Jak «Dzieci Alindarki» zahavaryli pa-francuzsku

Viržyni Šymaniec

— Što ŭ Francyi viedajuć pra biełaruskuju litaraturu?

— Šyrejšaja publika ŭ cełym nia viedaje pra biełaruskuju litaraturu ničoha. Tolki słavisty i niekalki specyjalistaŭ u biełaruskich pytańniach, jakija sfarmavalisia ŭ 1990-ch hadach pa-za strohimi ramkami słavistyki, usio ž jašče niešta viedajuć abo prynamsi čuli pra niekatorych aŭtaraŭ.

Ale paśla 2015 hodu litaraturnyja instytucyi i vydaviecki śviet nibyta zaŭvažyli, što adzin nobeleŭski laŭreat u halinie litaratury ciapier pachodzić i ź Biełarusi. Heta vielmi važna, bo vidna vyraznaja roźnica — jak było da hetaj padziei, i jak paśla. Raniej ličyłasia marnym šukać dla pierakładaŭ talenavitych aŭtaraŭ pa-za Maskvoj. Paśla 2015-ha šmat jakija dźviery, jakija dahetul zdavalisia ščylna začynienymi, urešcie rasčynilisia, u tym liku dla biełaruskamoŭnaj litaratury.

— Što było pierakładziena na francuskuju movu? Pasprabuju adkazać sam: Śviatłana Aleksijevič… I ŭsio?

— Tak, Aleksijevič, ale jašče i Šamiakin, Bykaŭ i Klinaŭ z prozy — praz rasiejskuju movu. Janka Kupała i Jakub Kołas z paezii — ich taksama pierakładali praz pasiarednictva rasiejskaj. Janka Kupała byŭ pieršym, kaho pierakłali ź biełaruskaj u ramkach prajektaŭ pierakładu dramaturhii, arhanizavanym Domam Eŭropy i Ŭschodu ŭ Paryžy, da jakich ja niepasredna pryčyniłasia.

Adnak až da hetaha hodu nikoli nivodzin biełaruskamoŭny raman nia byŭ pierakładzieny niepasredna ź biełaruskaj na francuskuju. Kab być pierakładzienym na francuskuju, Bykaŭ pierakładaŭ sam siabie na rasiejskuju, a pierakładčyki z rasiejskaj pierakładali jaho na francuskuju z usim tym bahažom zababonaŭ nakont biełaruskaj kultury, jaki jany nabrali za hady vyvučeńnia rasiejskaj movy i kultury.

Kali mnie nia zdradžvaje pamiać, jašče dvaccać hadoŭ tamu prosta niemahčyma było sabie ŭjavić pierakład tvoru niepasredna ź biełaruskaj na francuskuju, bo jašče była paŭsiudna pašyranaja dyskryminacyjnaja ideja, nibyta nielha pierakładać ź «nižejšaj» movy na «vyšejšuju». I dziela taho, što ličyłasia całkam prymalnym pierakładać z movy «roŭnaj» abo «naturalna adpaviednaj», isnavała tendencyja pierakładać z rasiejskaj na francuskuju, a ŭžo ź niejkaj tam biełaruskaj abo ŭkrainskaj — chiba što na tak zvanyja rehijanalnyja movy.

Adzin z najiarčejšych prykładaŭ takoha padychodu — pieradača na aksitanskaj movie ŭkrainskich frahmentaŭ «Dzion Turbinych» M. Bułhakava ŭ vydańni 1970 hodu, tym časam jak rasiejskaja mova tvoru pierakładałasia pa-francusku. Ja nia raz mieła nahodu adčuć, što mienavita z takich čysta idealahičnych pryčynaŭ doŭhi čas ličyłasia biespatrebnym rychtavać specyjalistaŭ, kab pierakładać ź biełaruskaj movy na francuskuju. Pierakładać tut značyć nia tolki vałodać biełaruskaj i francuskaj movaj. Pierakład tut pradbačaje vałodańnie dyskursam abiedźviuch movaŭ.

