«Шэдэўры Малевіча» з-пад матраца пенсіянеркі. Кур'ёз у свеце мастацтва

«У 2023 годзе мы перавозілі бабулю Еву з адной кватэры ў іншую. Калі мы спакавалі ўсе рэчы і збіраліся ісці, яна раптам сказала: «Пачакайце, калі ласка, падыміце матрац», — расказвае ізраільскі бізнэсмен Яніў Коэн, уласнік стаматалогіі ў Бухарэсце.

Коэн кажа, што пераконваў Еву (бабулю сваёй жонкі) пакінуць стары матрац. Але тая настойвала, і пад матрацам яны знайшлі пяць карцін. «Аказалася, што тры з іх належаць пэндзлю Казіміра Малевіча», — кажа Коэн у інтэрв’ю Бі-бі-сі ў Бухарэсце.

Яны называюцца «Супрэматычная кампазіцыя з зялёным і чорным прамавугольнікам» (1918 год), «Кубафутурыстычная кампазіцыя» (1912—13 гг.) і «Супрэматычная кампазіцыя з чырвоным квадратам і зялёным трохвугольнікам» (1915—1916 гг.).

Як працы Казіміра Малевіча гэтыя тры карціны прадстаўлены на выставе ў Нацыянальным музеі сучаснага мастацтва Румыніі. Спонсар выставы — належная Коэну стаматалогія.

Але каб даказаць аўтарства Малевіча, гэтым карцінам не хапае правенансу, гэта значыць гісторыі іх захоўвання і бытавання ад моманту стварэння іх (нібыта) Малевічам да выставы ў Бухарэсце, кажа Канстанцін Акінша, украінска-амерыканскі мастацтвазнавец і куратар.

«Тры працы, выстаўленыя ў Бухарэсце, не былі дакументаваныя, сфатаграфаваныя ці выстаўлены пры жыцці мастака», — кажа Акінша, суаўтар кіраўніцтва па даследаванні правенансу Амерыканскай асацыяцыі музеяў.

Вінаваты Сталін?

Павялічыць

Карціны былі адрэстаўраваныя ў парыжскай лабараторыі

Ева Левандо, бабуля жонкі Коэна, нарадзілася ў Адэсе ў 1930 годзе ў сям’і бухгалтара і прадавачкі. Незадоўга да яе нараджэння бацька, 22-гадовы Бенцыян, купіў першую з трох карцін Малевіча; дзве іншыя яму былі перададзены праз год за аплату яго бухгалтарскіх паслуг — «ён быў папулярны хлопец», тлумачыць Коэн. У 1990 годзе Ева эмігравала ў Ізраіль і вывезла карціны з сабой.

Адсутнасць дакументаў, што пацвярджаюць гэтую гісторыю, Коэн тлумачыць сталінскімі рэпрэсіямі — маўляў, у тыя гады «ўсе хавалі рускі авангард, усе былі ў паніцы, ніхто не мог арганізаваць [выставу], каб усе бачылі». Гэта не так — персанальныя выставы Малевіча праходзілі ў 1929 годзе ў Траццякоўскай галерэі і ў 1930-м у Кіеўскай карціннай галерэі. У тым жа годзе мастак быў арыштаваны, але вызвалены праз некалькі месяцаў і працягваў удзельнічаць у групавых выставах да сваёй смерці.

«Няма ніякіх доказаў таго, што працы Малевіча цыркулявалі на расійскім або ўкраінскім мастацкім рынку ў канцы 1920-х і пачатку 1930-х гадоў. Ва ўласных запісах Малевіча нічога не гаворыцца пра продаж прац прыватным асобам пасля 1917 года», — адзначае Канстанцін Акінша.

Галоўны аргумент Коэна ў абарону сапраўднасці належных яму карцін — меркаванне Дзмітрыя Гарбачова, вядомага кіеўскага мастацтвазнаўцы, аўтара кнігі «Малевіч і Украіна». Па замове Коэна ён вывучыў тры палотны і па іх стылі і тэхніцы прыйшоў да высновы, што ўсе тры з’яўляюцца «першакласнымі ўзорамі» творчасці Казіміра Малевіча.

