Čamu zdarajucca trahiedyi z byłymi biełaruskimi vajarami ŭ mirnym žyćci? Pra samahubstva dobraachvotnika ŭ Hdańsku i nie tolki

Pra toje, ź jakimi prablemami sutykajucca byłyja biełaruskija dobraachvotniki paśla taho, jak viartajucca ŭ mirnaje žyćcio, Radyjo Svaboda havaryła z kiraŭnikom Kamisii Kaardynacyjnaj rady pa nacyjanalnaj i rehijanalnaj biaśpiecy, siabram Kamisii pa vajskovym nakirunku, byłym bajcom Pałka imia Kastusia Kalinoŭskaha Alaksandram «Kuś» Kłačko, a taksama z pradstaŭnikom u abaronie i nacyjanalnaj biaśpiecy APK, byłym namieśnikam kamandzira pałka Kalinoŭskaha Vadzimam Kabančukom.

«Źviartaješsia pa dapamohu, a kažuć, što dapamahajem tolki palitviaźniam»

Kiraŭnik Kamisii Kaardynacyjnaj rady pa nacyjanalnaj i rehijanalnaj biaśpiecy, siabra Kamisii pa vajskovym nakirunku, były bajec Pałka imia Kastusia Kalinoŭskaha Alaksandar «Kuś» Kłačko kaža, što pryvyk da śmierci svaich pabracimaŭ na vajnie, i tamu da trahiedyi ŭ Hdańsku stavicca bolš—mienš biez emocyj. Pavodle jaho, mnohija pytańni z byłymi biełaruskimi dobraachvotnikami nie vyrašanyja i patrabujuć vyrašeńnia. Kłačko ličyć, što byłyja dobraachvotniki sutykajucca z tymi ž samymi prablemami, što i byłyja palitviaźni, jakija vymušana źjaždžajuć ź krainy.

— Akramia hetaha dadajecca pytańnie taho vajba, jaki za nami ciahniecca: što my ŭdzielniki bajavych dziejańniaŭ, i nie ŭsie razumiejuć, što heta i chto heta, jakaja matyvacyja, što čakać ad hetych ludziej. Nie ŭsie razumiejuć psychalahičnyja prablemy, ź jakimi my sutykajemsia. I samaje hałoŭnaje: kali z palitviaźniami ŭsio zrazumieła — heta palitviaźni, jany baraćbity suprać režymu, u ich jość status, — to ŭ biełaruskich dobraachvotnikaŭ, kali jany viartajucca ŭ Eŭropu, niama statusu. To bok staŭleńnie da nas nieadnaznačnaje. Chto my tam — zładzieje, złačyncy, terarysty ci ludzi, jakija zmahalisia za svabodu.

U svoj čas Alaksandar Kłačko doŭha čakaŭ lehalizacyi ŭ Litvie i sprabavaŭ pryciahnuć uvahu litoŭskich uładaŭ da prablemy lehalizacyi biełarusaŭ — u tym liku dobraachvotnikaŭ, jakija vajavali na baku Ŭkrainy.

— Litoŭski Sejm nie ŭchvaliŭ rašeńnie ab nadańni statusu «abaronca svabody» litoŭskim dobraachvotnikam. To bok Litva nie aznačyłasia, jak jana aficyjna stavicca da svaich hramadzian, jakija zmahalisia na baku Ŭkrainy suprać Rasiei. Ujavicie, što čakaje biełaruskich dobraachvotnikaŭ.

Ci jość arhanizacyi, jakija specyjalizujucca na dapamozie biełaruskim dobraachvotnikam, ci dastatkova ich, pytajemsia ŭ byłoha bajca pałka Kalinoŭskaha.

— U pieršyja try hady vajny sytuacyja była katastrafičnaja. I voś 2025-y hod — faktyčna pieravarotny: vydzielenaje finansavańnie, źjavilisia arhanizacyi, jakija padtrymlivajuć dobraachvotnikaŭ. Ale pakul heta nie systemnaja padtrymka — chutčej kropkavaja. Siarod ich — reabilitacyjny centr «Łanka», jaki ŭznačalvaje Taciana Hacura‑Javorskaja va Ŭkrainie; kłub «Lićviny», jaki atrymaŭ finansavańnie dla padtrymki dobraachvotnikaŭ i ich siemjaŭ; Volha Zazulinskaja na svajoj pasadzie pradstaŭnicy APK pa sacyjalnych pytańniach, a taksama fond «Kraina dla žyćcia» aktyŭna padtrymlivajuć dobraachvotnickuju inicyjatyvu; arhanizacyja «Kryvičy» ŭ Varšavie ładzić letniki; jość inicyjatyva «Roskvit», jakaja apłočvaje psychalahičnuju padtrymku dobraachvotnikam i ich žančynam; praisnavała arhanizacyja «Saško», jakaja zrabiła šmat karysnaha. Kłačko padkreślivaje niekalki važnych punktaŭ u vyrašeńni prablem.