Siońnia ideja taho, što dla dostupu da biełaruskamoŭnaj litaratury nibyta dastatkova rasiejskaj movy, usio jašče žyvaja, ale jaje ŭsio čaściej i čaściej krytykujuć za jaje kalanijalnaść. Viadoma ž, heta datyčyć nia tolki biełaruskamoŭnaj litaratury. Toje, pra što ja tut kažu, doŭhi čas datyčyła ŭsich nierasiejskich litaraturaŭ byłoha SSSR. Tady rasiejskaja mova lohka vykarystoŭvałasia dla taho, kab apryjory dyskredytavać litaraturnuju jakaść tekstaŭ, kali prapanoŭvali litaralnyja, nieapracavanyja pierakłady z rasiejskaj i kazali: «Bačycie, jak heta słaba ź litaraturnaha hledzišča? Heta sapraŭdy nia vartaje pierakładu». Viadoma ž, słabym ź litaraturnaha hledzišča byŭ nie aryhinał, a pramiežkavy rasiejski pierakład.

Z druhoha boku, hetyja pytańni dyskutujucca ŭ Francyi ŭžo bolš za dvaccać hadoŭ. U siaredzinie 2000-ch hadoŭ Dom Eŭropy i Ŭschodu stvaryŭ 35 linhvistyčnych kamisijaŭ, siarod ich kamisiju pierakładaŭ biełaruskamoŭnaj i rasiejskamoŭnaj dramaturhii Biełarusi. Kamisija abmiarkoŭvała ŭsie hetyja temy. Dyskusii byli žyvyja, kipieli žarści. Dziela taho, što my mieli spravu i z teatrałami, pierakładanyja teksty čytalisia ŭhołas, abo ich čytali aktory. Mienavita tak my naprykład pierakłali Kupałavych «Tutejšych». Hrajučy ich. I heta pačynała hučać pa-francusku. I mienavita ŭ takich umovach my zmahli vyprabavać adzina mahčymy sposab vyrašeńnia prablemy: stvarajučy pierakładčyckija pary. Adukavany pierakładčyk z rodnaj movaj francuskaj pracuje z adukavanym pierakładčykam, u jakoha rodnaja — biełaruskaja abo rasiejskaja. I kožny raz, kali zaviazvałasia takoje supracoŭnictva, vynikam była publikacyja.

— Čym tłumačycca niaŭvaha Francyi da Biełarusi? Zdavałasia b, voś Niamieččyna — zusim pobač, ale tam pra Biełaruś i biełarusaŭ viedajuć nieparaŭnana lepš, i biełaruskaja litaratura pačynaje pamału dachodzić da niamieckaha čytača, kab padličyć pierakładčykaŭ ź biełaruskaj na niamieckuju, adnoj ruki ŭžo moža i nie chapić… U čym roźnica?

— Hledziačy što tut razumieć pad «Francyjaj». Dziaržavu? Ludziej? Tych, kaho rasiejcy abo rusisty navučyli havaryć pa-rasiejsku i daśledavać Rasieju vyklučna z maskoŭskaha hledzišča? Francuskich hramadzianaŭ, vychavanych u biełaruskamoŭnych siemjach, daskanała francuskamoŭnych, jakija raźbivajuć sabie łob kožny raz, kali sprabujuć niešta rabić ź biełarusami? Biełarusaŭ, jakija pryjechali, atrymali francuskaje hramadzianstva, ale mohuć u luby momant viarnucca ŭ Biełaruś? Tych, chto pieražyŭ vymušany pierajezd pad ciskam žyćciovych abstavinaŭ, spaliŭšy ŭsie masty, straciŭšy mahčymaść viarnucca, i musiŭ samastojna adbudavać usio z nula? Abo siaredniestatystyčnaha francuza, jaki nia maje nijakaha abaviazku cikavicca Biełaruśsiu i ŭjaŭlaje jaje tolki pačuŭšy słova «Bérézina», imia najvialikšaj vajennaj parazy ŭ historyi Francyi? Ci moža taho samaha siaredniestatystyčnaha francuza, jaki i nie ŭjaŭlaje, dzie znachodzicca taja Bérézina, abo ŭjaŭlaje niejkaje inšaje miesca, pra isnavańnie jakoha ty nia maješ ujaŭleńnia i jakoje ciabie taksama nie cikavić? U Francyi ŭ hetym pytańnie niama nijakaj adnadušnaści.

