Navukoŭcy atrymali pieršaje śviedčańnie chimičnaj reakcyi, jakaja mahła zapuścić praces stvareńnia žyćcia na ziamli
Navukoŭcy narešcie znajšli pierakanaŭčy dokaz taho, što padvodnyja hidratermalnyja sistemy mohuć pieraŭtvarać inertny azot u budaŭničy błok DNK — amonij — nastolki chutka, što mahli nasycić pieršabytnyja akijany ŭsiaho za 250 000 hadoŭ. Raniej heta pradkazvali tearetyčna, ale nie nazirali.
Navukoŭcy dziesiacihodździami viedali, što padvodnyja vułkany tearetyčna mohuć stvarać amijak, złučeńnie, nieabchodnaje dla pabudovy białkoŭ i DNK, ale nikoli nie znachodzili pierakanaŭčaha dokazu hetaha ŭ pryrodzie.
Novaje daśledavańnie skalnych uzoraŭ, praśvidravanych pad Paŭdniova-Kitajskim moram, narešcie raźviazała hetuju dylemu, paćvierdziŭšy, što haračyja padvodnyja hidratermalnyja sistemy mohuć pieraŭtvarać azotny haz u dastupnuju dla žyvych istot formu biez dapamohi z boku žyvych istotaŭ.
Heta vyśvietliła daśledavańnie, apublikavanaje ŭ časopisie Nature Communications 28 listapada 2025 hoda, jakoje pravodziłasia pad kiraŭnictvam Łonha Li (Univiersitet Albierty) i Žeń Sunia (Kitajskaja akademija navuk).
Hety praces, jaki nazyvajecca abijatyčnym adnaŭleńniem azotu (ANR), adbyvajecca z takoj intensiŭnaściu, što moh by nasycić pieršabytnyja akijany žyćciova važnym azotam usiaho za 250 000 hadoŭ. U hieałahičnych terminach heta vielmi chutka.
Abijatyčnaje adnaŭleńnie azotu doŭhi čas zastavałasia tearetyčnaj źjavaj, niahledziačy na toje, što łabaratornyja ekśpierymienty paćviardžali, što padvodnyja vułkaničnyja sistemy mohuć pieratvarać azotny haz u amijak. Hałoŭnaja pryčyna, pa jakoj navukoŭcy nie mahli vyjavić hety praces, zaklučałasia ŭ tym, što chimičny «adbitak» abijatyčnaj reakcyi zvyčajna ścirajecca pa miery taho, jak vadkaści, jakija niasuć amijak, padymajucca z hłybini. Na hetym šlachu jany źmiešvajucca z pavierchnievymi vodami, jakija ŭtrymlivajuć amijak bijałahičnaha pachodžańnia ad arhaniki ci marskoj vady.
Kamanda daśledčykaŭ vyrašyła hetuju prablemu, praanalizavaŭšy hidratermalnyja žyłki — zapoŭnienyja minierałami raskoliny, jakija sfarmavalisia hłyboka ŭ akijaničnaj kary. Hetyja žyłki dziejničali jak časovyja kapsuły, zachoŭvajučy chimičnyja ślady vadkaściaŭ da taho, jak jany zmahli zabrudzicca bijałahičnym azotam.
Analiz hidratermalnych žyłak sa śvidraviny U1502B vyjaviŭ biespamyłkovy chimičny podpis azota. Hety podpis zasnavany na suadnosinach dźviuch raznavidnaściej atamaŭ azotu — lahčejšaj i bolš ciažkaj, jakija funkcyjanujuć jak izatopny «adbitak palca», što dazvalaje vyznačyć pachodžańnie złučeńnia.
Azot ź bijałahičnych krynic maje charakterny adbitak, jaki lohka raspaznać. Uzory z žyłak demanstravali, što azot byŭ našmat lahčejšy za toj, jaki moh być atrymany ŭ vyniku bijałahičnych pracesaŭ.
Hety «lohki» adbitak u probach z hidratermalnych žyłak adpaviadaje tamu, što teoryja prahnazuje dla reakcyi ANR, i dakazvaje jaje niebijałahičnaje pachodžańnie. Chimičnaja reakcyja, jakaja adbyvajecca pry sutyknieńni azotnaha hazu z bahatymi na žaleza minierałami pad uździejańniem vysokich tempieratur, vyklikaje sartavańnie azotu pa vazie. Lahčejšyja atamy azotu (14N) reahujuć bolš achvotna, čym bolš ciažkija (15N). U vyniku ŭtvorany pradukt — amonij (NH4+) — kancentruje ŭ sabie lahčejšyja atamy.
Pa miery nabližeńnia da pavierchni azot pastupova stanovicca ciažejšym i mienš kancentravanym, što adpaviadaje miažy źmiešvańnia abijatyčnych i bijałahičnych vadkaściaŭ.
Značeńnie hetaha adkryćcia kałasalnaje dla razumieńnia pachodžańnia žyćcia. Na rańnich etapach isnavańnia Ziamli, da źjaŭleńnia žyćcia, akijany, vierahodna, utrymlivali vielmi mała azotu ŭ prydatnaj dla vykarystańnia formie.
Acenačnyja tempy vytvorčaści amoniju praz ANR dazvalajuć vykazać zdahadku, što pieršabytnyja akijany mahli nazapasić dastatkova rastvoranaha azotu, kab dasiahnuć sučasnych uzroŭniaŭ, usiaho za 250 000 hadoŭ.
Akramia zabieśpiačeńnia klučavoha pažyŭnaha rečyva dla samych rańnich arhanizmaŭ, amijak, jak viadoma, dziejničaje jak parnikovy haz. Takim čynam, hety praces moh dapamahčy sahreć płanietu pad nieharačym rańnim Soncam (tak zvany paradoks «słaboha maładoha Sonca»). Anałahičnyja sihnatury lohkaha azotu znajšli ŭ minierałach uzrostam 3,5 miljarda hadoŭ, što śviedčyć ab tym, što ANR pracavaŭ jašče tady, kali žyćcio tolki zaradžałasia.
Adkryćcio paśpiachova zakryła razryŭ, jaki isnavaŭ dziesiacihodździami, i paćvierdziła, što heta hieałahičny praces.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆCiapier čytajuć
18‑hadovaha chłopca abvinavacili ŭ admaŭleńni hienacydu biełaruskaha naroda20
Kamientary