— Nieabchodna, kab matyvacyja biełaruskich dobraachvotnikaŭ stała zrazumiełaj bolšaści biełaruskaha hramadstva, kab pra heta nie saromielisia havaryć pradstaŭniki demakratyčnych sił i zachadnich partneraŭ. Raniej heta była tema‑tabu, jaje nie abmiarkoŭvali. I treci punkt — finansavańnie: bieź jaho niama ni lekaŭ, ni dapamohi.

Kiraŭnik Kamisii adznačaje, što vajskovaja tema, tema dobraachvotnikaŭ pužaje mnohich: mirnych eŭrapiejcaŭ i šmat biełarusaŭ.

— Ja čuŭ šmat razoŭ ad biełarusaŭ: «my vas tudy nie pasyłali, vy tam za Ŭkrainu zmahalisia — chaj vam Ukraina dapamahaje». «Vy lubicie zabivać ludziej», tamu vy pajechali na vajnu. Mnohija vykazvańni ŭ mianie ŭ hałavie nie ŭkładajucca. Heta abo nierazumieńnie, abo niežadańnie razumieć.

Asablivaja prablema, na dumku Kłačko, u tym, što dobraachvotniki za try hady navučylisia maŭčać pra svaje bajavyja dziejańni.

— Ty źviartajeśsia — a tabie kažuć: «my dapamahajem tolki palitviaźniam, dobraachvotnikam — nie». Mnohija chavajuć tvary, kab nie było pieraśledu rodnych u Biełarusi, kab nie ŭźnikli prablemy z eŭrapiejskimi specsłužbami, kab nie było pieraškodaŭ pry lehalizacyi. Ludzi bajacca pryznacca, što ŭdzielničali ŭ bajavych dziejańniach. Roznyja matyvy. Naprykład: «ja sam spravialusia», «nie chaču być pradadzieny ci staryma napaminami». Bajsoł arhanizuje źbory na ŭzrovień dapamohi, ale nie ŭsie da hetaha hatovy.

Pavodle Kłačko, z 2022 hodu kala paŭtary tysiačy biełaruskich dobraachvotnikaŭ majuć patrebu ŭ padtrymcy.

«Niejkaja častka ludziej patrapiła ŭ padraździaleńni dobraachvotnikaŭ, majučy prablemy jašče ŭ mirnym žyćci»

Pradstaŭnik u abaronie i nacyjanalnaj biaśpiecy APK, były namieśnik kamandzira pałka Kalinoŭskaha Vadzim Kabančuk kaža, što viedaje pra niekalki trahičnych vypadkaŭ siarod byłych dobraachvotnikaŭ u mirny čas, źviazanych z post‑traŭmatyčnym stresam.

— Akramia hetaha byŭ čas, kali medyčnaja kamisija amal nie pravodziłasia abo farmalna. I całkam vierahodna, što ludzi z prablemami trapili ŭ vajskovyja farmavańni. Vajna pryciahvaje tych, chto šukaje chutkich rašeńniaŭ, psychalahičnaj padtrymki, spraviadlivaści. U mirnych umovach heta adsiejvali, va ŭmovach vajny — nielohka.

Kabančuk adznačaje, što va Ŭkrainie dastatkova fondaŭ, jakija biaspłatna akazvajuć psychalahičnuju dapamohu, reabilitacyju vajaram i paranienym. Jość adna biełaruskaja fundacyja kala Kijeva. U Jeŭropie situacyja roznaja: u Čechii, Polščy, ZŠA našy braty mohuć atrymlivać dapamohu.

Były namieśnik kamandzira pałka taksama kaža pra dakumenty:

— Kožny maje svoj vypadak: chtości robić dakumenty ŭ Eŭropie, chtości va Ŭkrainie, ale biurakraty tam skieptyčna staviacca da biełarusaŭ navat pry najaŭnaści vajskovaha bileta.

Viarchoŭnaja Rada Ŭkrainy pryniała zakony, ale jany jašče syryja. Naprykład, možna atrymać hramadzianstva praz try hady na kantrakcie — ale heta doŭhi termin dla vajny. Tamu dakumentavyja prablemy ŭsio roŭna zastajucca.

Kabančuk taksama ŭzhadvaje, što kamandziry prymušali bajcoŭ adpačyć, kali ich stomlenaść była vidavočnaj: nivodzin bajciec nie musiŭ praciahvać słužbu ŭ niaadekvatnym stanie. Bajavy adpačynak pavinien być praz 6 miesiacaŭ — asabliva kali jość traŭma ci psychičnyja prablemy.

Što da sacyjalizacyi ŭ dyjaspary — heta ciažka nie tolki dla dobraachvotnikaŭ, ale i dla ŭsich biełarusaŭ u vyhnańni. Bolš składana tym, chto starejšy: moŭnaja barjera, adaptacyja. Maładziejšym lahčej.

Psychalahičnaja reabilitacyja vielmi indyvidualnaja. Ludzi adkładajuć refleksii na potym, kab vytrymać. Mahčyma, što ich apoviedy buduć pramaŭlacca ŭ memuarach ci štomiesiačnych razmovach, a nie ŭ razhar stresu.

• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2
• 0
• 0