Były viadučy BT, jaki zvolniŭsia ŭ 2020-m i vyjechaŭ u Słavakiju, raskazaŭ, jak žyvie ciapier
Siarhiej Kazłovič adpracavaŭ amal 10 hadoŭ na TB. U 2020-m jon byŭ viadučym ranišnich efiraŭ na BT. Ale adrazu paśla prezidenckich vybaraŭ zvolniŭsia z telekanała. U intervju prajektu «1906» mužčyna zhadaŭ svaju pracu na telebačańni, raskazaŭ, jak jaho štoraz praviarali na miažy, jak pačaŭ razmaŭlać pa-biełarusku i čym zajmajecca ciapier.
«Taja noč, mnie zdajecca, vielmi mocna na ŭsich paŭpłyvała»
Na telebačańnie Siarhiej trapiŭ jašče studentam u 2011 hodzie. Jon vučyŭsia ŭ BDUIR na techničnaj śpiecyjalnaści, i paśla pieršaha kursa chłopcu prapanavali letam pracu na ANT — zajmacca mantažom, pakul asnoŭnyja supracoŭniki ŭ adpačynku.
Praź niekalki hadoŭ Siarhieja zaprasili vieści ranišnija efiry na BT, adkul jon zvolniŭsia 23 žniŭnia 2020-ha.
«10 žniŭnia ŭ mianie byŭ pieršy efir paśla nočy pratestaŭ, — uspaminaje Siarhiej. — Litaralna za dziesiać chvilin da pačatku paŭdzionnaha vypusku pryjšła papiera z MUS — pieršaje vialikaje tłumačeńnie taho, što adbyvałasia napiaredadni, što byli pratesty i što ich zadušyli.
Ja paśpieŭ tolki dadać u tekst, što infarmacyja — ad uładaŭ. Kali ja čytaŭ heta ŭ efiry, hołas dryžaŭ. Nie ad taho, što byŭ mocna ŭzrušany, a tamu, što było vielmi ciažka. Ja nie zmoh strymać emocyj. Hołas dryžaŭ, ale ŭsio ž dačytaŭ i dapracavaŭ da kanca. Paśla hetaha ja pryniaŭ rašeńnie sychodzić».
Siarhiej prapanavaŭ kiraŭnictvu: abo jany jaho zvalniajuć, abo jon na niejki čas sychodzić z efiraŭ. Na jaho rašeńnie adreahavali spakojna — na toj momant načalstva, napeŭna, nie razumieła, jak da hetaha stavicca. Jany tolki pacikavilisia, čamu Siarhiej nie choča čytać dalej naviny. Jon adkazaŭ, što nie zhodny z tym, jak apisvajucca padziei.
«Dumaju, u ich, jak i paśla papiarednich vybarčych kampanij, užo była adpracavanaja schiema: jak pavodzić siabie, jak praciahvać pracu. Vierahodna, spadziavalisia, što ŭsio projdzie jak zvyčajna. Ale taja noč, mnie zdajecca, vielmi mocna na ŭsich paŭpłyvała. Jany nie sprabavali mianie pierakonvać, nie viali razmovaŭ, prosta spytali: «Što nie tak? Čamu?» — i ŭsio. Sucha, koratka, pa spravie. Zvalnieńnie było najlepšym varyjantam. Horš było b, kali b mianie prosta pakinuli pa-za kadram», — kaža jon.
Mužčyna pryznajecca: nie čakaŭ, što niekatoryja jaho byłyja kalehi vyjduć na pratesty i zabastoŭki. Inšyja jaho niepryjemna ździvili, kali zastalisia pracavać na BT.
«Navat paśla taho, jak na ŭłasnyja vočy bačyli, što adbyvajecca na vulicach. Moža, heta była dobraja praca kiraŭnictva, a moža — niešta inšaje. Ale, dumaju, akramia ahulnych sustreč, ź imi jašče pracavali piersanalna — kožnamu niešta prapanoŭvali.
Časam ludzi ŭ takoj sistemie žyvuć, bo jany «zatočanyja» pad jaje. Mahčyma, im i nie patrebna svaboda dumak ci tvorčaści, jakuju adkryvaje palityčnaja svaboda. My ž imkniomsia ich źmianić, ale heta vielmi składana. Ja sam ciapier adyšoŭ ad sproby ŭpłyvać na hramadstva i bolš kłapačusia pra siabie, a nie pra ahulnyja spravy. Heta nie značyć, što ahulnaje nie važnaje — prosta ciapier jano nie na pieršym płanie», — raskazvaje jon.
