Vyjšła ščyraja kniha pra emihracyju vačyma 25‑hadovaj supracoŭnicy EPAMa

«Ja/My Emihracyja» — heta pohlad na emihracyju vielmi maładoj dziaŭčyny. Heta prosty pa svajoj formie tekst, ale poŭny empatyi, (sama)ironii i cikavych emihranckich nazirańniaŭ. Darja pierajechała ŭ Polšču ŭ 18 hod: vučyłasia va ŭniviersitecie, padpracoŭvała, vučyła movu.

Darja vykładaje polskuju movu jak zamiežnuju. U jaje šmat vučniaŭ i davoli vialikaja vybarka, jak jana sama śćviardžaje. I toje, z čaho jana pačynaje, — heta mova.

«U novaj krainie žycharstva doŭha maŭčyš. Spačatku tabie brakuje słoŭ. I časta čuješ ad samych roznych ludziej, kudy tabie treba jechać, jaki ty «nie taki» dy jaki ty niedarečny, kali ŭsio ž vyrašaješ adkryć rot. Dyskryminacyja stanovicca nastolki zvykłaj častkaj žyćcia, što da taho momantu, kali movy ŭžo chapaje, kab adkazać usim, praciahvaješ maŭčać, pavieryŭšy ŭ svaju niepaŭnavartaść. Płaciš padatki, robiš karysnuju pracu, jak miascovyja, maješ dobry dośvied i niekalki movaŭ ŭ hałavie, ale ŭsio roŭna ty «lišni» i žyvieš z hetym, saramliva začyniŭšy rot». 

Šmat što pačynajecca i skančvajecca movaj, mova daje svabodu. I heta akurat taja tema, jakaja budzie blizkaj dla emihrantaŭ luboha ŭzrostu. Darja pryjechała ŭ Polšču z ŭzroŭniem V2, ale hetaha było katastrafična mała dla paŭnavartasnaj kamunikacyi. Da kamfortnaha isnavańnia ŭ novaj moŭnaj prastory projdzie nie hod i nie dva, navat pry ŭmovie jaje intensiŭnaha vyvučeńnia.

 «Za niekalki siekund treba było zrazumieć, što mnie kaža čałaviek, što jon maje na ŭvazie i čaho ad mianie čakaje. Usio zakančvałasia na pieršym etapie: ja razumieła tolki słovy… Kali ja ŭžo mahła padtrymlivać razmovu pa-polsku, akazałasia, što mianie chapaje na piatnaccać chvilin». 

Druhaja važnaja tema, jakaja hučyć praz usiu knihu, — siabry. Toje, jak hublajucca staryja siabry, jak niaprosta zavodzić novych, ź jakimi ŭ ciabie niama supolnych kulturnych kodaŭ, zrazumiełych žartaŭ, viadomych ź dziacinstva knih ci telepieradač.

«Siabry, ź jakimi damaŭlalisia zaŭsiody być na suviazi, rastvarylisia ŭ časie. Abo, lepiej skazać, rastvarylisia ŭ traŭmie».

Darja razvažaje pra toje, jak adroźnivajucca farmaty siabroŭskaj kamunikacyi ŭ Biełarusi i ŭ Polščy. I pra toje, što svaje ludzi, ludzi-masty, znachodziacca ŭ luboj kultury, ale na toje patrebny čas. Bo traŭmu emihracyi, nahadvaje aŭtarka, psichołahi paraŭnoŭvajuć sa strataj blizkaha čałavieka. 

Emihravaŭšy ŭ susiednija krainy, biełarusy daviedalisia, što susiedzi vielmi mała viedajuć pra ich, kali ŭvohule niešta viedajuć. Viadoma, hetaje pytańnie možna zadać i samim sabie: a što my viedajem pra svaich susiedziaŭ? Ale Darja ŭ pieršuju čarhu kaža pra niabačnaść biełarusaŭ dla palakaŭ i rehularnyja dyjałohi kštałtu takoha:

— U vas taki pryjemny akcent, vy z Ukrainy?

— Nie.

— Z Rasiei.

— Nie.

— Ź Litvy?

— Znoŭku nie adhadali.

— Nu tady zastajecca tolki Kazachstan.

— Ja ź Biełarusi.

Jašče adna važna tema, na jakuju razvažaje aŭtarka — heta dom. Kožny z emihrantaŭ rana ci pozna łović siabie na dumcy: dzie moj dom? Ja ŭžo doma ci jašče nie? Kali možna pačynać kuplać meblu, pryhožy posud i stvarać utulnaść niachaj i na zdymnaj kvatery?