Павялічыць

Але гэта не першы раз, калі Гарбачоў прызнае спрэчныя працы сапраўднымі. Раней ён палічыў працай Малевіча невядомую раней «Супрэматычную кампазіцыю» з прыватнай расійскай калекцыі, але рынак і экспертная супольнасць гэтую атрыбуцыю не прынялі. Пазней палатно пад назвай «Сіняе, чорнае, чырвонае», якое Гарбачоў называе працай Аляксандры Экстэр, было знята з экспазіцыі ў венскім музеі Альберціна з-за сур’ёзных сумневаў у яго сапраўднасці, пісала газета Der Standard.

Гарбачоў называе сябе кансультантам аўкцыённых дамоў Sotheby’s і Christie’s, але ў першым на запыт Бі-бі-сі адказалі, што «спадар Гарбачоў не працуе і ніколі не працаваў у Sotheby’s як кансультант», а ў другім не змаглі знайсці інфармацыі пра супрацоўніцтва з Гарбачовым. Гарбачоў не адказаў на запыт Бі-бі-сі аб інтэрв’ю.

У падтрымку сваёй версіі Коэн таксама прадстаўляе вынікі тэхнічнага аналізу. Бі-бі-сі вывучыла справаздачы па ўсіх трох карцінах, падрыхтаваныя парыжскім Institut d'Art Conservation et Couleur і нямецкай лабараторыяй Элізабет Ёгерс і Эрхарда Ёгерса. Хоць яны датуюць пігменты і іншыя элементы часам жыцця Малевіча, у іх не сцвярджаецца, што працы былі напісаныя самім мастаком.

Больш за тое, справаздачы гэтых дзвюх лабараторый суправаджалі карціны, якія аказаліся падробкамі, паказала расследаванне Бі-бі-сі пра калекцыю Леаніда Закса. На пытанні ВВС Эрхард Ёгерс адказаў, што тэхнічны аналіз не можа даказаць сапраўднасць карцін. У французскай лабараторыі заявілі, што яе справаздачы «не з’яўляюцца доказам сапраўднасці» і што яна ніколі не выдавала сертыфікатаў сапраўднасці на працы Малевіча.

«Вяршыня айсберга»

Коэн настойвае, што ён не збіраецца прадаваць належныя яму карціны — нягледзячы на тое, што Дзмітрый Гарбачоў ацэньвае іх у 160—190 млн долараў. Але Бі-бі-сі азнаёмілася з перапіскай, у якой усе тры карціны, выстаўленыя цяпер у Бухарэсце, прапануюцца як заклад па крэдыту.

Коэн адмаўляе сувязь з гэтай прапановай і кажа, што не збіраецца манетызаваць карціны, таму што «зарабіў вельмі шмат грошай на біткойне» і ў грошах не мае патрэбы.

Урэшце, нашы пытанні раззлавалі Коэна, і ён сказаў, што «зробіць так, што [журналісты Бі-бі-сі] знікнуць». Ён таксама пагражаў, што ўзламае іх перапіску.

Павялічыць

Калі вакол карцін разгарэўся скандал, Нацыянальны музей сучаснага мастацтва Румыніі (MNAC) дыстанцыяваўся ад іх. Куратар выставы Марыяна Драгу заявіла, што не з’яўляецца экспертам па Малевічу і таму не можа пацвердзіць аўтарства гэтых карцін. Дырэктар MNAC адмовіўся гаварыць з Бі-бі-сі.

«Уключэнне спрэчных прац не павінна ўспрымацца як інстытуцыянальнае пацвярджэнне іх аўтарства або сапраўднасці», — гаворыцца ў заяве, апублікаванай на сайце музея праз паўтара месяца пасля адкрыцця выставы. Сама выстава называецца ў ім «куратарскім эксперыментам».

Ужо вядомыя спрэчныя карціны Малевіча і іншых мастакоў гэтага перыяду — «толькі вяршыня айсберга», і на міжнародным рынку цыркуліруюць тысячы сумнеўных прац, лічыць Канстанцін Акінша.

Рынак рускага і ўкраінскага авангарду поўны прац, якія «відавочна выклікаюць пытанні», кажа Рэта Барметлер, кансультант па руским жывапісе аўкцыённага дома Sotheby’s.

«Добрыя працы авангардыстаў не могуць з’явіцца з ніадкуль — яны павінны быць якаснымі, суправаджацца дакументальна пацверджаным правенансам і, у ідэале, выставачнай гісторыяй», — сказаў Барметлер у размове з Бі-бі-сі. Ён каментаваў сітуацыю на рынку ў цэлым, а не працы, якія належаць Коэну.

• 0
• 0
• 1
• 1
• 1
• 0
• 0
• 0