Hrycuk Volha. My stvarali svaju Biełaruś: žyćcio i dziejnaść Alaksieja Hrycuka [1910-1976]. Miensk: Miedysont, 2007. — 256 s. / Układalnica Volha Ipatava.
Alaksiej Hrycuk naradziŭsia ŭ zamožnaj sialanskaj siamji. na Biełastoččynie. Skončyŭ Varšaŭski ŭniversytet, vykładaŭ historyju ŭ Brasłaŭskaj himnazii. U 1939 h. baraniŭ ad niemcaŭ Varšavu, trapiŭ u pałon. Byŭ vyzvaleny i viarnuŭsia da baćkoŭ.
I za pieršym savietami, i za druhimi niemcami nastaŭničaŭ. Byŭ navat školnym inspektaram na Biełastockuju akruhu. U 1944 h. padaŭsia na emihracyju. Paśla trochhadovaha pobytu ŭ Aŭstryi, dzie jon spryčyniŭsia da stvareńnia Biełaruskaha kamitetu, vyjechaŭ u Kanadu.
Šmat chto z našych suajčyńnikaŭ, jakija apynulisia na vyhnańni, vymušanyja byli mianiać prafesii. Raniejšyja dyplomy i zvańni ŭ Novym śviecie nia dziejničali. Vypusknik Sarbony Jaŭchim Skurat ramantavaŭ televizary, śviatar i mahistar tealohii Mikałaj Łapicki hetyja televizary pakavaŭ, Natalla Arsieńnieva składała hurki ŭ banki. Mahistar historyi Aleś Hrycuk spačatku valiŭ les u kanadzkich lasach, a potym, kali pierabraŭsia ŭ Taronta, myŭ posud u hateli.
Mahčyma tamu ŭsie hetyja ludzi realizoŭvali siabie i hramadzkaj dziejnaści. Alaksiej Hrycuk staŭ adnym z zasnavalnikaŭ Zhurtavańnia biełarusaŭ Kanady, jahonym doŭhadovym staršynioj, pravasłaŭnaj parafii śv. Kiryły Turaŭskaha. A taksama jon byŭ čałaviekam, jaki mieŭ nie małoje ciarpieńnie.
U 1948 h. jaho naračonaja Volha Hrycuk była vymušana pakinuć aŭstryjski Zalcburh i pierajechać z maci i siostrami ŭ Polšču. Tolki ŭ 1958 h. aŭtarka knihi atrymała dazvoł na vyjezd i pierabrałasia ŭ Kanadu.
Pry kancy žyćcia Alaksiej Hrycuk ažyćciaviŭ jašče svaju maru: atrymaŭ u Kanadzie vyšejšuju adukacyju i abaraniŭ dysertacyju, pryśviečanuju tvorčaści Maksima Bahdanoviča.
Staršynia Rady BNR Ivonka Surviła ŭ pradmovie da knihi napisała:
«Pieradčasnuju śmierć Alesia ŭ 1976 h. usia biełaruskaja hramada adčuła jak strašennuju stratu. Nie dačakaŭsia naš siabra niezaležnaści Biełarusi, za jakuju ŭsio žyćcio zmahaŭsia. Ale pamiać pra jaho žyvie ŭ sercach usich, chto jaho viedaŭ, a partret visić da siońnia ŭ zali Biełaruskaha relihijna‑hramadzkaha centru ŭ Taronta. Chacieła b tut addać čeść usim patryjotam, jakija, apynuŭšysia, jak Aleś Hrycuk, na čužynie, nia kinulisia šukać dla siabie vyhadaŭ — dastupnych, miž inšym, usim našym pracavitym surodzičam, — a ŭzialisia za pracu dla Baćkaŭščyny. Heta dziakujučy im žyła Biełaruś na čužynie, a śviet pakrysie daviedvaŭsia pra isnavańnie paniavolenaj krainy, jakoje tak staranna chavałasia akupantam».
***
Kniha składajecca z uspaminaŭ Volhi Hrycuk pra muža, uspaminaŭ siabroŭ. Drukujecca jahonaja tvorčaja spadčyna, u tym liku raździeły z dysertacyi pra Bahdanoviča.
Asobnym raździełam źmieščana listavańnie z Alesiem Sałaŭjom, Mikołam Abramčykam, Stanisłavam Stankievičam, Masiejem Siadniovym, Jankam Juchnaŭcom, Kastusiom Mierlakom, Jankam Zaprudnikam, Siarhiejem Chmaram.
Šukajcie ŭ kniharniach i niezaležnych raspaŭsiudnikaŭ.
Chrysta Hrozieŭ: Mielnikava jak minimum hod, a chutčej za ŭsio, paŭtara pieradavała infarmacyju biełaruskim śpiecsłužbam34
Kamientary