Меркаванні

Цімафей Акудовіч: Сапраўдныя нематэрыяльныя каштоўнасці не жывуць у Дамах культуры

Гісторыка і экскурсавода Цімафея Акудовіча абурыла ўнясенне Мінкультам у спіс нематэрыяльнай спадчыны «стравы з дранай бульбы» (папросту дранікаў) і ён падзяліўся ў сябе ў Фэйсбуку думкамі з гэтай нагоды. Паводле яго пераканання, цяперашні спіс ёсць спісам амбіцый людзей, хоць ён не мусіць ім быць. А быць насамрэч павінна па-іншаму.

Котчынская кадрыль у вёсцы Вялікія Азёркі Мастоўскага раёна. Фота Паўла Кузьміна/veski.sb.by

Мінкульт на гэтым тыдні прыняў у спіс нематэрыяльнай спадчыны «Стравы з дранай бульбы» (прасцей гаворачы — дранікі) і ўсіх бамбанула.

У мяне прэтэнзіі да нашай сістэмы нематэрыяльнай спадчыны фармуюцца даўно. І «бамбанула» ў мяне значна раней за дранікі, у 2020 годзе, калі ў спіс прынялі Котчынскую кадрыль з Гарадзеншчыны.

У мяне ні ў якім разе няма ніякіх прэтэнзій да гэтай кадрылі. Я цалкам падтрымліваю яе адраджэнне, унясенне ў спіс, а людзі, якія яе аднаўляюць, — вялікія малайцы. Праблема глыбей.

Паспрабую караценька. На прыкладзе кадрылі.

Для чаго патрэбны «Спіс нематэрыяльных каштоўнасцей»?

1) каб мець спіс нематэрыяльных каштоўнасцей (банальна);

2) мець апісанне і фіксацыю гэтых каштоўнасцей (куды ступаць, як падскокваць, што падпяваць);

3) каб мець спіс выбраных (брэндзіраваць);

4) каб стымуляваць аднаўленне гэтых каштоўнасцей (каб людзі на раёне пачалі той танец выкарыстоўваць).

Ну і вось маё сціплае меркаванне.

1. Досыць дзіўная логіка збіраць спіс існуючых прадметаў праз заяўкі. Усё-ткі нематэрыяльныя каштоўнасці — гэта часцей за ўсё нейкія з'явы, якія фармуюцца здаўна. Яны ўжо ёсць. Ці эфектыўна збіраць у спіс гэтыя з'явы па заяўным прынцыпе?

То-бок вы можаце падрыхтаваць паўсотні спецыялістаў і за абмежаваны час сабраць спіс 90% нематэрыяльных практык па Беларусі. Але замест гэтага вы робіце прыёмны пункт, куды запрашаеце людзей прыносіць свае практыкі. Прычым матывацыя рабіць гэта — досыць спрэчная.

І тут зразумела, што немагчыма ўсе нематэрыяльныя з'явы сабраць за раз. Бо субстанцыя складаная. Але больш правільна аддаць гэтую справу прафесіяналам.

2. Пра фіксацыю. Тут тое ж самае. На раёне можа захавацца ўнікальная нематэрыяльная з'ява, але мясцовы работнік культуры жыве ад 9 мая да 3 ліпеня і знаць нічога не знае пра традыцыю. А ў суседнім раёне амбітны культработнік фіксуе і падае хоць бы што, каб засвяціцца. І ў Радзе мусяць працаваць з тым, што дойдзе. А фіксуе з'яву ён непрафесійна. І досыць часта не бачыць дыяментаў сярод шаблонных рэчаў.

Фармаваць спіс і праводзіць фіксацыю лагічней спецыялістам. І не з пазіцыі пасіўных «прыёмшчыкаў», але з актыўнай пазіцыі збіральнікаў.

3. Патрапіць у спіс выбраных. Тут вельмі складанае пытанне і шмат нюансаў. Адзначу толькі адзін — знаходжанне ў спісе дае брэндзіраванне.

І на раённым узроўні гэта нібыта працуе. Прыязджаеце вы ў нейкую вёску і там нібыта між справай кажуць, што іх абрад унесены ў дзяржспіс. Ну і ўсе пачынаць шматзначна пераглядацца і прыцмокваць языкамі.

Але на самой справе ўсё гэта спрэчна:

— нармальнае брэндзіраванне прадукту значна лагічней рабіць з дапамогай нармальных піяршчыкаў, а не праз Мінкульт;

— брэндзіраванне прадукту з боку дзяржавы лагічней рабіць праз публічны і пафасны конкурс, а не праз мутныя крытэрыі дзяржспісу;

— брэндзіраванне праз Мінкульт часцей за ўсё азначае канец брэндзіравання, бо ўжо ўсяго дамагліся, далей рухацца няма куды;

— ну і нагадаю, што пакуль у адным раёне цмокаюць языкамі, у іншым раёне загінаецца нейкі напраўду каштоўны абрад, бо там проста няма прабіўнога культработніка.

4. Стымуляцыя аднаўлення. Самым заганным з'яўляецца ўяўленне, што ўнясенне ў Спіс аднаўляе практыку выкарыстання нейкага абраду ці танца.

Вось з кадрыллю. Там харошы чалавек запісаў ад старых людзей танец «Кадрыль», сабраў дзяцей, навучыў іх танцаваць гэтую кадрыль. І гэта было зафіксавана як аднаўленне традыцыі. Але ж гэта не так! Гэтыя дзеці вырастуць, разбягуцца і ўсё, канец традыцыі. Дзеці агулам не могуць быць захавальнікамі традыцыі! Гэта прафанацыя.

Агулам, сапраўдныя нематэрыяльныя каштоўнасці не жывуць у Дамах культуры, яны мусяць жыць у супольнасцях. Гэта прынцыпова.

Аднаўляць каштоўнасныя практыкі ў супольнасцях — гэта складаная навука і вялікая ідэйная гульня. Дадаванне ў спіс тут нічога не вырашае.

Мяне «бамбанула» на гэтай тэме, бо я ў 2020 годзе яшчэ актыўна ўдзельнічаў у шырокім руху па арганізацыі танцавальных супольнасцяў у Беларусі. І гэта напраўду было фармаваннем новай з'явы на аснове традыцыі. Людзі ў розных гарадах сапраўды пачалі танцаваць кракавякі і полькі. І мы доўга думалі, як увесці ў практыку тыя ж кадрылі, бо гэта складаны танец.

І вось гэта ёсць той вопыт, які трэба вывучаць, каб зразумець, як працаваць з нематэрыяльнай спадчынай у Беларусі. Але дзе там хто аналізаваў. Зараз пазаносім у спіс і адсправаздачымся.

Неяк так. У дыскусіі вакол дранікаў прагучаў аргумент, што сістэма ўнясення ў спіс — гэта адзіная жывая субстанцыя ў Мінкульце, дзе людзі нешта робяць, стараюцца і змагаюцца. І гэта так. І цяпер, можа, гэта найлепшае з таго, што можа быць.

Але ў рэальнасці: цяперашні спіс ёсць спісам амбіцый людзей, хоць ён не мусіць ім быць.

У той жа час людзей у гэтым спісе і няма, хаця мусілі б быць. Бо нематэрыяльныя каштоўнасці — гэта ў першую чаргу людзі.

Падаецца, у Японіі так і робяць. Там у спіс уносяць людзей. Персанальна. І гэта дае матэрыяльныя бонусы.

Чытайце таксама:

Дранікам надалі статус гісторыка-культурнай каштоўнасці

Каментары

Цяпер чытаюць

Заканчваецца тэрмін даўніны па народным пратэсным артыкуле. Больш нікога не пасадзяць? Не, ёсць нюансы

Заканчваецца тэрмін даўніны па народным пратэсным артыкуле. Больш нікога не пасадзяць? Не, ёсць нюансы

Усе навіны →
Усе навіны

Пашынян паабяцаў узначаліць вызваленне Армянскай царквы ад «антыхрысціянскай, антынацыянальнай, антыдзяржаўнай» групоўкі2

Крык душы дзяўчыны, што скончыла медінстытут і з жахам глядзіць на бліжэйшыя пяць гадоў102

Скарлет Ёхансан стала самай касавай актрысай у гісторыі1

Колькі каштуе сабраць дзіця ў школу сёлета1

Колькі можна зарабіць на высяканні кустоў у Швецыі? Малады беларус падзяліўся досведам19

Памёр Мікола Люцко

Іван Краўцоў: Заявы Ціханоўскай выглядаюць крывадушнымі56

Выйшаў на волю былы старшыня яўрэйскай абшчыны ў Гродне

Трамп сказаў, што ЗША давядзецца зноў пастаўляць зброю Украіне. Пентагон адразу ж абвясціў, што ўжо пачынае пастаўкі5

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Заканчваецца тэрмін даўніны па народным пратэсным артыкуле. Больш нікога не пасадзяць? Не, ёсць нюансы

Заканчваецца тэрмін даўніны па народным пратэсным артыкуле. Больш нікога не пасадзяць? Не, ёсць нюансы

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць