Karaleva Vialikabrytanii paśmiarotna pamiłavała matematyka Ałana Tjurynha (1912—1954), jaki ŭnios značny ŭkład va ŭzłom šyfraŭ nacysckaj Hiermanii i byŭ asudžany paśla vajny za homaseksualnaść. U 1952 hodzie sud abaviazaŭ Tjurynha prajści harmanalnuju terapiju, jakaja padaŭlaje seksualnyja schilnaści.
Z-za abvinavaŭčaha prysudu jon taksama straciŭ dopusk da sakretnych materyjałaŭ i byŭ vymušany spynić daśledavańni, jakija praciahvali pracu, raspačatuju z stvareńnia ałharytmaŭ ŭzłomu šyfraŭ nacysckaj šyfravalnaj mašyny «Enihma».
U červieni 1954 h., va ŭzroście 41 hoda Tjurynh byŭ znojdzieny miortvym sa śladami atručvańnia cyjanistym kalijem. Sudovaje rasśledavańnie pryjšło da vysnovy, što pryčynaj śmierci stała samahubstva, adnak siabry i bijohrafy navukoŭca schilajucca da viersii niaščasnaha vypadku.
Seksualnyja kantakty pamiž mužčynami zastavalisia kryminalnym złačynstvam u Anhlii i Uelsie da 1967 hoda.
«Vyklučny čałaviek bliskučaha rozumu»
Pamiłavańnie zroblena na padstavie karaleŭskaj prerahatyvy pa prośbie ministra justycyi Krysa Hrejlinha.
«Doktar Ałan Tjurynh byŭ vyklučnym čałaviekam bliskučaha rozumu», — zajaviŭ ministr.
«Apošnija hady jaho žyćcia azmročylisia sudzimaściu za homaseksualnyja pavodziny, choć siońnia my b paličyli hetaje sudovaje rašeńnie niespraviadlivym i dyskryminacyjnym. Zaraz heta rašeńnie admieniena», - dadaŭ jon.
Pamiłavańnie ŭstupaje ŭ siłu 24 śniežnia.
«Tjurynh zasłuhoŭvaje taho, kab jaho pamiatali, pryznavali jaho niezvyčajny ŭkład u pieramohu ŭ vajnie i jaho navukovuju spadčynu. Pamiłavańnie karalevy budzie naležnaj daninaj pamiaci hetamu niezvyčajnamu čałavieku», — adznačyŭ Hrejlinh.
Pavodle pryznańnia mnohich, Tjurynh unios vyrašalny ŭkład va ŭzłom šyfraŭ, hienieravanych niamieckaj mašynaj «Enihma». U pieršuju čarhu heta dapamahło pierachoplivać paviedamleńni hiermanskaha padvodnaha fłotu, adsočvać pieramiaščeńni padvodnych łodak i tym samym paskoryła pieramohu sajuźnikaŭ u Druhoj suśvietnaj vajnie.
Tjurynh taksama ličycca adnym z zasnavalnikaŭ teoryi štučnaha intelektu.
Mienavita jon sfarmulavaŭ «test Tjurynha» — kali mašyna ŭ stanie padtrymlivać razmovu z čałaviekam, to jana pryznajecca, što vałodaje intelektam.
Kampanija za poŭnuju reabilitacyju Tjurynha praciahvałasia niekalki hadoŭ.
Ciapier čytajuć
Hurt «Drazdy» pakidaje scenu i vinavacić u hetym «hipieraktyŭnych błohieraŭ»5
Hurt «Drazdy» pakidaje scenu i vinavacić u hetym «hipieraktyŭnych błohieraŭ»
«Vajna ŭsio śpiša». Biełaruskim udzielnikam hiej-prajda ŭ Vilni pahražali raspravaj ad imia biełaruskich vajaroŭ za vykarystańnie bieła-čyrvona-biełaha ściaha182182
Kamientary