«На выбарах прэзідэнта я б галасаваў за Латушку». Гутарка з патэнцыйным спікерам КР Арцёмам Бруханам — пра смерць маці, татуіроўкі і Мельнікаву
34-гадовы Арцём Брухан у свой час быў навуковым супрацоўнікам Музея абароны Брэсцкай крэпасці, тры гады адпрацаваў у Брэсцкім аблвыканкаме і звольніўся пасля забойства Рамана Бандарэнкі. Сёння ён займае пасады намесніка кіраўніка ў Народным антыкрызісным упраўленні (НАУ) і ў Аб’яднаным пераходным кабінеце па кірунку — транзіт улады.
Днямі ён пацвердзіў, што пойдзе на выбары спікера Каардынацыйнай рады ад фракцыі Латушкі — галасаванне адбудзецца праз знікненне папярэдняй спікеркі, Анжалікі Мельнікавай.
Пагутарылі з Арцёмам пра яго матывацыю, ці не страшна яму займаць чарговую «экстрэмісцкую» пасаду, пра вынесеныя з кейса Мельнікавай урокі, грошы КР, Латушку-начальніка, грошы, татуіроўкі і сям’ю.
«Анжаліка была стомленая, але тое, што яна стала менш дбаць пра свой выгляд — трохі нацягнута»
«Наша Ніва»: Днямі апублікавалі новае расследаванне з чарговай версіяй апошняга следу Анжалікі Мельнікавай. Вы асабіста калі апошні раз бачылі калегу?
Арцём Брухан: Апошні раз яе бачыў яе ў офісе НАУ дзесьці ў дваццатых чыслах лютага. Яна зайшла ў кабінет, дзе я сядзеў, мы паразмаўлялі. Яна сказала, што пабяжыць, падаецца, на «Еўрарадыё» на інтэрв’ю. Некалькі словаў літаральна. Усё было як заўсёды.
«НН»: То-бок вы не заўважылі нейкіх зменаў у яе паводзінах і знешнім выглядзе — што яна стала менш дбаць пра сябе, пра што цяпер пішуць у некаторых СМІ?
АБ: Шчыра кажучы, на той момант я нічога такога не заўважыў. Ну так, яна была стомленая, бо праца ў Каардынацыйнай радзе высмоктвае сілы, бо сапраўды і канфлікты ўнутры здараюцца, і каардынаваць усю гэтую працу складана. Гэта не была для яе вельмі лёгкая праца. Так ці інакш, не сказаў бы, што яна стала менш дбаць пра свой выгляд, напрыклад. Мне падаецца, гэта трохі нацягнута.
«НН»: З версій-прычын знікнення Анжалікі, што агучваліся, вам самому якая падаецца найбольш рэалістычнай?
АБ: Я ўсё ж не хацеў бы спекуляваць на гэтай тэме. Я хачу дачакацца, што скажуць афіцыйныя органы Польшчы, бо я ў гэтым сэнсе давяраю афіцыйным службам. А версій вельмі шмат: мы можам кожную абмяркоўваць некалькі гадзін і ні да чаго не прыйдзем.
«НН»: Анжаліка Мельнікава знікла і пакуль невядома, што з ёй, і вось вы анансуеце, што ідзяце ў спікеры Каардынацыйнай рады — няма страху?
АБ: Не тое каб мне не было страшна, але я адчуваю адказнасць за інстытут КР. Разумею, што калі мяне абяруць спікерам, то я б хацеў забяспечыць яго ўстойлівасць. Якія б пагрозы, ціск, паліванне брудам ні ішлі.
Адказнасць за інстытут тут перавышае тое хваляванне, якое ў мяне ёсць з нагоды знікнення Анжалікі Мельнікавай.
«НН»: То-бок у рашэнні ісці ў спікеры было больш вашай ініцыятывы, чым фракцыі?
