Chto takaja Ani Erno? Piać faktaŭ pra nobieleŭskuju łaŭreatku pa litaratury
Francužanka Ani Erno stała łaŭreatam Nobieleŭskaj premii pa litaratury. «Naša Niva» sabrała samyja cikavyja fakty pra 82-hadovuju piśmieńnicu.
Pieršaja žančyna z Francyi, što zdabyła ŭznaharodu
Bolš za sotniu hadoŭ «Nobiel» pa litaratury prysudžajecca tvorcam z usiaho śvietu, adnak francuzskich žančyn siarod łaŭreataŭ jašče nie było. Erno ŭvachodziła ŭ puł favarytak 2022 hoda naroŭni z kanadkami En Karsan dy Marharet Etvud, a taksama suajčyńnicaj Maryz Kande. Teksty Ani atrymali pryznańnie za «mužnaść i kliničnuju vastryniu, ź jakimi Erno raskryvaje karani, adčužanaść i kalektyŭnyja abmiežavańni asabistaj pamiaci». Francužanka stała 17-j žančynaj-łaŭreatam «Nobiela» ŭ halinie litaratury.
Cikava, što kolki hod tamu Erno mieła realny šaniec atrymać jačše adnu prestyžnuju litaraturnuju ŭznaharodu, Bukieraŭskuju premiju. Jana navat trapiła ŭ šort-list z ramanam «Hady», jaki krytyki pryznali viaršyniaj tvorčaści žančyny. Adnak uspaminy, pieraplecienyja z kalektyŭnym dośviedam suajčyńnikaŭ za 60 hadoŭ, nie zdoleli pieraviesić «Zapaviety» Marharet Etvud dy «Dziaŭčyna, žančyna, usio astatniaje» Biernardzina Evarysty.
Faktura ramanaŭ bazujecca na realnym žyćci piśmieńnicy
Pieršy tvor Ani, «Pustyja šafy», pabačyŭ śviet u 1974 hodzie — i mieŭ aŭtabijahrafičny charaktar. Jak, darečy, i ŭsie nastupnyja bujnyja tvory. Erno vykarystoŭvaje piśmieńnictva jak terapiju, z dapamohaj jakoj asensoŭvaje padziei pryvatnaha žyćcia.
Refleksija dazvalaje adpuścić bol i pryniać toje, što zastałosia ŭ minułym: zabarony na seksualnyja prajavy, nianaviść da ŭłasnaha cieła, bytavy hvałt, niežadanaja ciažarnaść, abort, rola paluboŭnicy, rak hrudziej, śmierć matuli…
Pravakacyi tut niama — chutčej, heta sieans psichaterapii, dzie ŭsłych prahavorvajucca prablemy, što dušyli čałavieka ciaham doŭhich hadoŭ.
Erno vykarystoŭvaje fantastyčna bahatuju movu
Usie pierakładčyki adznačajuć, što pracavać z tekstami francužanki — heta zadalnieńnie i składaniejšy vyklik adnačasova. Jaje žanočaja proza napitanaja enierhietykaj, jakuju prosta adčuć i zrazumieć, ale amal niemahčyma pieradać va ŭsim bahaćci.
Tym nie mienš bujnuju prozu Ani achvotna i časta adaptavali raznastajnymi movami — u tym liku biełaruskaj.
Letaś u Vilni dziakujučy vydaviectvu «Tavarystva biełaruskaj kultury ŭ Łetuvie» vyjšaŭ fieminiscki raman «Padzieja», u pierakładzie Uładzisłava Harbackaha. Tekst pryśviečany žanočaj cialesnaści i (nie)mahčymaści zrabić abort u Francyi 1960-ch hadoŭ.
Nobieleŭski kamitet nie zdoleŭ paviedamić Erno pra pieramohu
Pradstaŭniki šviedskaj akademii nie zmahli datelefanavacca da piśmieńnicy, kab zahadzia jaje pavinšavać. Tamu ciopłyja słovy im daviałosia pramaŭlać ŭ žyvym efiry.
Chacia naŭradci Erno hetym pakryŭdziłasia, bo da atrymańnia šmatlikich litaraturnych uznaharod užo zvykłasia. Francužanka była ŭhanaravanaja premijami Redando, Marhieryt Dziuras, Fransua Maryjaka, Mary Łatur Łandry, a taksama Premii francuzskaj movy. Apošniaja, jak padajecca, dla licentyjata fiłałohii dy vykładčyka sučasnaj litaratury, vyhladaje samaj kaštoŭnaj. Pa-za «Nobielem», zrazumieła.
Film pa knizie Erno atrymaŭ «Załatoha Ilva»
Adna z samych viadomych knih Ani — taja samaja «Padzieja», napisanaja jašče ŭ 1963 hodzie — letaś pieražyła druhoje naradžeńnie. Ale ŭžo ŭ kino: Adry Dzivan źniała stužku pa matyvach tvora i atrymała mižnarodnuju ŭchvału. Usiaho tolki druhaja praca ŭ karjery pryniesła režysiorcy «Załatoha Ilva» na 78-m vieniecyjanskim kinafiestyvali. Tady jak vykanaŭca hałoŭnaj roli, rumynskaja aktorka Anamaryja Vartałamiej, atrymała «Luḿjera» — nacyjanalnuju kinapremiju Francyju.
Vielmi vierahodna, ekranizacyj tvoraŭ Erno paśla «Nobiela» pabolšaje — tym bolš, što jana praciahvaje aktyŭna pracavać, niahledziačy na ŭzrost. U 2022 hodzie vydaviectva «Halimar», jakoje tradycyjna supracoŭničaje z Ani, nadrukavała jaje novy raman «Małady čałaviek».
Kamientary