Što da mianie, dyk ja — nie dziaržava. Ja nie pradstaŭlaju Francyju. Ja nikoli nia mieła mahčymaści sustrecca z usimi francuzami, i treba kanstatavać, što pra svaju krainu ja viedaju daloka nia ŭsio. Ja taksama nie znajomaja z absalutna ŭsimi biełarusami i nie pretenduju na toje, kab viedać usio pra Biełaruś.

Ale adno biassprečna: kali niejki francuski ambasadar kaža, što Biełaruś musić znoŭ zrabicca pravincyjaj Rasiei, heta maje amal hetkaje samaje katastrafičnaje ŭździejańnie na supracoŭnictva pamiž ludźmi, jak i kali dyplamat ź biełaruskaj ambasady zajaŭlaje publična ŭ Francyi, što jon nie zusim dobra sabie ŭjaŭlaje, jaki intares moža mieć sučasnaja biełaruskaja litaratura i čamu jon musić padtrymlivać litaraturu svajoj krainy.

Jakim by ni byŭ prajekt, jaki my chočam raspačać, my zastajemsia zacisnutyja pamiž hetymi dźviuma pazycyjami, jakija intelektualna i finansava abmiažoŭvajuć usie našy srodki supracoŭnictva.

— Jašče nia tak daŭno ja čuŭ narakańni ŭkrainskich piśmieńnikaŭ — im było nadzvyčaj ciažka prabicca na francuski litaraturny rynak, ale, zdajecca, sytuacyja pačynaje mianiacca. Moža, śledam za Ŭkrainaj u Francyi zacikaviacca i Biełaruśsiu?

— Dla luboha aŭtara,u tym liku i francuskaha, vielmi ciažka prabicca na francuski litaraturny rynak.

Pra što tut havorka? Francuski litaraturny rynak — heta dziesiać vialikich vydavieckich hrupaŭ, jakija zajmajuć 87% hlabalnaha abarotu ŭ sektary, i 5000 niezaležnych vydaŭcoŭ, aficyjna zarehistravanych Nacyjanalnym vydavieckim syndykatam, na dolu jakich prypadajuć astatnija 13%.

Kab zaniać 87% abarotu niejkaha sektaru ekanomiki, treba, što nazyvajecca, stvaryć systemu. U Francyi jana nazyvajecca «bujnyja handlovyja sietki». Kab hetaja systema pracavała — heta značyć, kab prynosiła hrošy — treba zasiarodzicca na kolkaści, a nie na jakaści. U ramkach hetaj systemy ŭ 2016 hodzie vyjšła 560 ramanaŭ, u 2017 — 581. Pieravytvorčaść navinak takaja vialikaja, što hetaja ličba z kožnym hodam pavialičvajecca. Kab zabiaśpiečyć pradukcyjaj bolš za 3000 kniharniaŭ, treba maksymalna napaŭniać zapasy, treba vyrablać knihi z najmienšymi zatratami, užyvajučy pracoŭnuju siłu na prastory pamiž Kitajem i Čechijaj, zavoziačy knihi kantejnerami.

Patrebnaja maksymalnaja «ciakučaść» na rynku navinak, i kab ludzi ich kuplali, treba raźvić mechanizm kamunikacyi, jaki pracavaŭ by jak vajennaja mašyna. Zrešty,usie hetyja vialikija hrupy całkam źviazanyja z vajenna-pramysłovym kompleksam. Jany pa sutnaści pradstaŭlajuć jaho kulturu. Pa čym jana paznajecca? Usie knihi padobnyja adna na adnu, u ich adnolkavy farmat, vokładki adfatašoplenyja tym samym sposabam, ich źmiest sartujecca roŭna hetaksama, jak sartujucca jabłyki ci ahurki ŭ supermarkiecie, usio «atypičnaje» adsiejvajecca. I tak va ŭsich inšych halinach. Ci havorka pra vydavieckuju spravu, universytet, navukovyja daśledavańni abo sialhaspradukcyju — usio musić być raskładziena pa pravilnych paličkach. Dyk čamu raptam systemu musiać chvalavać tvaje ŭkrainskija znajomyja?

Tut havorać nie pra litaraturnyja tvory, a pra «abarot tekstaŭ», napisanych «adnarazavymi» aŭtarami, jakim dajecca try miesiacy na toje, kab prabicca. Kali praz try miesiacy tvaju knihu ŭ supermarkiecie nie pradali,usio niepradadzienaje viartajecca vydaŭcu, jaki jaho źniščaje, bo ŭ hetaj systemie jamu zadoraha zachoŭvać ich na składzie, nia ličačy hałavakružnych nastupstvaŭ nia tolki palityčnaha i ekanamičnaha charaktaru, ale, viadoma ž, i ekalahičnaha.

Heta takaja biezhaspadarnaść, što niezaležnyja vydaŭcy vynajšli termin «biblijaraznastajnaść», jaki nahadvaje pra nieabchodnaść abarony niezaležnych vydaŭcoŭ — hetaksama jak «bijaraznastajnaść» maje na ŭvazie abaronu ad źniknieńnia bijalahičnych vidaŭ. U Francyi jany adzinyja stvarajuć tryvałyja katalahavyja fondy, pracujuć nad jakaściu, aryhinalnaściu, kreatyŭnaściu. Kali Artura Klinava vydali pa-francusku, to heta było niezaležnaje vydaviectva Signes et Balises. Alhierda Bachareviča vydała taksama niezaležnaje vydaviectva — Le Ver à soie. Inšymi słovami — partyzany, jakija faktyčna kožny dzień vymušanyja zmahacca niby David suprać Halijata.

— Tvajo vydaviectva isnuje ŭžo siem hadoŭ. Kali ty jaho zasnoŭvała — ci dumała ty (maryła, spadziavałasia, planavała), što budzieš vydavać i tvory biełaruskaj litaratury?

— Tak, ale pieršaja kniha vyjšła tolki 5 hadoŭ tamu. Kab vydać jaje, spatrebiłasia dva hady. Na momant, kali ja zasnavała svajo vydaviectva, ja praviała 15 hadoŭ u biasplonnych pošukach pracy ŭ halinie vyšejšaj adukacyi i humanitarnych daśledavańniaŭ, heta značyć — žyła vypadkovymi pracami, «dziaŭbła mierzłatu», bo zajmałasia Biełaruśsiu ŭ Francyi.

Kali pamierła maja maci, tych hrošaj, što jana pakinuła, było zamała na aŭtamabil, ale zašmat na pralnuju mašynu. I voś z hetymi hrašmi ja vyrašyła parvać z usim, što ja rabiła da taho, i zasnavać svajho «Šaŭkoŭničnaha čarviaka» — vydaviectva Le Ver à soie. Maja babula z boku maci była z Ardešu, što ŭ paŭdniovaj Francyi, i hadavała šaŭkoŭničnych čarviakoŭ u tyja časy, kali sialanie byli pierakananyja, što heta pryniasie im bahaćcie. U naźvie «Šaŭkoŭničny čarviak» taksama zakładzienaja ideja, što kab stać niečym inšym, treba spačatku ŭmieć pamierci ŭ samym sabie. Tak što Biełaruś jak takaja, ułasna kažučy, nikoli nie była častkaj majoj redakcyjnaj palityki. Ja naležu da tych žančyn u maim rodzie, pra jakich nikoli nie havorać, i ich pamiaci ja b chacieła addać pašanu.

— Da pieršaj biełaruskaj knihi tvajho vydaviectva my jašče vierniemsia, a pakul što raskažy jašče pra samo vydaviectva — što ty vydaješ? Aryhinały, pierakłady? Ci jość niejkaja specyjalizacyja? Niejkija preferencyi?

— Maja redakcyjnaja palityka pierš za ŭsio zasiarodžvajecca vakoł paniaćcia ruchu (padarožža z pošukami — pavodle ŭłasnaha vybaru; emihracyja, pačućcio emihranta, ucioki, błukańnie, badziažnictva abo vyklučeńnie z hramadztva i vyhnańnie — z prymusu).

Jak dapamahaje stvarać dośvied emihracyi abo vyhnańnia? Jak sučasnaja litaratura abychodzicca z hetymi pytańniami? Adzin moj kaleha niadaŭna skazaŭ mnie, što ja pracuju z pahardžanymi. Heta praŭda. Pahardžanyja, pieramožanyja, «praklaćciem katavanyja» — u centry majoj redakcyjnaj palityki. Viadoma, heta sposab transfarmavać uvieś toj nehatyŭ, što ja pieražyła, u niejki pazytyŭ.

Zajmajučysia Biełaruśsiu, ja adčuła na sabie, što značyć — być vyklučanaj, izalavanaj i navat nia mieć mahčymaści atrymać pracu ŭ majoj ułasnaj krainie. Byŭ čas, kali maje kalehi havaryli pra moj dośvied jak pra ŭnutranuju emihracyju, i heta napeŭna lepš za ŭsio tłumačyć, čamu tema tryvałaści da vyprabavańniaŭ — biassprečna centralnaja ŭ maim katalohu.

Viadoma, ja ŭvažliva saču za tym, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, ale najlepšaj słužbaj, jakuju ja mahła b sasłužyć maim patencyjnym biełaruskim aŭtaram, ja liču stvareńnie takoha katalohu, dzie b ich tvorčaść možna było paraŭnać z tekstami belhijca Luka Five, francuzaŭ Žofrua Larše i Trystana Salera, laŭreatak eŭrapiejskich litaraturnych premijaŭ Jany Benavaj i Svetłany Zuchavaj z Słavaččyny abo Karaliny Šuci z Aŭstryi, rasiejki Maryi Rybakovaj, jakaja žyvie ŭ meksykanskim pamiežžy, byłoha ŭschodniaha niemca Ajnara Šlefa, rumynskaj vuhorki Anhi Mate abo albanca Rydvana Dybry, a ŭ budučyni i inšych aŭtaraŭ, mahčyma, ź inšych kantynentaŭ.

Heta značyć — dać im, biełaruskim aŭtaram, svajo miesca ŭ śviecie siarod inšych. Toje, što tak mała ludziej zrabili dla mianie — dać miesca siarod inšych. U hetym sensie pierakładać i spryjać pierakładam ja liču svaim abaviazkam.

— Jak ty vybiraješ knihi dla vydańnia?

— Spačatku ja prosta dumała, što dastatkova, kab tekst adpaviadaŭ majoj redakcyjnaj palitycy. Ale dziela taho, što ja kiruju ŭsim vydavieckim pracesam ad A da Ja i što paśla jašče sama razvožu knihi pa salonach, rynkach, kirmašach i vystavach^; pad daždžom, śnieham i vietram, ja taksama arhanizuju imprezy, udzielničaju ŭ sustrečach, stvaraju vakoł knihi padzieju, nadaju joj značeńnie, padtrymlivaju i vynachodžu ŭsio, što možna stvaryć vakoł knihi — urešcie ja niekali adčuła, što varta jašče,kab teksty mianie kranali.

Paśla 5 hadoŭ vydavieckaj dziejnaści ja zaŭvažyła, što ŭ centry publikacyjaŭ — nie historyi, a asoby i što varta, kab heta byli asoby, ź jakimi ja znachodžu parazumieńnie i mahu prafesijna pracavać. Prosta siońnia jość ludzi, ź jakimi mnie nia chočacca pracavać, i z hadami ja ŭsio bolš baču, chto jany, u tym, što jany pišuć. Vybar tekstaŭ dla publikacyi robicca sercam, a nia rozumam.

— Dyk jak było z toj pieršaj biełaruskaj knihaj? Z čaho ŭsio pačałosia? Chto ŭdzielničaŭ u prajekcie?

— Alena Łapatniova, biełaruskaja pierakładčyca, jakaja žyvie ŭ Francyi, zaprapanavała mnie paŭdzielničać u stvareńni dyskusijna-refleksijnaj hrupy «Tudy i nazad» na temu Biełarusi, i dziela taho što nie było jak dyskutavać pra litaraturu i mastactva Biełarusi bieź biełarusaŭ, my razam z Alaksiejem Andrejevym z časopisa «Monołoh» pačali dumać, što b takoha supolnaha my mahli arhanizavać. Pačałosia z arhanizacyi vystavy i sustrečy ŭ Paryžy ŭ suviazi z fatahrafičnaj i mastackaj tvorčaściu Alaksieja Andrejeva i Hanny Bałaš. Paśla, pastupova ruchajučysia napierad, my zmahli taksama zaprasić Dźmitryja Strocava, a paśla i Adama Hłobusa.

U 2016 hodzie dziakujučy supolnym namahańniam Francuskaha instytutu, paryskaj meryi, Mižnarodnaha centru Rekale i vydaviectva Le Ver à soie, mahčymaściu piśmieńnickaj rezydencyi zmoh skarystacca Alhierd Bacharevič. U ramkach hetaj rezydencyi naradziłasia ideja pierakłaści na francuskuju movu «Dziaciej Alindarki», i Alena mieła mahčymaść papracavać z aŭtaram nad ciažkaściami pierakładu.

Pavialičyć

— Kniha «Dzieci Alindarki» — heta vialikaje vyprabavańnie dla pierakładčyka. Ci nie było strašna? Ź jakimi niečakanymi prablemami sutyknułasia pierakładčyca i jak jana ich vyrašała?

— Nia dumaju, što strašna. Na žal, redka nadarajucca prajekty, kali pierakład byvaje sapraŭdnym vyklikam. Heta nie pałochaje, a zachaplaje. Ale ŭ vypadku ź «Dziećmi Alindarki» my majem spravu ź niečym unikalnym, bo mova va ŭsich jaje prajavach i moŭny dyskurs vystupajuć tut jak paŭnapraŭnyja persanažy ramanu, jaki vyhladaje absalutna palifaničnym.

Alena, darečy, skarystała nahodu i ŭdzielničała z hetym tekstam u majsterni «Pierakład palifanii», arhanizavanaj u vieraśni 2016 hodu Centram litaraturnaha pierakładu ŭ Lazanskim universytecie, dzie pytańni ciažkaściaŭ pierakładu «Dziaciej Alindarki» abmiarkoŭvalisia z takimi znakamitymi pierakładčykami, jak Aliŭje Manani i Krystafer Mileski.

Paśla my vyrašyli, što treba sychodzić z takoha pryncypu: toje, što moža padavacca vidavočnym biełaruskamu čytaču, jaki vyras u atmasfery dyhlosii abo navat bilinhvizmu i ź lohkaściu adroźnić na piśmie biełaruskuju kirylicu ad rasiejskaj, zusim nia budzie takim prazrystym dla francuskaha čytača, jaki budzie mieć pad rukoj tolki pierakład z usich movaŭ i ŭsich moŭnych uzroŭniaŭ tekstu — biełaruskaj, rasiejskaj, sumiesi abiedźviuch abo niejkaj inšaj nieŭnarmavanaj moŭnaj praktyki, biełaruskaj movy persanažaŭ, čyja rodnaja mova rasiejskaja, i naadvarot, rasiejskaj movy persanažaŭ,čyja rodnaja mova biełaruskaja — pierakład usiaho hetaha na adnu movu ŭ adnoj hraficy.

Z hetaha hledzišča Alenina praca była nadzvyčaj važnaj i vartaj uvahi. Dumaju, što jana zasłužyła za heta niejkaj premii, bo heta jana vyjaviła ŭsie hetyja «atypičnyja» moŭnyja elementy, padkreśliła niuansy, pazycyi, maniery i ŭzroŭni movy. Hety pieršy etap pierakładčyckaha prajektu byŭ sapraŭdy tytaničnaj pracaj.

Druhim etapam było ŭłasna redahavańnie: francuskija čytačy vychavanyja ŭ akademičnaj tradycyi ź vielmi strohimi praviłami, hetym tłumačycca toj fakt, što dastupnaja nam litaratura nia nadta polifaničnaja. I heta sapraŭdnaja prablema, bo kab iści napierad, nam patrebnaja polifanija i raznastajnaść hałasoŭ. Dyk jak tady, jaki b ni byŭ vykarystany ŭzrovień movy, dać čytaču adčuć, što pierad im francuskaja mova, jakaja — chaj sabie takoj i nie isnuje, chaj sabie i «atypičnaja» — zastajecca absalutna čytelnaj i praŭdapadobnaj, tak što možna praniknucca persanažami i padziejami, nie dajučy nahody dla krytyki ŭ duchu «heta nie francuskaja mova, ničoha nie razumieju, heta nievynosna, takija pamyłki niedapuščalnyja»?

Na hetym etapie da spravy dałučyłasia ja, pryčym mnie nie chaciełasia puskacca ŭ abmierkavańnie zvyčajnych štampaŭ nakont adnosinaŭ pamiž movaj ahulnaj i movaj rehijanalnaj. Ja taksama nie šukała rašeńniaŭ u vykarystańni bretonskaj, baskskaj ci aksitanskaj movaŭ. Ja chacieła, kab usio zastavałasia całkam zrazumiełym dla francuskaha čytača, jaki nie abaviazkova vałodaje rehijanalnymi movami. Pryznajusia, što ja krychu pasłuchała niekatorych jutuberaŭ praź plačo ŭ majho syna, a taksama i samoha syna, čyja mova, kali jon havoryć ź siabrami, zusim nia taja, jakoj jon havoryć z svaim nastaŭnikam francuskaj u škole…

Pavialičyć

— Jakija mierapryjemstvy planujucca ŭ ramkach pramocyi, reklamy knihi? Kaho ty najbolš chacieła b joj zacikavić?

— Najpierš ja spadziajusia, što na hetuju knihu adreahujuć słavisty, ludzi zachoplenyja movami i linhvistykaj, a taksama pierakładčyki. Ale ja taksama spadziajusia, što čytańnie «Dziaciej» vyjdzie za hetaje «prafesijnaje» koła. Pradajučy knihi vydaviectva Le Ver à soie, ja pryncypova źviartajusia da ŭsich — da ludziej, jakija zachaplajucca litaraturaj, i da šyrejšaha koła.

Pa sutnaści, «Dzieci Alindarki» majuć hetulki ž šancaŭ, jak i «Mały Bała» albanca Rydvana Dybry abo «Mamu» transylvanki Anhi Mate, jak i «Kafe Hijena» i «Sceny z žyćcia M.» słavačak Jany Benavaj i Svetłany Zuchavaj. Kluč da pośpiechu — u raźliku na doŭhaterminovaść.

Ja čytała, što «Śmierć trahiedyi» Nicše za pieršy hod paśla vychadu ŭ śviet pradałasia ŭ kolkaści 250 asobnikaŭ. U maim katalohu try nikomu nie viadomyja aŭtary ŭžo majuć vynik lepšy, čym u Nicše. Dyk čamu nia «Dzieci»? Prynamsi, pasprabujem.

— Voś ža, pieršaja kniha ŭ pierakładzie niepasredna ź biełaruskaj na francuskuju vyjšła. Što dalej? Jaki budzie praciah?

— U nas z Alenaj šmat idejaŭ, ale pakul što ja krychu pačakaju ź ich ažyćciaŭleńniem, bo na hety momant maje vydavieckija plany zapoŭnienyja da 2020 hodu.

A ciapier, dziela taho, što Bratysłava budzie hanarovym horadam najbližejšaha paryskaha Salonu knihi, a taksama tamu, što nivodzin słavacki dyplamat nie zadajecca pytańniem — ci jość sens padtrymlivać sučasnuju litaraturu svajoj krainy, ja vydaju try słavackija knihi z dapamohaj słavackaj dziaržavy, jakaja za apošnija dva hady abyšła ŭsie francuskija vydaviectvy, kab zacikavić ich svajoj sučasnaj litaraturaj, i vydzialaje niemałyja srodki na jaje pierakład na inšyja movy. Voś heta ludzi, jakija nia ličać narmalnym, što niechta inšy musić płacić za realizacyju ich žadańniaŭ.

A tym časam my budziem prezentavać «Dziaciej Alindarki» dzie tolki možna, pačaŭšy z vyłučeńnia knihi na roznyja premii, u tym liku za pierakład.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0