Historyja1212

80 pachavańniaŭ vybitnych biełarusaŭ, jakija varta naviedać na Dziady

Radyjo Svaboda padrychtavała mapy Kalvaryjskich i Ŭschodnich mohiłak z paznačeńniem miescaŭ pachavańnia biełarusaŭ, jakija pryśviacili žyćcio biełaruskaj spravie, kultury ci movie.

«Biełaruski nacyjanalny nekropal» — prajekt maje na mecie pašyryć viedy pra pamierłych biełaruskich kulturnych i hramadzkich dziejačoŭ i ŭšanavać ich pamiać. U jaho miežach Svaboda vydaje mapy-schiemy mienskich mohiłak z paznačeńniem miescaŭ pachavańniaŭ. Usie mapy dastupnyja ŭ elektronnym i papiarovym vyhladzie.

Kaho varta naviedać na Kalvaryjskich mohiłkach:

1. Viačasłaŭ Adamčyk (01.11.1933–05.08.2001) — biełaruski prazaik, dramaturh, kinascenaryst. Aŭtar ramanaŭ «Čužaja baćkaŭščyna», «Hod nulavy», «I skaža toj, chto narodzicca…», apaviadańniaŭ «Prylot kažana», «Noč na Hałavasieka». Baćka piśmieńnikaŭ Adama Hlobusa i Mirasłava Šajbaka. Pachavany: 2 s. 1a š. 6 m. (Padorski)

2. Aleś Astašonak (01.06.1954–07.09.2004) — biełaruski prazaik, kinascenaryst, pierakładnik. Aŭtar knihi prozy «Farby dušy», pjesaŭ «Iskry ŭnačy», «Kamedyjant, ci Ŭźniosłaść sumnaj nadziei», scenaroŭ filmaŭ «Kamedyjant» i «Son». Pierakładaŭ na biełaruskuju Ž. Symenona dy inš. Siabra zhurtavańnia «Tutejšyja». Pachavany: Kalumbaryjum. I sektar

3. Haŭryła Vijer (07.05.1954 — 07.09.2004) — biełaruski pierakładnik, kinascenaryst, prazaik. Pachavany: Kalumbaryjum. 1 sektar.

4. Jan Damiel (1780–30.08.1840) — mastak, pradstaŭnik mastackaj škoły Vilenskaha ŭniversytetu, pakinuŭ značny śled u mastactvie Biełarusi i Litvy. Aŭtar partretaŭ Daminika Radziviła, Kanstancina Tyškieviča, histaryčnych pałotnaŭ «Pavieł I vyzvalaje Kaściušku z turmy», «Śmierć mahistra kryžakoŭ Ulrycha fon Jungingiena ŭ bitvie pad Hrunvaldam», relihijnych «Maleńnie Zbaŭcy», «Śviataja Kanstancyja z kryžam». Pachavany: Pad hałoŭnym aŭtarom kaściołu

5. Piatro Dračoŭ (06.07.1937–08.05.2005) — biełaruski mastak, hrafik. Afarmlaŭ knihi svajho siabra Ŭładzimiera Karatkieviča, Uł. Duboŭki, Uł. Arłova. 25 hod byŭ mastackim redaktaram časopisu «Biarozka». Aŭtar stankavych hraviuraŭ «Paŭstańnie 1863 hodu», «Kirmaš u miastečku», šmatlikich litahrafijaŭ na temy biełaruskaj historyi, ilustracyjaŭ da knihi V. Viačorki «Pra hierb i ściah». Pachavany: Kalumbaryjum. IV sektar

6. Vacłaŭ Ivanoŭski (25.05.1880–07.12.1943) — adzin z pačynalnikaŭ i lideraŭ biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu ŭ XX st. Zasnavalnik Biełaruskaj revalucyjnaj partyi, suzasnavalnik Biełaruskaj sacyjalistyjanaj hramady. Apracavaŭ pieršy lemantar sučasnaj biełaruskaj movy, stvaryŭ u Pieciarburhu pieršaje biełaruskaje vydaviectva — supołku «Zahlanie sonca i ŭ naša vakonca», supracoŭničaŭ z hazetami «Naša dola» i «Naša niva». Ministar aśviety va ŭradzie Biełaruskaj Narodnaj Respubliki, upaŭnavažany BNR na pieramovach z Polščaj 1920 h. Doktar techničnych navuk, byŭ rektaram Mienskaha biełaruskaha pedahahičnaha instytutu, vykładaŭ u Vilenskim universytecie. Z 1942 burmistar Miensku, zahinuŭ u vyniku zamachu. Pachavany: Centralnaja aleja, la kaściołu

7. Jury Kabylinski (1778(?) - 04.11.1858) — sakratar Mienskaha dvaranskaha deputackaha schodu, litaratar, mastak, mecenat i kalekcyjaner. Siabravaŭ ź Vincentam Duninam-Marcinkievičam. Zasnavaŭ pieršy ŭ horadzie asabisty muzej, kalekcyja jakoha składałasia z manetaŭ, minerałaŭ, antyčnych staražytnaściaŭ, starych knih i manuskryptaŭ, siarod jakich aryhinał Statuta VKŁ i mapa Chrystafora Kalumba. Paśla śmierci Kabylinskaha ekspanaty pierajšli ŭ Vilenski muzej staražytnaściaŭ. Fundatar Kalvaryjskaj bramy. Na główną aleję wchodzi się przez bramę ufundowaną przez Jędrzeja Kobylińskiego dla uczczenia pamięci zmarłej żony. Pachavany: Miesca pachavańnia nieviadomaje

8. Jaŭhien Kulik (31.10.1937–12.01.2002) — biełaruski mastak, knižny hrafik, biblijafił. Mastacki redaktar časopisaŭ «Biarozka» i «Viasiołka». Aŭtar rekanstrukcyjaŭ biełaruskich zamkaŭ, partretaŭ dziajačoŭ Biełaruščyny. Suzasnavalnik mastackaj supołki «Pahonia». Aŭtar etalona hierbu «Pahonia» ŭ jakaści dziaržaŭnaha hierbu Respubliki Biełaruś u 1991–1995 h. Adzin ź ideolahaŭ novaha biełaruskaha Adradžeńnia, lider nonkanfarmisckaha asiarodku mienskaj intelihiencyi «Na Paddašku», suzasnavalnik BNF. Pachavany: 7 s. 10 š. 37 m.

9. Jan Balasłaŭ Łuckievič (15.05.1831–04.09.1895) — baćka Ivana i Antona Łuckievičaŭ. Prafesijny vajskoviec, paŭstaniec 1863–1864 h., adzin ź pieršych prafesijnych biełaruskich čyhunačnikaŭ. Siabra Vincenta Dunina-Marcinkieviča, jaki pryśviaciŭ jamu vierš «Zaŭtra Spasa, kažuć ludzie». Pachavany: Centralnaja aleja

10. Janka Łučyna (Jan Niesłuchoŭski) (06.07.1851–16.07.1897) — biełaruski paet, myślar, teatralny krytyk. Inžyner-technolah. Vieršam «Viasnovaj paroj» (1889) viarnuŭ biełaruskuju litaraturu ŭ druk upieršyniu paśla paŭstańnia 1863–1864 h. Aŭtar paemy «Palaŭničyja akvarelki z Paleśsia», abrazka «Z kryvavych dzion». Kab vydać u 1903 hodzie jahonuju knihu «Viazanka» i ŭniknuć zabarony na biełaruskamoŭny druk, cenzaram zajavili, što jana na baŭharskaj movie. Pachavany: la kaścioła

11. Alaksandar Lucko (23.01.1941–04.09.1997) — zasnavalnik i pieršy rektar Mižnarodnaha instytutu radyjeekalohii imia A. Sacharava (siońnia Mižnarodny dziaržaŭny ekalahičny ŭniversytet imia A. Sacharava). Aŭtar manahrafijaŭ, navučalnych dapamožnikaŭ u radyjacyjnaj biaśpiecy. Ź jahonaj inicyjatyvy i pad jahonym kiraŭnictvam raspracavanaja Kancepcyja radyjeekalahičnaj adukacyi ŭ Respublicy Biełarusi. Pachavany: 1 s. 2 š. 36 m. (Biejšer)

12. Jan Matusievič (21.06.1948–02.09.1998) — biełaruski relihijny i hramadzki dziajač, śviatar. Pieršy dekan adnoŭlenaj Biełaruskaj Hreka-katalickaj carkvy. Inicyjatar i ŭdzielnik akcyjaŭ ušanavańnia achviaraŭ stalinskaha teroru, čarnobylskaj katastrofy. Udzielnik ustanoŭčaha źjezdu BNF «Adradžeńnie», siabra Rady Tavarystva biełaruskaj movy ad momantu zasnavańnia. Aśviaciŭ ustalavany ŭ Kurapatach Kryž pamiaci achviaraŭ balšavizmu i abraz Maci Božaj Čarnobylskaj. Suzasnavalnik Biełaruskaha biblijnaha tavarystva. Pachavany: 2 s. 8 š. 15 m. (Akulič)

13. Ivan Navumienka (16.02.1925–17.12.2006) — narodny piśmieńnik Biełarusi, litaraturaznaviec. Akademik AN BSSR, doktar filalahičnych navuk, prafesar. Aŭtar ramanaŭ «Sasna pry darozie», «Viecier u sosnach», «Sorak treci». Staršynia VS BSSR (1985–1990). Pachavany: 2 s. 8 š. 20 m. (Akulič)

14. Aleś Piśmiankoŭ (25.02.1957–23.04.2004) — biełaruski paet, eseist, pierakładnik. Pracavaŭ u časopisach «Litaratura i mastactva», «Połymia», «Vožyk». Aŭtar knih paezii «Bieły kamień», «Čytaju zory», «Płanida», «Vieršy», «Žuraviel nad studniaj». Pachavany: 1 s. 42 š. 15a m. (Dziadziečkin)

15. Alaksandar Sipajła (1854 — 1886) — katalicki śviatar, probašč katedralnaha kaściołu imia Najśviaciejšaj Panny Maryi ŭ Miensku. Pracavaŭ u ciažki dla Kaściołu čas paśla zadušeńnia paŭstańnia 1863–1864 h. U pamiać pra jahonuju samaaddanuju pracu ludzi pastavili pomnik z nadpisam: «Śviatoha žyćcia nia mnoha dzion, a dobraja słava žyć budzie viečna». Pachavany: La kaściołu.

16. Halina Siaržanina (17.10.1930–22.05.2008) — navukoviec-bijolah, aŭtarka šerahu navukovych vydańniaŭ, suaŭtarka biełaruskamoŭnaha encyklapedyčnaha daviednika «Hryby i hrybnaja kulinaryja». Pachavanaja: 8 s. 35 š. 15 m. (Zajcavy)

17. Aleś Trajanoŭski (22 vieraśnia 1925, Uzdymač na Słuččynie — 18 sakavika 2005 ) — biełaruski piśmieńnik, litaraturaznaŭca, pierakładnik z słavianskich movaŭ. Laŭreat kašubskaj premii Stalema, pačynalnik biełaruska-serbałužyckich kantaktaŭ. Kiravaŭ adździełam litaratury i mastactva u «Źviaździe», byŭ namieśnikam redaktara časopisa «Mastactva Biełarusi», redaktaram adnoŭlenaj «Biełaruskaj krynicy». Pachavany: kala ściany ŭ kucie 6 sektaru.

S — sektar Š — šerah M — miesca

* * *

Kaho varta naviedać na Uschodnich mohiłkach

Virtualnaja ekskursija.

  1. Vasil Bykaŭ. Lehiendarny piśmieńnik i hramadzki dziajač. Bykava nazyvajuć sumleńniem nacyi.
  2. Hienadź Buraŭkin. Biełaruski paet, žurnalist i dyplamat. Laŭreat dziaržaŭnaj premii imia Janki Kupały
  3. Zair Azhur. Skulptar, narodny mastak. Aŭtar biustu Janku Kupału ŭ Viazyncy, paŭfihury Mikoły Husoŭskaha i ansamblu na płoščy Jakuba Kołasa.
  4. Alena Aładava. Mastactvaznaŭca. Stvaralnica i šmathadovaja kiraŭnica Dziaržaŭnaha mastackaha muzeju. Źbirała šedeŭry biełaruskaha žyvapisu.
  5. Anatol Anikiejčyk. Skulptar-manumentalist, narodny mastak. Aŭtar pomnika Janku Kupału ŭ Miensku.
  6. Ivan Achremčyk. Narodny mastak. Aŭtar šerahu partretaŭ, tematyčnych karcinaŭ dy pejzažaŭ.
  7. Anatol Bahatyroŭ. Kampazytar, narodny artyst. Adzin z zasnavalnikaŭ nacyjanalnaj biełaruskaj opiery. Aŭtar opery «U puščach Paleśsia» pavodle Jakuba Kołasa.
  8. Aleś Bačyła. Paet i dramaturh. Aŭtar paŭtara dziasiatka knihaŭ paezii. Pierakłaŭ na biełaruskuju movu «Tarasa Bulbu» M. Hohala i inš.
  9. Andrej Biembiel. Skulptar, narodny mastak. Adzin z aŭtaraŭ memaryjału «Bieraściejskaja krepaść-hieroj», azdableńnia Doma Ŭradu i Manumenta Pieramohi ŭ Miensku, partretaŭ Adama Mickieviča i Janki Kupały.
  10. Mikałaj Biryła. Movaznaŭca. Specyjalist pa biełaruskaj antrapanimii. Aŭtar 110 movaznaŭčych pracaŭ, u t. ł. 8 manahrafij i słoŭnikaŭ.
  11. Piatruś Broŭka. Piśmieńnik, narodny paet. Aŭtar dziasiatkaŭ knih paezii. «Pachnie čabor», «Aleksandryna» i mnohija inšyja vieršy pakładzienyja na muzyku.
  12. Aleh Biabienin. Niezaležny žurnalist i stvaralnik sajtu «Chartyja 97»
  13. Hienrych Vahner. Kampazytar i muzyka, narodny artyst. Aŭtar opery «Ściežkaju žyćcia» pavodle apovieści V. Bykava «Voŭčaja zhraja» i inš.
  14. Ihar Hiermiančuk. Žurnalist, hramadzki dziajač. Udzielnik niezaležnickaha ruchu 80-ch, deputat Viarchoŭnaha Savietu 12-ha sklikańnia. Redaktar zabaronienaj hazety «Svaboda». 
  15. Alaksiej Hlebaŭ. Skulptar, narodny mastak. Aŭtar pomnika Francišku Skarynu ŭ Połacku.
  16. Piatro Hlebka. Paet, navukoviec. Inicyjavaŭ zbor pomnikaŭ historyi i kultury Biełarusi. Spryjaŭ raźvićciu biełaruskaha teatraznaŭstva i falklarystyki, mastactvaznaŭstva i etnahrafii. 
  17. Anatol Hračanikaŭ. Paet i pierakładnik. 
  18. Ihar Dabralubaŭ. Režyser i scenaryst, narodny artyst. Padtrymlivaŭ adradženski ruch u 90-ja hh. Źniaŭ filmy «Biełyja rosy», «Ivan Makaravič» (pieršaja biełaruskaja stužka, uhanaravanaja na prestyžnym zachodnim kinafestyvali) i mnohija inšyja.
  19. Lilija Davidovič. Aktorka, narodnaja artystka. Lehienda Kupałaŭskaha teatru. Syhrała ŭ «Idylii» Dunina-Marcinkieviča, «Paŭlincy» Kupały, «Čornaj pańnie Niaśviža» Dudarava i inš.
  20. Iosif Žynovič. Cymbalist, dyryhient, narodny artyst. Zasnavalnik katedry narodnych instrumentaŭ u Biełaruskaj kanservatoryi. Kiraŭnik dziaržaŭnaha arkiestru BSSR.
  21. Uładzimier Karatkievič. Paet, prazaik, publicyst, dramaturh. Vystupaŭ i abaronu movy i kultury. Aŭtar ramanaŭ «Dzikaje palavańnie karala Stacha», «Kałasy pad siarpom tvaim», «Čorny zamak Alšanski», patryjatyčnych vieršaŭ.
  22. Uładzimier Karmiłkin. Žurnalist i fatohraf. Aŭtar unikalnaha archivu pra pačatki biełaruskaj niezaležnaści 80-90-ch hh. 
  23. Hienadź Karpienka. Navukoviec, palityk. Adzin ź lideraŭ demakratyčnaha ruchu.
  24. Arlen Kaškurevič. Narodny mastak. Stvaryŭ partrety histaryčnych dziejačoŭ Biełarusi, seryi «Kupalijana», «Aśvietniki» i inš. Azdobiŭ knihi Karatkieviča, Kołasa i Kupały. 
  25. Alaksandar Kiščanka. Narodny mastak. Aŭtar habieelenu «Čarnobyl» i «Habelenu stahodździa» — samaha vialikaha habelenu ŭ śviecie. 
