Нідэрландцы ціха пераходзяць на чатырохдзёнку. Што паказвае іх досвед?

Дыскусіі пра чатырохдзённы працоўны тыдзень не сціхаюць. Для прыхільнікаў гэтай ідэі здаецца, што яна — ледзь не панацэя ад усіх праблем сучаснасці. Прафесійнае выгаранне? Вырашана. Гендарная няроўнасць? Так. Беспрацоўе? Так. Выкіды вуглякіслага газу? І гэта таксама.

З іншага боку, праціўнікі бачаць толькі праблемы: зніжэнне эканамічных паказчыкаў, страта канкурэнтаздольнасці бізнэсу, празмерная нагрузка на дзяржаўныя службы і аслабленне працоўнай этыкі.

А як на практыцы? Пра досвед Нідэрландаў піша Financial Times.

Нідэрланды — краіна частковай занятасці

Нідэрланды маюць самы высокі паказчык частковай занятасці сярод усіх краін Арганізацыі эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця (АЭСР).

Паводле звестак Еўрастата, сярэдняя працягласць працоўнага тыдня нідэрландцаў ва ўзросце ад 20 да 64 гадоў складае ўсяго 32,1 гадзіны — гэта самы нізкі паказчык у ЕС. Больш за тое, для многіх стала нормай «сціскаць» свой поўны працоўны тыдзень да чатырох дзён замест пяці.

«Чатырохдзённы працоўны тыдзень стаў вельмі, вельмі распаўсюджанай з'явай. Я, напрыклад, працую пяць дзён, і мяне часам нават крытыкуюць за гэта!» — цытуе выданне словы Берта Колейна, эканаміста нідэрландскага банка ING.

Гістарычна ў Нідэрландах панавала традыцыйная мадэль, дзе мужчына быў адзіным карміцелем. Усё змянілася ў 1980—2000-х гадах, калі жанчыны пачалі масава выходзіць на рынак працы, але пераважна на ўмовах частковай занятасці.

Гэта прывяло да фарміравання мадэлі, якую многія назвалі «паўтара карміцеля». Падатковая сістэма і сацыяльныя льготы толькі заахвочвалі такі падыход. З часам частковая занятасць стала нормай і для мужчын, асабліва для тых, хто мае маленькіх дзяцей.

Эканамічны цуд ці ўтопія?

Досвед Нідэрландаў паказвае, што прагнозы аб эканамічным краху моцна перабольшаныя. Нягледзячы на кароткі працоўны тыдзень, краіна застаецца адной з самых заможных у ЕС па паказчыку ВУП на душу насельніцтва. У чым сакрэт? У спалучэнні адносна высокай прадукцыйнасці працы за гадзіну і высокага ўзроўню занятасці насельніцтва.

Паводле даных АЭСР, у Нідэрландах працаўладкавана 82% насельніцтва працаздольнага ўзросту. Для параўнання: у Вялікабрытаніі — 75%, у ЗША — 72%, а ў Францыі — 69%. Асабліва высокі ўзровень занятасці сярод жанчын.

Да таго ж, нідэрландцы, як правіла, выходзяць на пенсію даволі позна — і мужчыны і жанчыны ў 67 гадоў. Рэч не ў тым, што нацыя не працавітая, а ў тым, што праца больш раўнамерна размеркавана паміж людзьмі і на працягу ўсяго жыцця.

Не ўсё так гладка

Аднак гэтая мадэль не прывяла да поўнай роўнасці палоў. Хоць з'ява «дня бацькі», калі бацька бярэ на сябе догляд за дзіцем, становіцца ўсё больш папулярнай, жанчыны па-ранейшаму значна часцей працуюць няпоўны дзень.

І хоць частковая занятасць у Нідэрландах не азначае нізкааплатную ці нестабільную працу, яна ўсё ж стрымлівае кар'ерны рост жанчын. Паводле справаздачы АЭСР за 2019 год, толькі 27% кіруючых пасад у краіне займалі жанчыны. І гэта адзін з самых нізкіх паказчыкаў у развітых краінах.

Яшчэ адна праблема — дэфіцыт працоўнай сілы, асабліва ў такіх сферах, як адукацыя. Гэта стварае заганнае кола: недахоп настаўнікаў робіць школьны расклад хаатычным, што, у сваю чаргу, не дазваляе бацькам перайсці на больш працяглы графік працы, нават калі яны гэтага хочуць.

Аднак простых рашэнняў няма. Калі б усе працавалі пяць дзён на тыдзень, узнікла б вострая патрэба ў дадатковых работніках па догляду за дзецьмі і пажылымі людзьмі, бо менш людзей маглі б клапаціцца пра сваіх блізкіх.

На думку эканаміста Берта Колейна, тэарэтычна Нідэрланды стрымліваюць свой эканамічны рост, працуючы менш. Але, як заўважае эксперт, ён бы «не хацеў прапаноўваць антыўтапічнае грамадства, дзе ўсе працуюць больш, чым у Паўднёвай Карэі, толькі дзеля росту ВУП».

Досвед Нідэрландаў паказвае, што чатырохдзёнка — гэта не рай. Аднак яна і не прамы шлях да эканамічнага краху. Галоўны ўрок у тым, што арганізоўваць і размяркоўваць працу можна па-рознаму. Усё залежыць ад таго, на якія кампрамісы гатовае пайсці грамадства — як у эканамічнай сферы, так і па-за ёй.

І калі казаць пра тое, што знаходзіцца па-за эканомікай, ёсць адзін важны аргумент на карысць нідэрландскай мадэлі, які часта выпускаюць з-пад увагі: паводле сусветных рэйтынгаў, дзеці ў Нідэрландах — самыя шчаслівыя ў свеце эканамічна развітых краін.

• 10
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 1