АБ: Ведаеце, калі адбываліся выбары ў Каардынацыйную раду, я быў каардынатарам штаба нашага спісу. Я разумеў: той вынік, які быў атрыманы, у тым ліку таму, што я ўклаўся ў гэтую працу. І для мяне Каардынацыйная рада як інстытут вельмі важны. Для мяне вялікі гонар, што мы здолелі правесці гэтыя выбары і кампанію, што яны прайшлі нармальна — сапраўды дэмакратычна, з канкурэнцыяй. Гэта такая супрацьвага таму, што адбываецца ў Беларусі, нягледзячы нават на тое, колькі людзей за нас прагаласавала.
І калі адбылася такая сітуацыя з Анжалікай, у нас унутры фракцыі былі кансультацыі. Юрыю Губарэвічу прапаноўвалі быць спікерам яшчэ нават раней, калі Анжаліка не была спікеркай, і ён тады адмовіўся. У свой час пасаду таксама прапаноўвалі і Уладзіміру Астапенку, і ён адмовіўся.
На сёння разумею, што ў мяне ўжо ёсць нейкі досвед палітычнай і, як кажуць калегі, арганізацыйнай працы. У нашай фракцыі былі два раўнды кансультацый, і не з’явілася іншых кандыдатур-прапаноў, таму маё вылучэнне выглядае цалкам лагічным.
«НН»: Можаце сфармуляваць шырэй, навошта гэта вам асабіста?
АБ: Матывацыя простая: гэта інстытуталізацыя дэмакратычнага руху. Я разумею, што КР — гэта інструмент, як і ўсе нашы дэмакратычныя інстытуты, якія працуюць на тое, каб у Беларусі адбыліся дэмакратычныя змены. Хоць нейкім чынам і ў нейкай форме. І дэмакратычныя перамены — мая галоўная матывацыя. Каб можна было вярнуцца ў Беларусь, каб там грамадзяне абіралі палітыкаў, якія будуць іх прадстаўляць, каб нармальную краіну будаваць, дзе не б'юць за тое, што хтосьці нешта кажа «не так», дзе не звальняюць за палітычныя погляды.
«Завітвае міліцыя, пытаецца:«А што ён, дзе ён? Хай вяртаецца, адсядзіць пару гадоў»
«НН»: Павел Латушка расказваў пра прадухіленне двух замахаў на яго жыццё «з выкарыстаннем замежных спецслужбаў». Вы самі сутыкаліся з нейкімі прамымі пагрозамі, уступіўшы ў палітычную гульню?
АБ: Такога, што «мы цябе знойдзем і галаву праб’ем», не было. Але як у многіх людзей, якія займаюцца палітычнай справай, быў ціск на родных.
Наколькі я ведаю, маю маму, калі яна яшчэ была жывая, выклікала пракуратура. Яна мне не сказала пра гэта (не хацела мяне турбаваць, відаць). Я пра гэта даведаўся ўжо пасля таго, як яна памерла. Што ёй там інкрымінавалі ці не інкрымінавалі, мне складана сказаць. Ну і прыходзілі, канечне, з вобшукам па месцы, дзе я жыў у Брэсце. Ды і цяпер яшчэ завітвае міліцыя, пытаецца:«А што ён, дзе ён? Хай вяртаецца, адсядзіць пару гадоў».
Былі яшчэ спробы з боку спецслужбаў звязацца са мной праз розныя падстаўныя акаўнты. Такіх класічных рэчаў хапае. Заўважаў часам нейкія аўтамабілі, якія маглі ехаць за таксі. Але ты проста жывеш у такім разуменні, што тэарэтычна за табой будуць назіраць нейкія службы, і таму трэба больш кантраляваць сітуацыю вакол сябе.
«Першы крок, які б хацеў зрабіць, калі мяне абяруць спікерам — стварыць юрыдычную асобу Каардынацыйнай рады»
«НН»: Знікае спікерка, а разам з ёй і доступ да грошай, вылучаных на дзейнасць КР. Ці вынесеныя нейкія ўрокі з гэтай сітуацыі, ці будзе праведзена праца над памылкамі, калі вы станеце спікерам?