  26. Kandrat Krapiva. Narodny piśmieńnik. Paet, satyryk, dramaturh, movaznaŭca. Pisaŭ bajki i kamedyi, aŭtar pjesy «Chto śmiajecca apošnim», jakuju nazyvajuć zamaskavanym pamfletam suprać stalinizmu.
  27. Arkadź Kulašoŭ. Narodny paet. Siarod inšaha, napisaŭ paemu «Chamucius», pryśviečanuju nacyjanalnamu hieroju Kastusiu Kalinoŭskamu i jaho patryjatyčnaj spravie.
  28. Jeŭdakija Łoś. Paetesa. Aŭtarka 11 zbornikaŭ liryki i šerahu knižak dla dziaciej,
  29. Michaś Łyńkoŭ. Narodny piśmieńnik. Prazaik, litaraturaznaŭca. Aŭtar knihi «Mikołka-paravoz» i inš.
  30. Andrej Makajonak. Dramaturh, narodny piśmieńnik. Aŭtar kamedyjaŭ «Lavonicha na arbicie», «Śviataja prastata», trahikamedyjaŭ «Zaciukany apostał» i «Trybunał» i inš.
  31. Janka Maŭr. Piśmieńnik. Aŭtar «Paleskich rabinzonaŭ» dy inšych apaviadańniaŭ dla dziaciej i padletkaŭ. 
  32. Ivan Mielež. Prazaik, dramaturh, narodny piśmieńnik. Aŭtar ramanu «Ludzi na bałocie» z trylohii «Paleskaja chronika» i inš.
  33. Uładzimier Mulavin. Muzyka, narodny artyst. Zasnavalnik i kiraŭnik ansamblu «Pieśniary»
  34. Pimien Pančanka. Narodny paet. Aŭtar zbornikaŭ liryki, u tym liku vieršaŭ pra movu «Biełaruskaja mova» i «Rodnaja mova». Pierakładaŭ Mickieviča, Šylera inš.
  35. Pilip Piestrak. Paet, prazaik, pierakładnik. Aŭtar ramanaŭ «Sieradzibor» i «Sustreniemsia na barykadach» i inš.
  36. Michaił Ptašuk. Kinarežyser, aktor. Aŭtar filmaŭ «Znak biady» i «Čorny zamak Alšanski» i inš.
  37. Viktar Roŭda. Dyryhient, pedahoh, narodny artyst. 
  38. Kanstancin Sańnikaŭ. Režyser, aktor, narodny artyst. Kiravaŭ Biełaruskim trecim teatram (paśla Uładzisłava Hałubka), paśla — teatram imia Janki Kupały.
  39. Barys Sačanka. Piśmieńnik i pierakładnik. Vydaŭ šerah knihaŭ prozy, aŭtar apovieści «Nie na toj vulicy». Skłaŭ zbornik paezii biełaruskaj emihracyi.
  40. Stefanija Staniuta. Aktorka, narodnaja artystka. Lehienda biełaruskaha teatru i kino. Aktorka teatraŭ Hałubka i Janki Kupały
  41. Jazep Sušynski. Movaznaŭca. Zajmaŭsia raspracoŭkaj navukovaj terminalohii. Adzin z arhanizataraŭ Pieršaha Usiebiełaruskaha Kanhresu. Represavany.
  42. Hieorhi Tarazievič. Hramadzki i palityčny dziajač, dyplamat. Vystupaŭ u abaronu nacyjanalnaj symboliki i movy. Adzin ź lideraŭ Biełaruskaj Sacyjał-demakratyi. 
  43. Viktar Tarasaŭ. Aktor, narodny artyst. Syhraŭ u dziasiatkach spektaklaŭ i bolš za paŭsotni filmaŭ
  44. Michaś Tkačoŭ. Historyk, archieolah i hramadzki dziajač. Daślednik zamkaŭ i vajskovaj historyi Biełarusi. Adzin z utvaralnikaŭ «Martyralohu» i BNF
  45. Mikoła Truchan. Aktor, režyser. Stvaralnik teatru «Dzie-Ja?»
  46. Viktar Turaŭ. Narodny artyst, kinarežyser. Stvaryŭ kinacykal pavodle trylohii I. Mieleža «Paleskaja chronika», ekranizavaŭ «Šlachcica Zavalniu» pavodle Jana Barščeŭskaha i inš.
  47. Ivan Čyhrynaŭ. Narodny piśmieńnik. Aŭtar ramanu «Płač pierapiołki» i inš.. Ad 1989 — hałoŭny redaktar časopisu «Spadčyna».
  48. Ivan Šamiakin. Narodny piśmieńnik. Aŭtar ramanaŭ «Serca na dałoni», «Hłybokaja płyń», cyklu «Tryvožnaje ščaście» i inš.
  49. Ryhor Šyrma. Narodny artyst. Charavy dyryhient i falklaryst. Sabraŭ bolš za 2 tysiačy biełaruskich narodnych piesień. Jak kiraŭnik Tavarystva biełaruskaj škoły (1927-1936), naładžvaŭ pracu škołaŭ ź biełaruskaj movaj navučańnia.
  50. Jaŭhienija Janiščyc. Paetesa. Skraznyja temy jaje tvorčaści — biełaruskaja pryroda, vioska, paleśsie. Aŭtarka vieršu «Ty paklič mianie. Pazavi» i inš.
  51. Fiodar Jankoŭski. Movaznaŭca, piśmieńnik. Składalnik zbornikaŭ afaryzmaŭ, prykazak i prymavak, paraŭnańniaŭ, frazealahizmaŭ i inš.

Kamientary12

Ciapier čytajuć

Cichanoŭski: Pryjechaŭ by i pacisnuŭ Trampu ruku

Cichanoŭski: Pryjechaŭ by i pacisnuŭ Trampu ruku

Usie naviny →
Usie naviny

Nastajaciel manastyra Šaaliń trapiŭ pad śledstva pa padazreńni ŭ rastratach i amaralnym ładzie žyćcia4

U Rečyckim rajonie ad udaru tokam zahinuli dvoje mužčyn

Ceny na šakaład ździŭlajuć12

Navumčyk pra niezaležnaść Biełarusi: Pucin nie zdolny mabilizavać nivodnaha biełarusa na vajnu — nacyjanalnyja aŭtanomii Rasii nie majuć i hetaha29

Muzykanty vydalajuć svaju muzyku sa Spotify, bo jon spansaruje kampaniju, jakaja vyrablaje tysiačy dronaŭ dla Ukrainy26

«Heta svojeasablivaje partniorstva». Tramp zaklučyŭ ździełku, pa jakoj krainy Jeŭropy abaviazany płacić taryf 15%8

U Hiermanii syšoŭ z rejek pasažyrski ciahnik. Jość zahinułyja1

Praz Soniečnuju sistemu lacić abjekt, pavodziny jakoha nahadvajuć kiravany kaśmičny karabiel18

Rasijski dron atakavaŭ rejsavy aŭtobus u Sumskaj vobłaści. Jość achviary3

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Cichanoŭski: Pryjechaŭ by i pacisnuŭ Trampu ruku

Cichanoŭski: Pryjechaŭ by i pacisnuŭ Trampu ruku

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić