта ўжо прыемнай таўшчыні тэчка-хуткасшывальнік.

Новыя коміксы даставаць робіцца ўсё складаней. Апошні раз знаходзіў у мінулым годзе, таму працэнт ад даходу траціцца на гэтае хобі мізэрны.

Сёлета на аўкцыёне ўбачыў асобнік, пра які не чуў, — працяг комікса «Крэй». Але я не паспеў яго выкупіць, бо прадавец зняў лот з таргоў.

Фота з архіва героя матэрыялу

Цяпер сярэдні кошт аднаго выпуску на барахолках і аўкцыёнах — каля 25-30 рублёў, а мінімум за беларускі комікс 90-х — 5-10 рублёў.

Некаторыя прадаўцы выстаўляюць і за 100-130 рублёў. Аднак гэтыя лоты вісяць ужо некалькі гадоў, ніхто іх не бярэ па такіх цэнах.

«Не купляю коміксы па неапраўданай цане»

Максімальная сума, якую я аддаваў за комікс, — 25-30 рублёў. Адзін мужчына выклаў на барахолцы некалькі рэдкіх асобнікаў. Патэлефанаваў, каб пацікавіцца цаной, а ён адказаў, што я магу прапанаваць сваю.

У гэтай сітуацыі я шчыра сказаў, што такія выпускі іншы чалавек прадае па 90-100 рублёў. На што прадавец адказаў, што гэта неадэкватная цана і за столькі ніхто не купіць. У выніку мы дамовіліся адносна цаны ў 25 рублёў за кожны комікс.

Я не спрабую скупіць коміксы па любой цане, абы папоўніць калекцыю. Калі бачу прыдатны варыянт, стараюся звязвацца з прадаўцом і дамаўляцца. Але важна не зацыклівацца на гэтым, не рваць на сабе валасы, калі выпусціў нейкі комікс. Гэта ўсяго толькі кнігі, хай і цікавыя, а ў свеце ёсць шмат не менш важных рэчаў.

Фота з архіва героя матэрыялу

Цяпер у мяне ў калекцыі 30 самастойных выпускаў, яшчэ некалькі коміксаў у часопісах, а таксама парачка ў электронным выглядзе, якія адздымаў і сканаваў. Думаю, што я выдаткаваў на коміксы ад 200 да 300 рублёў за 7-8 гадоў (з улікам дэвальвацыі).

Калі цяпер іх выстаўляць паасобку на аўкцыён па разумных цэнах, то атрымаў бы каля тысячы рублёў. Але рабіць я гэтага не збіраюся.

«Самы папулярны сюжэт у нашых коміксах — фантастыка на тэму асваення новых светаў і планет»

Практычна ў кожнага беларускага комікса можна знайсці нейкую асаблівасць. Напрыклад, «Маленькія злачынцы» — гэта сапраўдны навучальны дапаможнік для школьнікаў па радыяцыйнай бяспецы. Яго аўтар — Аляксандр Люцко, дарэчы, стаў рэктарам Міжнароднага інстытута па радыёэкалогіі імя Сахарава.

У коміксе «Чорны лабірынт» няма нумарацыі і кадраў. З-за сюжэту, які скача, часам пачынае здавацца, што старонкі пераблытаныя ці нейкіх не хапае.

Калі цяпер у коміксаў, як мне здаецца, ўстойлівыя друкарскія фарматы, то тады быў яшчэ пошук формы: маленькія кніжачкі 13х20 сантыметраў, кніжкі-гармонікі, часопісы памерам да А4 (ці нават больш).

Было некалькі спробаў наладзіць выданне выключна коміксавых газет і часопісаў. У Расіі такі фармат прыжыўся, а ў нас не.

Самы папулярны сюжэт у нашых коміксаў мінулых гадоў — гэта фантастыка на тэму асваення новых светаў і планет. Або ўварванне пачвараў і іншапланецян. Частка коміксаў намаляваная па матывах кніг і фільмаў. А некаторыя выдаўцы проста адаптавалі замежныя коміксы.

Знаўцы ўжо даўно распазналі, што ў «Навальнічных аблокаў» сюжэт вырастае з «Зорных войнаў», а «Заклён» — адаптаваны комікс Уолі Вуда The Curse са зборніка 1971 года.

Фота з архіва героя матэрыялу

Цяпер коміксы — гэта кніжкі для дарослых, графічныя раманы і гісторыі ў малюнках. А ў 90-х гадах іх друкавалі для самых маленькіх дзяцей або падлеткаў, напрыклад, выданні беларускага пісьменніка Уладзіміра Ліпскага.

Або «Дамавічок Бум» — вялікая (112 старонак фармату А4) і смешная гісторыя, якая поўная прыгод. Зробленая яна ў духу вядомага польскага комікса «Выкраданне прынцэсы», які выдаваўся ў СССР.

Фота з архіва героя матэрыялу

Бестсэлеры коміксаў у 90-х гадах

Пра тое, што той ці іншы беларускі комікс пакінуў след у жыцці дзяцей 90-х, я даведаўся ўжо цяпер, калі стаў цікавіцца выданнямі тых гадоў. У мяне ў самога ў дзяцінстве былі некалькі выпускаў, але пра існаванне многіх я і не здагадваўся.

«Дзе жылі бурсонікі» ад аўтараў Цвяткова, Каршакевіч і Гардзеева былі практычна ва ўсіх маіх аднакласнікаў. Гэтым жа таленавітым людзям належыць даволі папулярны зборнік «Планета Гэя», у які ўвайшлі некалькі гісторый. Некаторыя з іх публікаваліся ў часопісе «Бярозка», але ўжо на беларускай мове.

Фота з архіва героя матэрыялу

Але, вядома, нумар адзін у топе беларускіх коміксаў 90-х — гэта «Мікі Маўс» з самалётам на вокладцы. Наогул ён быў падрыхтаваны маскоўскім выдавецтвам «Фізкультура і спорт» сумесна з дацкай фірмай Egmont, але друкавалі ўсе 500 тысяч асобнікаў у 1991 годзе ў Мінску, таму ў нас у краіне ён быў у многіх. Цэлыя 32 старонкі нябачаных раней гісторый.

Можа, менавіта поспех гэтага выдання прывёў да таго, што ў 1992-1993 гадах выпусцілі тры кнігі-коміксы «Мікі Маўс» на беларускай мове.

Фота з архіва героя матэрыялу

У «Чорным лабірынце» сабрана некалькі гісторый. Гэта комікс на аснове амерыканскага трэш-фільма жахаў C. H. U. D. І вось чытаеш комікс зараз, калі ўжо дарослы, а ён сапраўды страшны! Адзначу і комікс «Пасланцы» — жахлівая гісторыя, хай і не зусім лагічная.

«Навальнічныя аблокі» па матывах «Зорных войнаў» намаляваныя ў чорна-белых колерах. Выглядае даволі змрочна і, я б сказаў, сумнавата. Але аказваецца, комікс быў вельмі папулярным у той час.

«Тыповы тыраж коміксаў 90-х — 100-200 тысяч асобнікаў»

У Расіі на коміксах спецыялізаваліся некаторыя маскоўскія выдавецтвы, якія гадамі выпускалі серыі «Боба», «Тумак», «Галіяф» і іншыя. А ў нас у 1990-1991 выйшла 6 раскладных кніжачак пра Тарзана, а ўсе астатнія беларускія коміксы прадстаўленыя яшчэ меншай серыяй.

Я думаю, калі б быў рэгулярны цыкл з аднымі персанажамі — у выдаўцоў быў бы пастаянны прыток грошай.

Тыповы наклад тых часоў — 100-200 тысяч асобнікаў. З усіх беларускіх коміксаў, што мне вядомыя, найбольшы наклад быў у серыі пра Тарзана: 500 тысяч.

Вядома, можна доўга спрачацца, наколькі рэальнымі былі гэтыя лічбы і якая іх частка ехала ў крамы, а якая ў макулатуру. Аднак такія велізарныя наклады былі тыповыя для кніг таго часу, асабліва прыгод і дэтэктываў.

Фота з архіва героя матэрыялу

На жаль, велізарныя наклады слаба адбіваюцца на магчымасці цяпер адшукаць гэтыя коміксы ў Беларусі. Выпускі раз'язджаліся па ўсім былым СССР.

Самы рэдкі з вядомых мне беларускіх коміксаў — два выпускі «Вострава вар'ятаў». Яны выйшлі накладам па 10 тысяч, і вось два гады таму іх выставілі на аўкцыён за зусім невялікую суму. Дарэчы, толькі тады я пра іх даведаўся і хутка выкупіў.

Калі коміксаў было мала, яны проста ляжалі стосам у шафе. Цяпер я іх трымаю ў канцылярскай тэчцы-хуткасшывальніку, кожны ў асобным файліку.

Усе коміксы ў мяне ёсць у электронным выглядзе. Я вяду электронны каталог: назва, фота вокладкі, выдавецтва, наклад, памеры, колькасць старонак. Стараюся высветліць, што стала асновай для сюжэту (іншы комікс, кніга або фільм). Праўда, гэта не заўсёды ўдаецца.

«Калі хобі прыносіць хаця б аднаму чалавеку карысць — справа сябе апраўдвае»

Жонка, як і я, любіць папяровыя кнігі, таму праглядае са мной кожны новы асобнік. Мама, у якой у бібліятэцы больш за тысячу выданняў, лічыць, што я займаюся глупствам.

Праўда, пару гадоў таму я падарыў дачцэ брата адзін комікс з дзевяностых. Было відаць, як радаваліся адразу некалькі чалавек: пляменніца і яе тата. Бо ў нас з братам у дзяцінстве быў якраз такі ж комікс, які цяпер прынёс прыемнае пачуццё настальгіі.

Фота з архіва героя матэрыялу

Наколькі мне вядома, супольнасцяў па маіх інтарэсах у Беларусі няма. Толькі такія ж калекцыянеры-адзіночкі, як і я.

Калісьці я гутарыў з адным хлопцам, які ў дзяцінстве вельмі захапляўся коміксамі. І ён расказаў, што на аснове беларускіх коміксаў з часопіса «Бярозка» ён са стрыечным братам (абодвум было гадоў па 8) вырашыў сабраць сапраўдны касмічны бластар, выкарыстоўваючы рубін ад пярсцёнка з мамінай скрыначкі і павелічальнае шкло ад праектара дыяфільмаў. Варта толькі прапусціць пучок святла праз шкло і рубін — і ён усё што хочаш расплавіць! Але пакуль хлопцы шукалі шкло, лямпачкі і батарэйкі, мама перахавала шкатулку з упрыгожваннямі.

Час ад часу цяпер у Беларусі выпускаюць (і па звычцы называюць іх «першым беларускім коміксам») новыя асобнікі. Мне падарылі зборнік «Легенды дрымучага лесу». Гэта анталогія з 6-8 гісторый, якія паміж сабой не звязаныя.

Той жа DreadCore, пра які я згадваў, вельмі крута адмаляваны, у 90-х так прыгожа не атрымлівалася. У старых коміксах не прапрацоўвалі кожную дэталь, не залівалі каляровыя градыенты. Цяпер я б збіраў гэтую серыю, але ў ёй выйшла ўсяго пару выпускаў, і «велізарны ўнікальны сусвет», як яе рэкламавалі, скончыўся.

Любое хобі можна лічыць бескарысным марнаваннем часу і грошай. Але, на мой погляд, калі яно нікому не шкодзіць, а хоць бы аднаму чалавеку прыносіць карысць ці радасць — справа сябе апраўдвае.

Дык які ўсё ж такі беларускі комікс можна лічыць першым?

У часопісе «Бярозка» беларускамоўныя коміксы выходзілі яшчэ ў 1989-1990 гадах. Калі ж казаць пра асобнае выданне, то першым быў цыкл з 6-ці выпускаў пра Тарзана. Яго выхад у свет датуецца 1990 годам, хоць на старонках можна прачытаць «Каршакевіч'89».

Аднак ёсць адно «але»! Комікс «Дзікае паляванне» (па матывах аповесці Караткевіча) афіцыйна выйшаў у 1991 годзе, але быў здадзены ў набор яшчэ 4 мая 1989 года, а падпісаны ў друк у кастрычніку таго ж года. Гэта значыць, падрыхтаваны ён быў, верагодна, яшчэ да «Тарзана», проста ў друкарні затрымаўся.

Такая ж гісторыя і з коміксам «Дзе жылі бурсонікі». Увогуле, гэтыя тры коміксы можна лічыць першымі самастойнымі беларускімі выданнямі.

Фота з архіва героя матэрыялу

Наогул у 1991 годзе выйшла мінімум пяць беларускіх коміксаў. Былі яшчэ два, якія падрыхтавалі ў Расіі, але аддрукавалі ў Мінску.

Апошнімі па даце выхаду ў маёй калекцыі значацца абодва выпускі «Вострава вар'ятаў» ад прадпрыемства «Рытар»: падпісаныя ў друк яны былі 1 сакавіка 1996 года.

Магчыма, і пасля гэтага яшчэ выходзілі нейкія беларускія коміксы, проста я іх пакуль яшчэ не адшукаў. Але на гэтым гісторыя не заканчваецца, бо я ўсё яшчэ ў пошуку новых асобнікаў і спыняцца не збіраюся.

Каментары1

  • Лёлік з-пад Лімасола
    31.08.2023
    Бурсонікі - то любоў!

Цяпер чытаюць

За палітыку асудзілі шматдзетнага бацьку-верніка. Яго жонка памерла два гады таму

За палітыку асудзілі шматдзетнага бацьку-верніка. Яго жонка памерла два гады таму

Усе навіны →
Усе навіны

У выніку ўдараў Ізраіля па Іране ліквідаваныя дзевяць вядучых фізікаў-ядзершчыкаў4

Зяленскі: Лукашэнка баіцца і перанясе вучэнні далей ад мяжы з Украінай16

Ініцыятыва Maldzis вяртае старадрук Сімяона Полацкага11

Марадона падчас свайго візіту ў Беларусь не захацеў сустракацца з Румасам1

Лукашэнка пракаментаваў збіццё сабакі ў Гродне і расказаў пра сваё трапяткое стаўленне да жывёл10

Дроны УСУ ўдарылі па двух расійскіх аб’ектах ВПК

Уладальніца беларускага брэнду жаночага адзення Moshe здзівілася шалёным цэнам канкурэнтаў11

Ізраіль наносіць новы ўдар па Іране3

«Прапанаваў грошы». Беларуска распавяла, як КДБ спрабаваў яе вербаваць1

больш чытаных навін
больш лайканых навін

За палітыку асудзілі шматдзетнага бацьку-верніка. Яго жонка памерла два гады таму

За палітыку асудзілі шматдзетнага бацьку-верніка. Яго жонка памерла два гады таму

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць