Кіно88

«Чыстая выпадковасць»: фільм пра помсту палітзняволеных атрымаў Залатую пальмавую галіну ў Канах

Што рабіць з людзьмі, якія катавалі, здзекаваліся, прыніжалі? Ці ёсць права на помсту? Гэтыя пытанні ўздымае прэм'ера палітычнага трылера іранскага рэжысёра Джафара Панахі, што адбылася на Канскім кінафестывалі. 24 мая стала вядома, што гэты фільм атрымаў Залатую пальмавую галіну гэтага прэстыжнага фестывалю.

Кадр з фільма Джафара Панахі «Чыстая выпадковасць» (It Was Just an Accident), 2025

Джафар Панахі — адзін з самых вядомых іранскіх рэжысёраў, чыя біяграфія стала сімвалам барацьбы за свабоду творчасці. Яго фільмы неаднаразова забаранялі ў Іране, а самога яго ў 2010 годзе арыштавалі і асудзілі да турэмнага зняволення. Яму таксама на 20 гадоў забаранілі здымаць кіно, выязджаць з краіны і даваць інтэрв’ю. Тым не менш, ён працягваў працаваць у падпольных умовах. Адзін з сваіх самых знакамітых фільмаў, «Таксі», ён, каб абысці забарону на здымкі камерай, зняў на відэарэгістратар аўтамабіля.

Панахі — лаўрэат галоўных узнагарод вядучых сусветных кінафестываляў. Яго дэбютны поўнаметражны фільм «Белы шар» (1995) атрымаў «Залатую камеру» на Канскім фестывалі.

У 1997 годзе фільм «Люстэрка» адзначаны прызам «Залаты леапард» у Лакарна.

У 2000 годзе стужка «Кола» заваявала «Залатога льва» на Венецыянскім фестывалі.

А фільм «Таксі» ў 2015 годзе атрымала «Залаты мядзведзь» Берлінале. Гэта быў фільм аўтабіяграфічны, у ім рэжысёр выступае ў ролі таксіста і вядзе гутаркі з пасажырамі. 

Jafar Panahi Джафар Панахі Джафар Панахи
Джафар Панахі на 78-м Канскім фестывалі. 20 мая 2025 года. Sylvain Lefevre / Getty Images

Свой новы фільм — «Чыстая выпадковасць» — у Канах Панахі прэзентаваў асабіста — упершыню з 2010 года.

Паводле слоў кінакрытыка Антона Доліна, «Чыстая выпадковасць» — «у палітычным сэнсе яшчэ і самая правакацыйная, адкрытая і глыбокая карціна Панахі».

Пра што фільм

Увечары па пустыннай дарозе едзе аўтамабіль: бацька, цяжарная маці, маленькая дачка. На момант пераключыўшы ўвагу з дарогі на магнітолу, мужчына збівае сабаку. Дзяўчынка ў шоку, бацька нервуецца. Машына раптам глохне, і кіроўца вымушаны звярнуцца па дапамогу да выпадковага аўтамеханіка.

У гэты момант з'яўляецца іншы персанаж — Вахід. Ён уважліва глядзіць на бацьку сямейства, запамінае яго твар і нумар машыны.

На наступны дзень кіроўца машыны (Экбаль) аказваецца выкрадзеным і звязаным у фургоне. Пазней гледачы даведаюцца прычыну. Вахід — былы палітвязень, які перажыў у турме катаванні, а пасля яе — самазабойства каханай і страту працы. Ён упэўнены, што Экбаль — той самы афіцэр спецслужбаў з мянушкай Калека, які здзекаваўся з вязняў і выбіваў прызнанні. У Вахіда адбітыя ныркі, ён ходзіць з цяжкасцю. Экбаля ён пазнаў па скрыпе пратэза: той страціў нагу падчас вайны ў Сірыі.

Вахід прывозіць выкрадзенага ў пустыню і пачынае капаць яму магілу. Але той крычаць, што гэта памылка, што ён не той, за каго Вахід яго прымае.

Сумнеў — ключавы элемент фільма. Былы палітзняволены пачынае думаць: ці сапраўды ён пазнаў ката? Ці гнеў і боль не зацямнілі яму змыслаў?

Каб пацвердзіць асобу палоннага, Вахід звяртаецца да іншых, хто выжыў, — былых ахвяр: фотажурналісткі, лекара, кнігара. Ва ўсіх іх у памяці застаўся боль, але ніхто не бачыў твару ката — на іх былі павязкі. Цяпер павязка — сімвалічна — апынаецца на вачах у палоннага.

У імправізаваным лагеры ў пустыні разгортваецца абмеркаванне: што рабіць з чалавекам, які, магчыма, і ёсць той самы Калека?

Долін адзначае: «Панахі — гуманіст, які цураецца любой павучальнасці, уцякае ад маніфестаў і лозунгаў. Вечную праблему адказу на гвалт — становішся ці ты сам злом, калі змагаешся з ім яго метадамі? — ён пераносіць у выключна практычную плоскасць, абыходзячыся без пампезнасці і маралізатарства. Надзеі на адкрыты фінал няма».

Структура фільма закальцаваная: гісторыя пачынаецца і заканчваецца ў адным месцы, праз суткі. Усё нібыта патрабуе, каб героі паставілі кропку — але ці змогуць яны?

Рэжыссёр Джафар Панахі (у цэнтры) разам з жонкай (справа) і дачкой (злева) а таксама асноўнымі акцёрамі фільма «Чыстая выпадковасць» на чырвонай дарожцы Канскага фестывалю. 20 мая 2025 года. Фота: Andreas Rentz / Getty Images

Чаму гэты фільм важны для беларусаў

«Чыстая выпадковасць» гучыць як прамы зварот да беларускай траўмы 2020 года. За апошнія гады тысячы беларусаў прайшлі праз камеры і катаванні, сотні былі пакалечаныя, некаторыя загінулі ў зняволенні. Але галоўнае — мы ведаем тых, хто катаваў. Іхнія прозвішчы, фота, пасады — вядомыя дзякуючы расследаванням і публікацыям.

Пытанні, якія Панахі ставіць у фільме, — гэта пытанні, што ўзнікаюць у многіх беларусаў: што рабіць, калі ты сустрэнеш таго, хто цябе збіваў? Ці можа помста стаць формай справядлівасці — ці толькі памножыць зло? Ці здольны ты дараваць? А ці патрэбна гэта?

Панахі не маралізуе, але робіць галоўнае: паказвае, як цяжка заставацца чалавекам у нечалавечых абставінах. І наколькі небяспечная мяжа паміж справядлівасцю і помстай.

Каментары8

  • Вока за вока
    21.05.2025
    V
  • Gorliwy Litwin
    21.05.2025
    такое толькі ў фільмах магчыма. У рэальнасці Красаўцы засноўваюць феадальныя дынастыі і жывуць доўга-шчасліва, перадаюць прывілеі нашчадкам у спадчыну. Толькі ўнукі (некаторыя) пачынаюць франдзіраваць і засноўваць розныя талокі. Але гэта ніяк не азначае справядлівасці. Карацей, выпусцілі пару і пайшлі цягнуць лямку безнадзёгі далей
  • Вольга
    21.05.2025
    Тыя, што здзекваліся, білі, смяяліся, судзілі, абвінавачвалі свядома - павінны спазнаць сапраўднае значэнне мянушкі, якую яны надалі нам усім.

Цяпер чытаюць

Учора Мінск зноў затапіла. Чаму сталіца не гатовая да дажджоў?4

Учора Мінск зноў затапіла. Чаму сталіца не гатовая да дажджоў?

Усе навіны →
Усе навіны

«Заказаў больш, чым машын на лініі». Кіраўнік «А1 таксі» — пра цэны і беларускую мову ў дадатку2

Як самыя небяспечныя наркакартэлі свету захопліваюць Еўропу10

Багацце Ілана Маска за адзін дзень скарацілася на $34 млрд пасля сваркі з Трампам4

Намесніца рэдактара «Мінск-Навін» расказала, як змянілася яе жыццё пасля шлюбу з мусульманінам з Сірыі15

У Кіеве пад расійскім ударам загінулі трое ратавальнікаў

«Гісторыя не выклікае даверу». Польшча перадала Літве справу аб міжнароднай абароне беларускі, якая часта ездзіла ў камандзіроўкі7

«Я ведаю, што на гэтай вайне я здохну. Але хачу стварыць нармальны штуршок руху»: выйшла другая частка фільма «Волат. Жыццё на нулі»9

У Казахстане патлумачылі загадкавыя агні ноччу над краінай

Ціханоўская пра высылку з Беларусі ў жніўні 2020: Мне далі на зборы 20 хвілін43

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Учора Мінск зноў затапіла. Чаму сталіца не гатовая да дажджоў?4

Учора Мінск зноў затапіла. Чаму сталіца не гатовая да дажджоў?

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць