Škoły pierajšli na novaje mieniu. Što dzieciam padabajecca bolš za ŭsio?
Niadaŭna ŭłady čarhovy raz padniali pytańnie ab školnym charčavańni. Na hety kont na adnym z narad vykazaŭsia navat Alaksandr Łukašenka. Jon skazaŭ, što ŭ stałoŭkach zanadta šmat adchodaŭ, i pacikaviŭsia: kali buduć karmić tak, kab było smačna i ježa nie astyvała? Pa vynikach toj sustrečy vielmi chutka było raspracavana novaje mieniu, jakoje nazvali «ekśpierymientalnym». Sutnaść u tym, što ciapier ježa pavinna być nabližana pa smaku da chatniaj. Žurnalisty Onliner vyznali, jak ciapier kormiać dziaciej, ci buduć u bufietach lubimyja nahietsy i burhiery, i navat pasprabavali stravy ź dziciačaha mieniu.
«Blinčyki dzieciam vielmi spadabalisia»
Z namieśnikam staršyni kamiteta pa adukacyi Minharvykankama Hlebam Łaŭrynovičam žurnalisty sustrakajucca ŭ himnazii №36. Prykładna praz 15 chvilin prahučyć zvanok na druhi pierapynak i stałoŭku zapoŭniać dzieci. A pakul tut cicha i dziažurnyja bieź śpieški nakryvajuć stały.
— Heta nie pieršy vypadak, kali my ŭdaskanalvajem naša mieniu, adšturchoŭvajučysia ad smakavych pieravah školnikaŭ. Padobnuju pracu my pravodzili i ŭ 2023 hodzie — tady taksama dadavali novyja stravy, — kaža Hleb Łaŭrynovič. — Što tyčycca ciapierašniaha hoda, zaraz my nadali bolš uvahi tym pazicyjam, jakija lepš za ŭsio prymajuć školniki. Adnak pryncypova novych straŭ u mieniu nie źjaviłasia — usio heta ŭžo było, my prosta ich dapracavali i vyrašyli davać čaściej.
U mieniu pačatkovaj škoły dadali blinčyki z tvarahom i syrniki. U ramkach minułahodniaha piłotnaha prajekta dzieciam vielmi spadabalisia pielmieni, i my ich taksama viarnuli. A ź śniadankaŭ pastaralisia prybrać toje, što dzieciam padabałasia mienš — naprykład, katletu. Mnohija dzieci śniedajuć doma, i im nie chočacca paŭtarać taki ž pryjom ježy. My starajemsia davać toje, što padabajecca dzieciam bolš za ŭsio.
I ŭžo možna z upeŭnienaściu skazać, što takija stravy, jak blinčyki i haračyja buterbrody z syram, pryjšlisia školnikam pa smaku: pracent adchodaŭ źniziŭsia. Jon minimalny i pa hetych pazicyjach składaje nie bolš za dva pracenty.
Što tyčycca bolš darosłych dziaciej, navučencaŭ z 5‑ha pa 11‑y kłas, jany atrymlivajuć abied. Ich mieniu istotna nie źmianiłasia, ale my pastaralisia dadać tudy toje, što raniej nie davali — naprykład, tyja ž blinčyki i tvarožnuju zapiakanku. Hetyja stravy byli vielmi dobra ŭspryniaty staršakłaśnikami. Šmatrazovyja vyjezdy pa škołach pakazali, što dzieci zadavoleny takim charčavańniem i adhukajucca ab im stanoŭča.
Asnoŭnaja pretenzija, ahučanaja kiraŭnikom dziaržavy, tyčyłasia vialikaj kolkaści adchodaŭ. I naša abnoŭlenaje mieniu ŭžo pakazvaje vynik — abjom adchodaŭ značna źmienšyŭsia. Zrazumieła, bieź ich nie abyścisia: jość dzieci, jakija niešta nie jaduć. Ale, paŭtarusia, adchodaŭ stała istotna mienš — nie bolš za 8—10 pracentaŭ.
Jak prymajecca rašeńnie, jakija stravy dadavać u mieniu? Dla hetaha siarod vučniaŭ i ich baćkoŭ pravodziać ankietavańnie. Padčas jaho školniki razam z baćkami dzialilisia svaimi pažadańniami i zapisvali stravy, jakija chacieli b bačyć u školnaj stałovaj čaściej za ŭsio. Jak raskazała namieśnik dyrektara himnazii №36 pa vychavaŭčaj rabocie Kaciaryna Furs, niekatoryja siarod inšaha ŭpisali nahietsy i hamburhiery. Ale ad takich prapanoŭ usio ž vyrašana było admovicca.
— U škole my imkniemsia pryvivać ideju pravilnaha charčavańnia, jakoje pavinna pazityŭna ŭpłyvać na zdaroŭje dziaciej. A pra burhiery i kryłcy takoje nie skažaš. U mieniu jany naŭrad ci źjaviacca, — kaža Hleb Łaŭrynovič.
— Starajeciesia prapanoŭvać stravy, maksimalna padobnyja na chatniuju ježu?
— Takaja ideja jość. My chočam, kab dzieci jeli toje, što hatujuć im doma. Ale ŭ siemjach jość svaje tradycyi. My zaŭsiody kažam: jak doma ŭ nas nie budzie, adnak my da hetaha imkniemsia.
«Blinčyki z tvarahom — hałoŭny chit»
Tym časam na kuchni ŭžo zakančvajuć hatavańnie da druhoha pierapynku — siońnia školnikam prapanoŭvajuć blinčyki z tvarahom i šakaładnym sousam, a taksama piure z zapiečanaj kurycaj. Jak kaža zahadčyk vytvorčaści Alina Skakun, u mieniu stała mienš miasnych straŭ, a staršakłaśnikam ciapier čaściej padajuć bliny, zapiakanki, syrniki i adbiŭnyja.
— A jaki ciapier hałoŭny chit z usiaho pieraličanaha? — utočniaju ŭ Aliny.
— Blinčyki z tvarahom albo fruktovym piure. Akramia hetaha, dobra jaduć syrniki i kuračku «Apietytnuju» ź piure. Što školnikam nie padabałasia? Nie lubili bulbianuju babku, tušanuju bulbu. Hetyja pazicyi ź mieniu pryjšłosia prybrać.
Pierad kožnaj padačaj ježu testuje brakieražnaja kamisija — supracoŭniki škoły i charčabłoka, jakija sprabujuć stravy, aceńvajuć ich źniešni vyhlad i jakaść pryhatavańnia. Kali ŭźnikajuć niejkija pytańni, kamisija moža nie dapuścić ježu da razdačy. Padobnaje, jak nam raskazali, zdarałasia, ale vielmi redka.
Jak vyhladaje racyjon školnika?
Žurnalisty vyvučyli prykładny dvuchtydniovy racyjon školnikaŭ na asieńni pieryjad. Voś tolki niekatory pieralik straŭ (biez uliku padoŭžanki).
- — Blinčyki z tvarahom abo jabłykam i karycaj.
- — Syrniki.
- — Zapiakanka.
- — Płoŭ.
- — Advarnyja sasiski
- — Pielmieni.
- — Mańnik «Školny».
- — Katleta «Paparać».
- — Kuračka «Apietytnaja».
- — Zapiečanyja buterbrody.
- — Katleta «Rybka załataja».
- — Fruktovaje piure.
- — Šašłyčok «Školny».
- — Harniry: hrečnievaja kaša, piure, zapiečanaja bulba.
Krychu paźniej taksama pakaštavali abied. Narakańniaŭ jon nie vyklikaŭ. Byŭ ciopłym i sytnym. Što cikava, raniej dzieciam hatavali kurynaje file, ale jano zdałosia suchim, i ciapier kurycu «Apietytnuju» hatujuć z bolš sakavitaj miakaci ściahna, biez kostački.
«Pretenzij z nahody chałodnaj ježy nie atrymlivajem»
Adna z pretenzij, jakuju vykazvali školniki i baćki, — chałodnaja i astyłaja ježa. Jak raskazaŭ Hleb Łaŭrynovič, heta pytańnie taksama ŭdałosia vyrašyć.
— U minułym hodzie Ministerstva adukacyi zapuściła čat-bot u Telegram, pryśviečany pytańniam školnaha charčavańnia. I ŭ jaho sapraŭdy pastupali skarhi ad baćkoŭ, źviazanyja z chałodnaj i astyłaj ježaj. Ale za apošnija dva tydni padobnych pretenzij my pakul nie atrymlivajem. Za košt čaho vyrašyli hetaje pytańnie? My pastaralisia skaracić u škołach čas, jaki advodzicca na toje, kab nakryć na stoł.
«Mnohaje zaležyć ad zvyčak u siamji. Kali doma nie hatujuć kašy, to ŭ škole dzieci ich jeści nie buduć»
Na hadzińniku 10:45, i stałoŭka pastupova zapaŭniajecca vučniami 5‑ch i 6‑ch kłasaŭ. Da ich asablivaja ŭvaha: pa nazirańniach, mienavita dzieci z hetych paralelaŭ čamuści jaduć mienš za astatnich.
— Nastupnymi pryjduć staršakłaśniki. Jany dakładna źjaduć usio — ničoha nie zastaniecca, — raskazali ŭ stałovaj škoły.
Chtości adrazu pabieh u bufiet za koržykami i prysmakami, a chtości pačaŭ abiedać. Mnohija źjadali porcyi całkam, ale byli i tyja, chto da kurycy navat nie dakranuŭsia: krychu pakałupali videlcam piure i pajšli adnosić talerku.
— Na heta ŭpłyvaje ŭ tym liku toje, što dzieci jaduć doma. Bo ŭ pieršuju čarhu mienavita ŭ siemjach farmirujucca smakavyja pieravahi, — kaža Hleb Łaŭrynovič. — I kali doma baćki nie hatujuć hrečku ci inšyja kašy, to i ŭ škole dzicia adpaviedna jeści ich nie budzie.
Kolki jašče pradoŭžycca ekśpierymient? Pieršapačatkova płanavałasia, što testavać mieniu buduć na praciahu dvuch pieršych tydniaŭ druhoj čverci, adnak paźniej probny pieryjad vyrašyli pradoŭžyć.
— Pa ŭzhadnieńni z vyšejstajačymi dziaržorhanami my pryniali rašeńnie adpracavać novaje sfarmiravanaje mieniu da kanca čverci. Adpaviedna, mieniu na treciuju čverć my pastarajemsia zrabić maksimalna zdavalniajučym dla školnikaŭ. Mahčyma, źjavicca jašče niešta novaje, bo absalutna adnolkavym mieniu być nie moža. I darosłym, i dzieciam chočacca raznastajnaści, tamu stravy treba mianiać, kab jany nie pryjadalisia.
Kamientary
Nu pra babku jašče pavieru, jana nia ŭsim daspadoby. Ale pra tušanuju bulbu źdŭiŭlaje. Za maim časam tušanaja bulba ź miasam (z tušonkaju, napeŭna) była adzinaju stravaju, jakuju jeli absalutna ŭsie.