АБ: Пабягу наперад, але некалькі пунктаў са сваёй праграмы як спікера я вам агучу. Адзін з іх мы ўжо запускаем ад нашай фракцыі, яшчэ да выбараў. Мы прапануем унесці змены ў статут Каардынацыйнай рады, каб з'явіўся і другі віцэ-спікер. Каб паміж двума віцэ-спікерамі былі пасля падзеленыя сферы адказнасці. Гэта павялічвае прадстаўнічасць і інклюзіўнасць — то-бок некалькі фракцый будуць прадстаўленыя ў кіраўніцтве. Гэта тое, што дае магчымасць у тым ліку зацікавіць людзей, якія раней казалі, што мы нічога не будзем рабіць, будзем толькі крытыкаваць большасць, бо ў нас няма магчымасцяў ніяк удзельнічаць у кіруючых органах КР.
Першы ж крок, які б я хацеў зрабіць, калі мяне абяруць спікерам — стварыць юрыдычную асобу Каардынацыйнай рады. Мы не абмяркоўвалі яшчэ, у якім усё будзе выглядзе, але, магчыма, з’явіцца асацыяцыя, у якую ўвойдуць усе чальцы КР, назіральная рада ў выглядзе кіраўнікоў фракцый. Ну і старшынёй будзе спікер.
Каб фінансаванне, калі яно будзе, ішло не праз прыватныя фонды спікера, віцэ-спікера ці яшчэ кагосьці, а каб была юрыдычная асоба менавіта КР. Каб не было такога, што адзін чалавек знік — і яго фундацыя знікла разам з ім.
«НН»: Тыя грошы — больш за 100 тысяч еўра, якія зніклі разам з Анжалікай, усё ж куды мусілі пайсці?
АБ: Наколькі я ведаю, гэта грошы не на заробкі чальцам Каардынацыйнай рады. Гэта грошы, якія павінны былі быць накіраваныя на працу медыя-службы, сакратарыята, які займаецца бюракратычнымі пытаннямі: аформіць нейкую заяву ці нейкі дакумент, даслаць у парламенты розных краін і гэтак далей. Нейкія грошы звязаныя з арганізацыяй слуханняў, паездак чальцоў КР. Гэта тыя грошы, якія забяспечылі б большую працаздольнасць.
«НН»: Нехта скажа: можа, лепш гэтыя грошы на дабрачыннасць аддаць?
АБ: Так можна шмат пра што сказаць, пра любую справу.
Калі адказваць на пытанне проста: КР — гэта палітычны, прадстаўнічы орган, за які прагаласавалі выбаршчыкі. 6723 чалавекі. І яны хочуць ведаць, што робяць тыя, за каго яны галасавалі. Ютуб з навінамі КР глядзіць досыць шмат людзей, толькі паседжанні не вельмі шмат (але тое характэрна і для праглядаў паседжанняў парламентаў іншых краін).
Тым больш, паўтаруся, гэтыя грошы не ідуць на заробкі чальцам КР. А людзі атрымалі крымінальныя справы, ціск на родных, арышт маёмасці. Пры тым што робяць усё цалкам на валанцёрскіх асновах. І яны проста хочуць, каб справа, дзеля якой яны гэта ўсё атрымалі, працавала.
КР мае вельмі важную функцыю прадстаўнічасці і легітымнасці, якая аднаўляецца праз выбары. Любы чалец Каардынацыйнай рады зараз больш прадстаўнічая асоба, чым, напрыклад, Вадзім Гігін, які ходзіць і распавядае, што ён дэпутат. Але ён быў прызначаны. Канечне, мы «гуляем» стратэгічна. Не так, што сёння КР выдасць нейкую заяву — і заўтра ў Беларусь прыйдзе дэмакратыя. Але гэта не значыць, што мы не мусім для гэтага працаваць.
Яшчэ, калі пра грошы казаць, я думаю, трэба будзе стварыць бюджэтную камісію. Куды б увайшлі ўсе чальцы Каардынацыйнай рады, якія захочуць выпрацоўваць гэты бюджэт сумесна. Гэта будзе рабіцца не спікерам ці віцэ-спікерам, а бюджэтнай камісіяй. А потым гэты бюджэт будзе зацвярджацца агульным паседжаннем КР. І ўмоўны спадар Пятрухін (ды любы чалавек) можа прыйсці і задаць там усе свае пытанні: на што грошы і дзеля чаго?
Гэтая празрыстасць і так планавалася: бюджэт, які мы зараз абмяркоўваем, павінен быў быць зацверджаны на агульным паседжанні. Але здарыліся падзеі з Анжалікай.
«НН»: Вы самі атрымліваеце заробак у НАУ?
АБ: Так, гэта мой адзіны заробак.
«Я б вельмі хацеў, каб у мяне была канкурэнцыя на выбарах»
«НН»: Ці будзе ў вас канкурэнцыя на выбарах спікера?
АБ: Ведаеце, я б вельмі хацеў, каб яна была. Я разумею, чаму людзі не хочуць вылучацца: гэта і адказнасць, і рызыкі. Але канкурэнцыя — гэта важна. Важна, каб прагучалі розныя падыходы да будучыні Каардынацыйнай рады. Плюс выбары — гэта яшчэ шанец праявіць сябе для тых, хто кажа, што іх не дапускаюць да чагосьці.
Можна, канечне, усё байкатаваць і казаць: «усё роўна ўсё там вырашана». Але не вырашана: з 78 галасоў у нашай фракцыі толькі 27 (з улікам, што Анжалікі няма). Мне падаецца, цалкам рэальна нейкую кааліцыю выбудаваць тым, хто хоча, каб быў іншы спікер, а не я.
«НН»: Роза Турарбекава, якая раней таксама была ў шэрагах КР, напісала, што пры сённяшнім раскладзе «КР — ужо прыдатак нават не офіса Святланы Ціханоўскай, а НАУ Латушкі».
АБ: Роза Маратаўна вельмі моцна ўсё крытыкуе, але чамусьці калі ўжо сышла з Каардынацыйнай рады. Яна была ў ёй, яна была лідарам спісу, у яе была магчымасць знутры працаваць, штосьці прапаноўваць, за яе ж галасавалі выбаршчыкі.
Для мяне такі чысты хейт цяпер выглядае дзіўна. Калі б яна зараз была ў Каардынацыйнай радзе, то магла б вылучыцца на спікерку — я ўпэўнены, у яе велізарныя шанцы былі б. Але можна ж ва ўсім абвінавачваць Латушку.
Вельмі добрая стратэгія — знайсці крайняга. Я тут з ёй не пагаджуся і буду бараніць і нашу каманду, і Паўла Латушку. КР — не яго кішэнны орган і не НАУ. Гэты тэзіс не адпавядае рэчаіснасці.
«НН»: Можаце прывесці аргументы?
АБ: Слухайце, КР — гэта парламенцкі орган. Гэта не выканаўчы орган. У гэтым яго і сэнс, што там розныя меркаванні, ніхто не забараняе і пазафракцыйным дэлегатам нейкія прапановы агучваць. Усё гэта можна рабіць, калі ёсць жаданне, калі ёсць інтарэс.
Тое, што адбылося так, што выбаршчыкі на выбарах падтрымалі наш спіс і іншыя спісы, з якімі мы пабудавалі кааліцыю, гэта нармальна. Гэта якраз пра дэмакратыю.
«НН»: Як вам працуецца самому з Паўлам Латушкам як з начальнікам? Назбіраецца на тры мінусы?
АБ: Мне даволі проста з ім працаваць. На пачатку, як кажуць, мы прыціраліся: калі я толькі прыйшоў, былі і нейкія дыскусіі (не кажу, што канфлікты). Калі кажуць, што Павел Паўлавіч выйшаў з сістэмы, таму аўтарытарны досыць, я з гэтым не пагаджуся. Я сам працаваў у сістэме і мне ёсць з чым параўнаць. Павел Паўлавіч выслухоўвае заўсёды — і крытыку, і меркаванне іншых. Так, ён можа прыняць сам рашэнне канчатковае. Але яно часцей будзе прынятае з улікам выслуханых меркаванняў.
Я не бачу мінусаў крытычных. Калі б яны былі, то я б не працаваў з ім. Усё ж мы знаходзімся ў той сітуацыі, калі можам абіраць месца працы.
«Можа, рэжым гэтага і дабіваўся: каб вось знікла Анжэліка, і ўсё развалілася»
«НН»: На апошнім паседжанні КР Сяргей Пятрухін агучыў, што, можа, ваша фракцыя ўвогуле не мае маральнага права ўдзельнічаць у новых выбарах спікера, пакуль вы не разабраліся з сітуацыяй па Анжаліцы? Што вы на гэты конт думаеце?
АБ: Можа, яшчэ варта «пакаяннае відэа» на канале Пятрухіна запісаць? (пасміхаецца)
Ну а калі без жартаў, то мы сапраўды не ведаем, што адбылося з Анжалікай. Але калі мы не будзем удзельнічаць у працы Каардынацыйнай рады да таго моманту, пакуль мы не разабраліся, што з ёй здарылася, гэта можа паралізаваць і працу фракцыі, і ўвогуле працу КР. І я лічу, што гэта на руку толькі рэжыму. Можа, ён гэтага і дабіваўся: каб вось знікла Анжаліка, і ўсё развалілася.
Паралельна мы, вядома, спрабуем даведацца, што з Анжалікай. Была пададзеная заява ў польскую паліцыю. Пракуратура займаецца яе справай і дае адказы Паўлу Паўлавічу. Такі кейс лёгка выкарыстоўваць у так званай палітычнай барацьбе: вось у вас там скандал з чальцом вашай фракцыі, і праз гэта вы павінны панесці адказнасць.
Я скажу так: калі гэты кейс сапраўды кідае цень, то выбаршчыкі на наступных выбарах у КР сваімі галасамі прадэманструюць, што яны больш не давяраюць нашай фракцыі, і яна атрымае не 27-28 месцаў, а тры ці нуль. Гэта выбаршчыкі павінны такі выбар рабіць, а не блогеры, каментатары ці нейкія іншыя людзі. Тады гэта будзе пра дэмакратыю і рэпутацыю.
«НН»: Не гняце, што сённяшняя ваша праца больш на перспектыву, не бачна хуткіх вынікаў?
АБ: У мяне, калі шчыра, больш было такое адчуванне, калі я працаваў у выканкаме: ты штосьці робіш, робіш, а гэтага не бачна. Можа, толькі праз год-два недзе пачынаеш бачыць вынікі. Я да гэтага стаўлюся па-філасофску: калі не сёння ці заўтра, то паслязаўтра нешта будзе.
Адказнасці дакладна цяпер больш адчуваю, бо я мушу прадстаўляць частку грамадства. Нягледзячы на тое, што не магу паўплываць на нейкія рэчы ў краіне наўпрост, я магу прадстаўляць тых, хто не можа гучна казаць, я знаходжу для сябе гэта вельмі важным.
У КР і НАУ мы працуем больш стратэгічна. Пагаджуся, што складана бывае. Складана часам матываваць сябе, калег і іншых людзей на тое, што «давайце штосьці рабіць». Матывацыя ва ўсіх, здаецца, меншая, бо часу прайшло шмат [з выбараў-2020]. Але так ці інакш, час ідзе, нічога не стаіць на месцы.
«НН»: Ці сочыце за навінамі на радзіме? Ці былі думкі пра нешта: вось гэтага я б пастараўся не дапусціць, калі б усё яшчэ працаваў у выканкаме?
АБ: Я агулам вельмі ўважліва сачу за тым, што адбываецца ў Беларусі. За ўсімі навінамі, у тым ліку ад рэжымных СМІ. Для мяне важна ведаць, што там, каб у нас не адбываўся разрыў, каб нашы думкі былі сугучныя думкам людзей з Беларусі.
Што тычыцца эмацыйных момантаў: вось яны там робяць выставы пра генацыд беларускага народа, пракурорскія вядуць іх. Для мяне гэта ненармальна, я б, можа, не змог нічога з гэтым зрабіць, але б выступаў супраць. Ці вось цыбуліны на цэрквах — я б спрабаваў не дапускаць знішчэння нашай архітэктуры, але гэта і раней было складана, уяўляю, як зараз.
Але што тычыцца гісторыка-культурнай спадчыны, то вось на рэстаўрацыю палаца Сапегаў у Ружанах грошы з бюджэту выдзяляюць. Якая там якасць рэстаўрацыі, канечне, ужо іншая справа.
«НН»: Вы былі знаёмыя з сённяшнім мэрам Брэста Сяргеем Лабадзінскім? Што скажаце пра яго?
АБ: Ён прафесіянал, дарэчы. На фоне экс-мэра Аляксандра Рагачука, з якім я таксама быў асабіста знаёмы, і той да мяне вельмі добра ставіўся, ён больш функцыянер, чым палітык. Рагачук жа быў адным з нешматлікіх палітыкаў сярод чыноўнікаў.
Пра мяне ў артыкуле «Нашай Нівы» таксама напісалі, што я функцыянер, і я, дарэчы, нічога дрэннага ў гэтым не бачу. Функцыянер — чалавек, які можа арганізаваць працу і займацца кіраваннем. Гэта вельмі добры навык. Вельмі дрэнна, калі ёсць палітыкі, якія не ўмеюць кіраваць і арганізаваць працу. А вось калі функцыянеры ўжо набываюць досвед палітыка — гэта значна лепш, па маім меркаванні.
Вяртаючыся да Лабадзінскага, я яго асабістыя якасці не ведаю, бо не працаваў пад яго кіраўніцтвам. Але калі прыходзіў да яго з нейкімі дакументамі, кампетэнтнасць было відаць. Ён, я так разумею, выбудаваў добрыя адносіны з Юрыем Шулейкам, калі той быў губернатарам Брэсцкай вобласці. Менавіта Шулейка ўступіў у канфлікт з Рагачуком, і перамог. І потым прызначыў свайго чалавека, Лабадзінскага. Ну, а пасля Шулейка пайшоў на віцэ-прэм'ера, Лабадзінскі застаўся.
Я не ведаю, ці любяць Лабадзінскага, як і Рагачука. Але мне падаецца, на сваёй пасадзе ён нармальна дае рады. Глабальна як чыноўнік ён стаў у шэраг мэраў гарадоў і старшынь выканкамаў. Ён — як і большасць астатніх пры Лукашэнку, не вылучаецца.
«Перавыбары [Святланы Ціханоўскай] у нашай сітуацыі прывядуць да вельмі моцнай турбулентнасці»
«НН»: Раней ад некаторых членаў Каардынацыйнай рады гучала ідэя пераабрання Святланы Ціханоўскай з выгасаннем яе мандата ў 2025 годзе. Вы як на гэта глядзіце?
АБ: Калі ішло гэтае абмеркаванне, я выступаў моцна супраць. Гэта вельмі дрэнная ідэя. Святлана Ціханоўская мае мандат выбараў 2020 года, і гэта вельмі важна. У яе вельмі моцная прадстаўнічая функцыя на міжнародным узроўні, якую яна выпрацавала за гады ў эміграцыі.
Прапаганда вось шмат крытыкуе і спадара Зяленскага. Кажуць, што ён таксама нелегітымны, трэба яго пераабіраць. Але перавыбары ў нашай сітуацыі прывядуць да вельмі моцнай турбулентнасці, гэта не да часу. Фактычна гэта будзе знішчэнне дэмакратычных сілаў.
Хтосьці можа сказаць: гэта ж недэмакратычна, вы трымаецеся за ўладу, Лукашэнка таксама казаў «не да часу». Але толькі калі мы будзем добра разумець, што перавыбары Святланы Ціханоўскай прывядуць да лепшых вынікаў — тады так, яны маюць сэнс. Але калі мы прыбярэм Святлану Ціханоўскую і заменім яе на кагосьці, што зменіцца? Я проста спрабую для сябе зразумець, што зможа зрабіць новы чалавек у тых умовах, якія ў нас ёсць, каб ўсім стала лепш.
Нягледзячы на тое, што я ў дэмакратычным руху не так шмат часу, але як гісторык я цікавіўся, як у свой час пераабіралі лідара дэмакратычных сілаў Аляксандра Мілінкевіча. Чым гэта ўсё скончылася? Праз паўгода ніхто не размаўляў з дэмакратычнымі сіламі, пачаліся склокі, спрэчкі, і ў выніку гэта было выгадна рэжыму.
Таму толькі калі сама Святлана Ціханоўская не захоча працягваць, у яе не будзе рэсурсаў, можна будзе гэта ўсё абмяркоўваць. Пакуль жа я знаходжу такія прапановы выключна дэструктыўнымі.
«НН»: За каго б вы цяпер галасавалі на дэмакратычных выбарах?
АБ: Калі б у Беларусі зараз адбыліся дэмакратычныя выбары, спадзяюся, Павел Латушка вылучаўся б на пасаду прэзідэнта, і я б за яго галасаваў.
«Адна з маіх татуіровак — герб Брэста»
«НН»: Вы згадвалі пра маці. Яе не стала, калі вы ўжо былі ў эміграцыі, і вы не трапілі на пахаванне, атрымліваецца?
АБ: Так. Маці захварэла на анкалогію, я даведаўся пра гэта ў 2021 годзе. Яна змагалася з хваробай, але ў снежні 2023-га яе не стала.
«НН»: Можаце больш распавесці пра вашу сям’ю?
АБ: Мая маці была настаўніцай музыкі па класе цымбалаў у Тэльмаўскай дзіцячай школе, пасля стала там дырэктаркай. Пра тату я цяпер не ведаю, дзе ён, бо бацькі развяліся, калі я быў зусім маленькім (гады тры мне было). Мы нейкі час з ім бачыліся, але ўжо даўно я з ім не кантактаваў. Маці мяне выхоўвала адна.
«НН»: Чаму вас занесла менавіта на гістарычны факультэт?
АБ: Я заўсёды цікавіўся гісторыяй. Калі стваралі профільныя класы, трапіў у клас, дзе была гісторыя з беларускай мовай. Я больш да гуманітарных навук схіляўся, матэматыка мне складана давалася.
Я планаваў стаць гісторыкам, таму і паступіў на гістарычны факультэт. Апошнія курсы перайшоў на завочку, паралельна працаваў — паўгода грузчыкам, напрыклад, на «Белмытсервісе».
А потым пайшоў на адпрацоўку ў Брэсцкую крэпасць. Мне, дарэчы, вельмі спадабалася там, гэта была цікавая праца — я там на пяць гадоў па выніку затрымаўся. Але, канечне, заробак быў жудасны: калі я толькі прыйшоў, мне плацілі 228 рублёў. Як зараз памятаю, што мне яшчэ сем рублёў даплочвалі зверху, каб дацягнуць да мінімалкі.
«НН»: Як вам як гісторыку тое, што робяць з гісторыяй зараз у Беларусі — перапісванне, прызнанне экстрэмісцкімі рэчаў, якія фармавалі беларускую нацыю?
АБ: Гісторыя вельмі моцна палітызавалася і ідэалагізавалася. Яно і раней было так: ты робіш навуковае даследаванне па Брэсцкай крэпасці і трэба, хочаш ці не хочаш, прытрымлівацца лініі партыі. То-бок ёсць афіцыйная гісторыя Брэсцкай крэпасці, і ты не можаш, будучы навуковым супрацоўнікам, моцна адыходзіць ад яе.
Але неяк раней было больш магчымасцяў данесці свае думкі, выказвацца. Я думаю, што сёння гэта проста немагчыма. Цяпер ужо проста выкрэсліваецца тая гісторыя, што не адпавядае ідэалогіі. Гэта жудасна, але, думаю, што ў любым выпадку, у Беларусі засталося шмат гісторыкаў, настаўнікаў гісторыі, якія ведаюць, як падаць матэрыялы так, каб моладзь разумела праўду і аддзяляла ад ідэалогіі.
«НН»: Раскажыце, што азначаюць вашы татуіроўкі?
АБ: Першую татуіроўку я набіў у сямнаццаць гадоў. Потым яшчэ пару. У выканкаме я хадзіў з даўгім рукавом, хаця калегі ведалі пра існаванне тату — тыя, хто нефармальна са мной недзе на шашлыках сустракаўся.
Адна з маіх татуіровак — гэта герб Брэста. Таксама ёсць прысвечаныя матулі і бабулі. Яшчэ адна тату — пясочны гадзіннік — пра маю прафесію гісторыка. Ну і частка татуіровак звязаная са скандынаўскай міфалогіяй.
«НН»: Вы ў стасунках?
АБ: Я ажаніўся ўжо ў эміграцыі. Я б не хацеў вельмі шмат расказваць, каб не нашкодзіць.
«НН»: Час на хобі застаецца?
АБ: На жаль, праца ўсё паглынае зараз. Адзінае, калі знаходжу вольны час, я ў прыстаўку гуляю, у PlayStation.
«Маё меркаванне пра самы лепшы спосаб выйсця з палітычнага крызісу ў Беларусі — гэта круглы стол»
«НН»: Калі перамены ў Беларусі адбудуцца, то якім чынам, на ваш погляд?
АБ: Чаканне ў мяне ў першую чаргу звязанае з нейкімі вокнамі магчымасцяў, якія могуць адкрыцца. Зараз іх няма, трэба прызнаць. Найбліжэйшае ў маім разуменні акно — мірныя перамовы па Украіне, калі яны адбудуцца. Я не думаю, што гэта будуць перамены, звязаныя з тым, што ў Беларусі наступіць дэмакратыя, але гэта ў любым выпадку паўплывае як мінімум на ўнутраную палітыку ў Беларусі.
Але важна працягваць працу і ўмацоўваць дэмакратычныя інстытуты ці хаця бы забяспечваць іх існаванне, каб была гэтая дэмакратычная альтэрнатыва на час, калі будзе змяняцца нейкая ўнутраная палітыка ўнутры Беларусі.
Маё меркаванне пра самы лепшы спосаб выйсця з палітычнага крызісу ў Беларусі — гэта круглы стол. Ён найбольш прагматычны, найбольш прымальны бы быў для ўсіх, але пакуль няма для яго ніякіх падставаў і крокаў.
«НН»: Раней вы казалі, што ў Беларусі хацелі б зноў вярнуцца на дзяржаўную службу і займацца пытаннямі захавання гісторыка-культурнай спадчыны. Нешта змянілася?
АБ: Тут шмат ад чаго залежыць. Так ці інакш, я б хацеў працаваць у дзяржаўным апараце, рабіць нашу краіну лепшай. Я не ведаю, ці гэта будзе пасада сярэдняга ўзроўню чыноўнікаў ці ў адміністрацыі прэзідэнта, але ў любым выпадку я б хацеў займацца дзяржкіраваннем.
Былы чыноўнік расказаў, як працаваў у выканкаме, не паехаў на мітынг за Лукашэнку і за што хацеў бы выбачыцца
Мельнікава прыляцела на Шры-Ланку, але пасля паляцела далей — Цімур Алеўскі
«Людзі хочуць перамоваў з тымі, хто марыць іх знішчыць фізічна». Гутарка з Аляксандрам Кабанавым пра жыццё, «Белпол» і разыходжанне з Пятрухіным
Каментары