«U 2015-m, pryznajusia, byŭ unutry infarmacyjnaj sistemy, dzie apazicyja padavałasia jak niešta niaznačnaje»
Paśla zvalnieńnia Siarhiej staŭ aktyŭna vieści svoj YouTube-kanał «Nie pa teliku», jaki zavioŭ jašče da vybaraŭ 2020 hoda.
«Heta była, možna skazać, maja psichałahičnaja apora — rabiŭ videa pra biełaruskich zorak, pra rynak arendnaha žylla, — raskazvaje jon. — Potym jašče niešta bolš vostraje, ale ŭ mianie ŭsio roŭna była svaja miakkaja cenzura: razumieŭ, dzie možna «pakazytać», a dzie lepš nie. Straciŭ toje, što lubiŭ, ale praciahvaŭ rabić niešta padobnaje — choć i ŭ inšym farmacie.
Ja vielmi lubiŭ pracu ŭ žyvym efiry. Na ANT hetaha było mienš, a voś na BT — u ranišnich navinach — efiraŭ było šmat, i mienavita heta mnie padabałasia najbolš. Tamu ciapier ja sumuju i pa pracy, i pa niekatorych kalehach. Choć bolšaść ź ich užo taksama nie pracuje tam.
Praciahvaŭ vieści kanał jašče niedzie hod paśla pratestaŭ — pakul nie aryštavali Alaksandra Ivulina, a Mikita Miełkazioraŭ nie vyjechaŭ ź Biełarusi».
Pacikavilisia ŭ Siarhieja, ci nie było ŭ jaho žadańnia zvolnicca z TB jašče da 2020 hoda, naprykład, paśla vybaraŭ 2015-ha?
«U toj hod pratesty byli nie takimi, jak u 2010-m. Ale i płošča 2010-ha prajšła mima mianie — ja byŭ pieršakurśnikam, nas zahadzia adpravili dadomu, kab my prahałasavali daterminova i nie znachodzilisia ŭ horadzie. U 2015-m ja ŭžo pracavaŭ. I pryznajusia: byŭ unutry infarmacyjnaj sistemy, dzie apazicyja padavałasia jak niešta niaznačnaje. Ja vieryŭ u vyniki vybaraŭ taho hoda — byli abstaviny, kali, mahčyma, i biez mocnaj falsifikacyi možna było zabiaśpiečyć patrebny vynik», — razvažaje jon.
U Siarhieja nie było mety trapić u «prezidencki puł žurnalistaŭ» — jon nie mieŭ takich ambicyj. Śviadoma trymaŭsia padalej ad palityki. Tolki paźniej pryjšło razumieńnie, što «palityka — heta i jość žyćcio, ad jakoha niemahčyma być ubaku».
«Ci škaduju ja pra niešta? Nie. Heta byŭ dośvied, jaki zrabiŭ mianie takim, jaki ja jość. Ja baču heta jak škołu — škołu telebačańnia. A što da prapahandy — tak, byli siužety z prezidentam, naprykład, źviazanyja ź dziciačym Jeŭrabačańniem u 2018-m. Ale maje siužety byli bolš pra kulturu ci pryrodu (jak žartujuć — pra kacianiat dy ščaniukoŭ), a efiry — pieravažna ranišnija, infarmacyjnyja — nie prajm-tajm, nie analityčnyja. Tam było mienš adkrytaj prapahandy.
Nie admaŭlaju, što i ŭ maich materyjałach mahli być takija elemienty. Ale ja liču, što nie dajšoŭ da taho ŭzroŭniu cynizmu i adkaznaści, za jaki mnie było b soramna. I hałoŭnaje — ja starajusia žyć pa pryncypie: usio, što adbyvajecca, — da dośviedu. Važna zrabić pravilnyja vysnovy i ruchacca dalej, a nie siadzieć i škadavać».
«Kožny moj vyjezd za miažu skančvaŭsia tym, što mianie adpracoŭvali»
20 vieraśnia 2020 hoda padčas Marša salidarnaści Siarhieja zatrymali. Tady jon atrymaŭ štraf u pamiery 20 bazavych vieličyń.
«Hetyja try hady ŭ Biełarusi byli ciažkija — z chvalami tryvohi. To ŭsio spakojna, to abłavy. Asabliva mocna dadavali stresu pamiežniki. Dakładniej — śpiecsłužby, što pracujuć na miažy. Kožny moj vyjezd za miažu skančvaŭsia tym, što mianie adpracoŭvali — poŭny nadhlad rečaŭ, razmovy. Miarkuju, moj pašpart užo byŭ «u sistemie» — praz toje pieršaje zatrymańnie i štraf. Adnojčy ceły aŭtobus čakaŭ mianie z takoj pravierki paŭtary hadziny».
Apošnija try hady pierad adjezdam Siarhiej zarablaŭ vytvorčaściu videa na fryłansie, a taksama ŭ markietynhavym adździele adnoj z kampanij adkazvaŭ za videakantent. U mai 2024 hoda jon pierajechaŭ ź Biełarusi ŭ Słavakiju, u Bracisłavu. Nie chacieŭ čakać, kali chvala aryštaŭ dojdzie da jaho.
«Na toj momant u Słavakii była chutkaja pracedura lehalizacyi. Ciapier zakony źmianilisia, i, naprykład, atrymać DNŽ jak pradprymalniku składaniej — źjavilisia kvoty», — raskazvaje jon.
Pakul Siarhiej žyŭ u Minsku, jon zaŭvažyŭ, jak biełarusy navučylisia pilna sačyć za słovami i chavać svaje dumki.
«Było sumna nazirać, jak mnohija nie mahli adarvacca ad sistemy, jakaja vielmi žorstka trymaje ŭsich. Možna mnoha kazać pra śmiełaść i praŭdu, ale kožny maje svaje žyćciovyja ŭmovy, i časam adnoj rašučaści niedastatkova. Pastupova hajki zakručvalisia, i heta było bačna ŭsiudy — ad abmiežavańniaŭ dla artystaŭ da zabarony na hastroli i kaviery. Heta sumna, bo havorka idzie pra talenty i žyćcio ludziej. Ja sačyŭ najpierš za kulturnaj supolnaściu i bačyŭ, jak ciažka im było.
Kali ja pierajechaŭ, vydychnuŭ. Ale zastałasia ŭnutranaja niedavierlivaść i strach, naprykład, pisać niešta ŭ tym ža instahramie — hety chvost minułaha, jaki pieratvarajecca ŭ nierazborlivuju, miakkuju niazručnaść».
«Zaŭsiody ździŭlaŭsia, čamu na pieršym nacyjanalnym kanale naviny nie mohuć być całkam na biełaruskaj»
Paśla 2020 hoda Siarhiej vyrašyŭ vieści svoj instahram na biełaruskaj movie.
«Pierajechaŭšy ŭ Słavakiju, ja staŭ razmaŭlać pa-biełarusku značna bolš, čym u Biełarusi, — zaŭvažaje jon. — Tut jość biełarusy, ź jakimi my razmaŭlajem na rodnaj movie. Akramia taho, słavackaja mova vielmi padobnaja da biełaruskaj, tamu ja časta dapamahaju sabie biełaruskaj, kali nie viedaju, jak niešta skazać pa-słavacku.
Kali pracavaŭ na telebačańni, u mianie byŭ ciopły dośvied: ja vioŭ niekalki efiraŭ na biełaruskaj movie ŭ rehijanalnych navinach na BT, kali padmianiaŭ kalehu. Ale zaŭsiody ździŭlaŭsia, čamu na pieršym nacyjanalnym kanale naviny nie mohuć być całkam na biełaruskaj. Tamu hetyja 15 chvilin rehijanalnych navin na rodnaj movie mnie vielmi zapomnilisia».
Samaja lubimaja kniha Siarhieja pa-biełarusku — «Dzikaje palavańnie karala Stacha» Uładzimira Karatkieviča.
«Ja jaje ŭžo da dzirak začytaŭ, navat dumaŭ pra ekranizacyju ŭ maštabach Marvel. Žart, kaniečnie, ale mała ŭ nas svajho — heta fakt. Pamiataju, što kali słužyŭ u reziervie ŭ armii ŭ Bresckaj vobłaści, sprabavaŭ znajści tvory na biełaruskaj movie ŭ miascovaj biblijatecy — ale tam amal ničoha nie było. Usia biełaruskaja kłasika była pierakładzienaja na ruskuju. Heta było krychu soramna i sumna», — kaža jon.
U Bracisłavie Siarhiej adkryŭ indyvidualnaje pradpryjemstva — vyrablaje videa i hrafiku na zamovu.
Dumki pra pracu ŭ niezaležnych biełaruskich miedyja taksama byli, ale pakul nie skłałasia.
«Viartacca da svajho prajekta taksama pakul składana. Tamu ciapier dumaju najpierš pra toje, jak uładkavacca na novym miescy. Bo pracavać treba, ličy, nanova», — padsumoŭvaje jon.
Kamientary