«A kali ŭ mianie nikoli nie budzie hramadzianstva? Ci svajoj kvatery? Pamru, tak i nie vypiŭšy vina sa svaich pryhožych kielichaŭ? U mianie niama hrošaj na svajo žytło i słabyja šansy atrymać pašpart, ale piaćdziesiat złotych na kielich u mianie jość. I jość vialikaje žadańnie bolš nie žyć adkładzienym žyćciom».

Zakranaje aŭtarka i temu siamji, adnosin, dziaciej. Spačatku padajecca: naŭrad ci maładaja dziaŭčyna zmoža skazać štości novaje tym, chto značna starejšy, nie adzin hod u šlubie i maje dziaciej. Ale Darja vykazvajecca pa spravie: nie tolki partnior raskryvajecca dla ciabie ŭ novym śviatle ŭ emihracyi, ale i ty sam/sama dla siabie raskryvaješsia z novych bakoŭ. Cikavaja dumka, jakoj ja adrazu znajšła z paŭtuzina paćvierdžańniaŭ siarod siabroŭ i znajomych — heta roznyja tempy adaptacyi i ich nastupstvy:

«Adzin imkniecca asvoicca, a druhi zamiraje na niekalki hadoŭ. Vy ździviciesia, ale heta mocna zaležyć ad vyvučeńnia movy… Chto vučyć movu, toj vyrašaje vialikija lehalizacyjnyja pytańni i maleńkija bytavyja turboty. Praz pamyłki i soram pačynaje paŭnavartasna funkcyjanavać. Kali druhi parnior nie sprabuje vučycca, to jon zakanamierna pačynaje być zaležnym».

I ŭžo zusim niečakana, ale nadzvyčaj radasna była čytać pra dziaciej i padletkaŭ, pra nieabchodnaść z samymi małymi ŭ pieršuju čarhu kłapacicca pra rodnuju movu, bo miascovuju jany zasvojać na dziciačaj placoŭcy, u sadku ci hurtkach.

«— Darja, majmu synu čatyry hady, vy mahli b pazajmacca ź im? My pierajazdžajem praz dva miesiacy…

— Nie pazajmajusia. Jak pryjedziecie — adpraŭcie jaho ŭ piasočnicu ź miascovymi dziećmi. Miesiacy praz try jon budzie vučyć vas. Lepš potym pakłapaciciesia ab zaniatkach vašaj rodnaj movaj dla jaho hadoŭ z šaści».

U adroźnieńnie ad malečy, samaja ŭraźlivaja hrupa ŭ emihracyi — heta padletki. Jany ŭžo nie dzieci, jakim chapaje prostaha ŭzroŭniu movy i jakija vielmi chutka jaje zasvojvajuć. Ale jany jašče i nie darosłyja, u jakich jość žyćciovy dośvied dy instrumienty samakantrolu.  

«Być baćkami padletka składana. Być baćkami padletka na emihracyi jašče składaniej. A ci viedajecie, što samaje składanaje? Być mienavita samim padletkam».

«Ja/My Emihracyja» — heta kniha, dzie ŭsiaho patrochu, ale ŭsio darečy. Miescami aŭtarka havoryć movaj papularnaj psichałohii, ale kaža jana dobryja rečy: nie prymać krytyki ad taho, da kaho nie pojdzieš pa paradu; što adaptacyja ŭ emihracyi — nie liniejny praces, i pieršyja piać hadoŭ nas hajdaje na arelach prahresu i rehresu; rašeńnie viarnucca — narmalnaje pa sutnaści, ale moža być niaprostym u vykanańni, bo «ŭ našaj kultury ŭvohule nie pryniata ŭ niešta ŭleźci, kab potym adtul vyleźci».

Časam mianie čaplała, što aŭtarka kaža «asimilacyja» tam, dzie na moj pohlad musić być «intehracyja», bo asabista ja dla svaich dziaciej šukaju druhoha i chacieła b jak maha daŭžej utrymacca ad pieršaha. Mahčyma, heta ŭzrostavyja asablivaści: Darja emihravała ŭ 18, ja — u 38. Ale, napeŭna, kažučy «Ja prosta biełaruskaja emihrantka ŭ Polščy ŭ pieršym pakaleńni, a Polšča — moj dom», aŭtarka maje racyju.

Kniha vyjšła ŭ novym biełaruskim vydaviectvie RozUM Media, jakoje było zasnavana ŭ 2025‑m u Polščy. Vydaviectva robić staŭku na novyja hałasy i ščyraść, adkrytaje dla maładych aŭtaraŭ i aŭtarak. Na sajcie vydaviectva ŭžo jość niekalki knih, jakija možna nabyć — na biełaruskaj i rasiejskaj movach, u elektronnym i papiarovym vyhladzie.

Darja Rakava. Ja/My Emihracyja. — Polšča: RozUM Media, 2025

• 20
• 0
• 0
• 2
• 0
• 2
• 0
• 0