Pra kulturnuju prorvu miž sučasnym biełaruskim i polskim hramadstvami

Učora jeździŭ u Nurec-Stancyju. Heta stancyja na Bałahoje-Siadleckaj čyhuncy, jakuju ŭ 1902‑1907 hadach zbudavali rasiejcy.

Ja kala hetaj čyhunki pražyŭ bolšuju častku žyćcia — naradziŭšysia ŭ Kruleŭščynie, a paźniej žyvučy ŭ Parafjanavie.

U Nurcy ŭčora było mierapryjemstva, pryśviečanaje historyi hetaj čyhunki. Nu to ja nie ŭtrymaŭsia, kab nie pajechać. Sustreča była ŭ starym budynku vakzała, jaki ciapier naležyć hminie. Budynak hety maje status kulturnaj kaštoŭnaści, niekalki hod tamu jaho staranna adramantavali – i źmiaścili tam centr kultury i biblijateku.

Pavialičyć

Takija vakzały, zbudavanyja pavodle adnaho prajekta, byli na kožnaj stancyi IV kłasa ad Połacka da Siedlcaŭ. U Kruleŭščynie vakzał uzarvali niemcy ŭ lipieni 1944 hoda, kali adstupali. A šmat dzie — naprykład, u Farynavie, Zahaćci, Ziabkach, Budsłavie, Kniahininie, Vialejcy, Pałačanach, Bahdanavie, Juraciškach, Haŭi — hetkija vakzały zachavalisia ŭ roznaj stupieni (časam mocna pierabudavanyja).

Za niekalki dzion da mierapryjemstva, pabačyŭšy afišu, ja dasłaŭ arhanizataram spasyłku na albom zdymkaŭ z budaŭnictva Bałahoje-Siadleckaj čyhunki ŭ vakolicach Vialejki, jaki dastupny na sajcie litoŭskich muziejaŭ.

U Nurcy hetych zdymkaŭ nie mieli. Padčas sustrečy hetyja zdymki byli pakazanyja, a dyrektar centra kultury Marcin Karniluk, jaki čytaŭ lekcyju pra historyju čyhunki, pra mianie ŭzhadaŭ i mnie padziakavaŭ.

Dla mianie niečakana było, što na mierapryjemstva pryjšło šmat ludziej — čałaviek piaćdziasiat, usia zała była zapoŭnienaja i nie chapiła miescaŭ. Pryjšli miascovyja ludzi, byłyja čyhunačniki, chtości pryjechaŭ ź Siamiatyčaŭ, z Čaromchi. Adzin miascovy čałaviek prynios kavałak rasiejskaj rejki z klajmom Paŭdniova-Zachodniaj čyhunki, vyrablenaj u 1892 hodzie (jana mahła pachodzić ź linii Brest-Hrajeva, što adnosiłasia da Paŭdniova-Zachodniaj čyhunki). Chtości prynios staruju šapku čyhunačnika, inšyja ludzi ŭziali z saboj siamiejnyja zdymki i dakumienty.

Pan Karniluk raskazaŭ pra historyju budaŭnictva čyhunki, pakazaŭ na ekranie staryja mapy, raźviejaŭ niekatoryja mify pra čyhunku (naprykład taki, što rasiejcy byccam by nie praviali čyhunku praź Siamiatyčy, kab pakarać miascovych žycharoŭ za ŭdzieł u paŭstańni 1863 hoda), histaryčnyja fotazdymki, raskazaŭ pra architekturu čyhunačnych budynkaŭ — vakzałaŭ, vodanapornych viežaŭ, kazarmaŭ i budak, mostu praz Buh. Mahu acanić, što lekcyja była dobraja i dobra, z roznych bakoŭ raskryvała temu historyi čyhunki.

Hledziačy na ŭsio heta, dumaŭ, jakaja ž prorva pamiž stanam polskaha i biełaruskaha hramadstva.

U Parafjanavie, Kruleŭščynie, Padśvilli — miastečkach, jakija paŭstali kala toj ža Bałahoje-Siadleckaj čyhunki — niemahčyma i ŭjavić takoha mierapryjemstva. U tamtejšych biblijatekach i škołach prosta niama anivodnaha čałavieka, jaki b mieŭ dastatkovyja viedy na hetuju temu. A kali b i było — niešta nie vierycca, što mahło b u subotni viečar sabracca piaćdziasiat čałaviek na takuju lekcyju.

Saviecki i łukašenkaŭski režymy nie dazvolili paŭstać kultury, u jakoj mahła b zachoŭvacca i papularyzavacca łakalnaja historyja i histaryčnaja pamiać. A moža — što horaj — źniščyli ŭ ludziej pačućcio supolnaści.

• 37
• 0
• 1
• 5
• 0
• 9
• 0
• 3